نورنیوز-گروه سیاسی: دیپلماسی جمعی در عمل
مجمع گفت‌وگوی تهران نشانه بلوغ راهبرد «همسایگی پیشران» است؛ رویکردی که تهران طی دهه اخیر با توسعه راه‌های زمینی و دریایی، کریدور شمال – جنوب و عضویت در ائتلاف‌هایی چون شانگهای و بریکس دنبال کرده. ترکیب ۲۰۰ هیئت از شرق و غرب نشان داد که «چند سویه بودن» به جای «چند جانبه‌گرایی لفظی» نشسته است. ایران از ظرفیت همسایگان خود بهره گرفت تا دیپلماسی را از سطح گفتار به کنش اقتصادی – امنیتی ارتقا دهد و ابتکار «کمربند ارتباطی خلیج فارس تا آسیای میانه» را به میهمانان ارائه کند؛ طرحی که می‌تواند سهم بازرگانی منطقه را در تجارت جهانی تا ۲۰ درصد افزایش دهد. بدین ترتیب، تهران از یک میزبان کنفرانسی تشریفاتی فراتر رفت و به معماری بدل شد که پیشران پروژه‌های مشترک ترانزیتی و انرژی در خشکی و دریا شده است.
در حاشیه نشست، وزیران حمل ونقل ایران، قطر و روسیه توافق‌نامه سه‌جانبه‌ای برای تسهیل عبور کالا در بندر شهید رجایی امضا کردند؛ توافقی که عصر همان روز به تیتر اصلی رسانه‌های منطقه تبدیل شد و پیام روشنی به سرمایه‌گذاران فرامنطقه‌ای ارسال کرد: تهران دیگر صرفاً یک گذرگاه اضطراری نیست، بلکه «گره اتصال» طرح‌های عظیم شرق – غرب است.
امنیت بومی، نه نسخه وارداتی
تجربه عراقِ اشغال‌شده، افغانستانِ بر بادرفته و لیبیِ پسا ناتو اثبات کرده که نسخه‌های غربی، امنیت نمی‌آفرینند؛ بلکه زنجیره جنگ‌های فرسایشی را طولانی‌تر می‌کنند. در تهران، متفکرانِ حوزه دفاعی از ایران، عمان، عربستان و هند روی یک نکته اتفاق نظر داشتند: «امنیت پایدار باید بومی، درون‌زا و همه‌شمول باشد.» بر همین مبنا، تهران چهار محور همکاری دریامحور را پیشنهاد داد: تشکیل ناوگان مشترک گشت دریایی در تنگه هرمز، مرکز هشدار سریع حوادث زیست محیطی خلیج فارس، صندوق بیمه بلایای طبیعی منطقه و دبیرخانه دائمی امنیت دریایی که سالانه در پایتخت یکی از کشورهای ساحلی تشکیل جلسه کند.
این بسته پیشنهادی، الگوی «پلیسی کردن» آبراه‌های استراتژیک توسط قدرت‌های فرامنطقه‌ای را به چالش می‌کشد. مهمانان اروپایی که به تازگی شاهد حملات پهپادی پراکنده به کشتی‌های باری‌شان در دریای سرخ بوده‌اند، برای نخستین بار پذیرفتند که «راه‌حل نظامی خارجی» مسیر بن بست است و امنیت واقعی از گفت‌وگوی مستقیم بازیگران ساحلی می‌گذرد. بدین ترتیب، تهران به جای نفی حضور غرب صرفاً با شعار، ابتکار جایگزین ارائه کرد؛ ابتکاری که امکان مشارکت همه بازیگران را بدون سلطه یک قدرت بیرونی فراهم می‌سازد.
فروپاشی روایت تحریم و تهدید
کارزار «فشار حداکثری» کاخ سفید، بارها با تبلیغ «ایران منزوی» سعی داشت کشورها را از همکاری با تهران بترساند. اما حضور ده‌ها وزیر و معاون وزیر در قلب پایتخت ایران، خلاف آن روایت را نمایش داد. وزیر اقتصاد اندونزی در سخنان خود گفت: «تهران همان‌قدر که در دیپلماسی صلح فعال است، در بازکردن مسیر تجارت حامی منافع مشترک است.» این موضع، دقیقاً مقابل ادعاهای رسانه‌ای درباره «انزوای ایران» قرار گرفت. طرف دیگر سکه نیز اطمینان کشورها به ماهیت صرفاً دفاعی برنامه موشکی ایران بود. رئیس هیئت مالزی ضمن بازدید از غرفه دستاوردهای فضایی در حاشیه مجمع، اعلام کرد کوالالامپور آماده استفاده از پایگاه‌های پرتاب ماهواره ایران برای پروژه‌های سنجش از دور است؛ جمله‌ای که رسانه‌های غربی را ناگزیر کرد بپذیرند «تحریم فضایی» عملاً با شکست مواجه شده.
ایران همچنین از فرصت حضور بانکداران آسیایی استفاده کرد تا مکانیزم تهاتر انرژی با محصولات پیشرفته الکترونیکی را مطرح کند؛ طرحی که ارزش مبادله آن تا سال ۲۰۲۷ می‌تواند به هشت میلیارد دلار برسد و نیاز به سامانه‌های مالی دلاری را به حداقل برساند. این همان نقطه‌ای است که روایت «تحریم فلج‌کننده» واشنگتن با دیوار واقعیت برخورد می‌کند.
فلسطین؛ محور همگرایی نوین
وقتی نماینده ویژه سازمان ملل، سخنرانی خود را با ذکر نام «الأطفال تحت الأنقاض» آغاز کرد، سالن یکپارچه سکوت شد. مجمع تهران بر سر یک گزاره اشتراک داشت: پایان فاجعه غزه پیش‌شرط امنیت خاورمیانه است. وزیر خارجه آفریقای‌جنوبی پیشنهاد کرد صندوق مشترکی برای بازسازی بیمارستان‌های ویران غزه زیر نظر سازمان همکاری اسلامی ایجاد شود و امارات متعهد شد نخستین قسط ۱۵۰ میلیون دلاری آن را تا تابستان پرداخت کند.
همزمان، هیئت عراقی برای تشکیل «اتحادیه رسانه‌های حامی فلسطین» اعلام آمادگی کرد؛ اتحادیه‌ای که قرار است شبکه‌ای از ۱۲۰ کانال و خبرگزاری را در ۲۳ کشور به هم متصل کند و با تولید محتوا به ۶ زبان اصلی جهان، روایت صهیونیستیِ مسلط بر فضای مجازی را خنثی سازد. این همگرایی رسانه‌ای و مالی، نشان می‌دهد رژیم صهیونیستی با شکل تازه‌ای از فشار روبه رو است: فشار جامعه مدنی جهانی که تهران تلاش دارد آن را سامان دهی کند.