نورنیوز-گروه سیاسی-در میانه مذاکرات حساس میان ایران و آمریکا، اروپا بیش از هر زمان دیگر نگران حذف شدن از روند تحولات دیپلماتیک پیرامون پرونده هسته‌ای ایران است. واشنگتن، از زمان خروج رسمی از برجام در دوره اول ترامپ، اروپا را تنها به‌عنوان واسطه‌ای جانبی تلقی کرده و نه یک شریک اصلی در طراحی توافق جدید. در این فضا، کشورهای اروپایی برای بازگرداندن نقش مؤثر خود، به ابزارهایی متوسل شده‌اند که اگرچه از منظر حقوقی قابل استنادند، اما از حیث راهبردی پیامدهایی مخرب دارند.
در صدر این ابزارها، مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک قرار دارد؛ سازوکاری که می‌تواند تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به صورت خودکار بازگرداند. ایالات متحده پس از خروج از برجام، صلاحیت استفاده از این مکانیسم را از دست داد، اما اروپا همچنان این امکان را دارد و از آن به عنوان «چماق سیاسی» برای اعمال فشار بر ایران بهره می‌برد.
این در حالی است که کشورهای اروپایی به خوبی می دانند که استفاده از مکانیسم ماشه از سوی آنها در حکم بیرون کشیدن تیغ دو لبه از نیام است که حتی شاید بیش از ان که برای طرف مقابل برنده باشد، برای کشورهای اروپایی هزینه‌های های امنیتی جدید ایجاد کند
با این حال، هدف اروپا فقط فشار نیست؛ بلکه تلاش برای بازتعریف خود به‌عنوان بازیگری فعال در برابر ایران و شریک ضروری برای آمریکا در مسیر توافق است.
نگرانی اروپا فراتر از برنامه هسته‌ای ایران است. برخلاف آمریکا که به دلیل فاصله جغرافیایی، تهدید موشکی ایران را کم‌اهمیت‌تر می‌داند، اروپا برنامه موشکی تهران را تهدیدی نزدیک و بالفعل می‌بیند؛ تهدیدی که پاریس آن را متوجه مارسی و بروکسل و حتی شریکان منطقه‌ای خود می‌داند. از این منظر، تاکید اروپا بر ورود برنامه موشکی به مذاکرات هسته‌ای، برخاسته از دغدغه‌ای راهبردی است. این تقاطع منافع با آمریکا باعث شده اروپایی‌ها رویکرد مستقلی را دنبال کنند، گرچه در عمل، ابزار لازم برای تحمیل آن را ندارند.
اظهارات اخیر ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، در کنار گروسی، مدیرکل آژانس، نمونه‌ای از همین تلاش اروپایی برای ورود پرهزینه به صحنه است. بارو هشدار داد که اگر منافع امنیتی اروپا تأمین نشود، فرانسه مکانیسم ماشه را فعال می‌کند. همزمان، گروسی هم در اظهاراتی کم‌سابقه گفت زمان توافق به «چند هفته» محدود شده و تاکید کرد آژانس باید نقش نهایی را در اعتباربخشی به هر توافقی ایفا کند؛ موضعی که فراتر از شأن فنی این نهاد بین‌المللی است.
در واکنش، سیدعباس عراقچی هشدار داد که فعال‌سازی مکانیسم ماشه، نه‌تنها پایان مشارکت اروپا در برجام خواهد بود، بلکه می‌تواند نقطه آغاز تنشی غیرقابل کنترل باشد. او از آمادگی تهران برای گفت‌وگو با پایتخت‌های اروپایی خبر داد، اما تأکید کرد که این مذاکرات فقط زمانی می‌تواند مؤثر باشد که با رویکردی سازنده و نه تهدیدآمیز همراه شود.
از سوی دیگر، فضای رسانه‌ای نیز علیه ایران فعال شده است. خبرگزاری رویترز ادعا کرده که ایران آماده تحویل تجهیزات موشکی به روسیه است؛ اتهامی که از سوی نمایندگی ایران در سازمان ملل تکذیب و یک فضاسازی سیاسی خوانده شد. چنین گزارش‌هایی مکمل سناریوی فشار اروپا هستند؛ سناریویی که با تهدیدات دیپلماتیک، هشدارهای آژانس و اتهامات رسانه‌ای، بسته‌ای فشرده از فشار ترکیبی علیه تهران ایجاد کرده است.
با این حال، ایران بارها اعلام کرده که در صورت دریافت تضمین‌های روشن و پایان تهدیدات، آماده بازگشت به تعهدات است. عراقچی، با اشاره به مذاکرات مقدماتی در سطح معاونان وزرا، این گفتگوها را شکننده اما امیدبخش توصیف کرد. اکنون اروپا در نقطه‌ای ایستاده که باید تصمیم بگیرد: باقی‌ماندن در مدار تهدید، یا ایفای نقشی سازنده در مسیر دیپلماسی.
نورنیوز