نورنیوز-گروه سیاسی: «هرگونه تجاوز احتمالی به خاک ایران با پاسخی قاطع روبه‌رو خواهد شد و مهاجمین، تلفات و خسارات جبران‌ناپذیری را متحمل خواهند شد. زمان و مکان و نحوه پاسخ را ایران تعیین خواهد کرد.» این هشدار صریح سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، هم‌زمان با بازدید از یگان‌های رزمی در خلیج فارس و در بحبوحه سفر دونالد ترامپ به کشورهای عربی، حامل پیامی فراتر از یک موضع‌گیری نظامی صرف بود. در واقع، این هشدار در بستری از تحرکات دیپلماتیک ایران معنا می‌یابد؛ بستری که سفرهای پیاپی سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران به عربستان، قطر و امارات پیش از سفر ترامپ به این کشورها، شاخص‌ترین جلوه آن است.
پیوستگی دیپلماسی و قدرت دفاعی در ساختار بازدارندگی
در شرایطی که منطقه خلیج فارس بار دیگر در کانون توجه رقابت‌های ژئوپلیتیکی قرار گرفته، جمهوری اسلامی ایران در حال پیاده‌سازی الگویی راهبردی است که در آن دیپلماسی فعال و بازدارندگی قاطع، مکمل و هم‌افزا عمل می‌کنند. سفر عراقچی به پایتخت‌های عربی، که در هماهنگی با مسیر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان انجام شد، نشان‌دهنده آن است که تهران با درک پیچیدگی‌های کنونی، نه صرفاً به مسیر گفت‌وگو، بلکه به تثبیت هم‌زمان قدرت ملی در حوزه‌های مختلف روی آورده است.
از این منظر، سخنان سرلشکر باقری نباید به‌عنوان یک پیام صرفاً نظامی تلقی شود، بلکه باید در امتداد تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از بروز درگیری نظامی در منطقه خوانده شود. ایران می‌کوشد با هشدارهای سنجیده و هدفمند، طرف‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را متوجه واقعیت‌های امنیتی خلیج فارس سازد و آنان را به تصمیم‌گیری‌های مسئولانه‌تر در قبال امنیت جمعی سوق دهد.
موضع همسایگی مسئولانه؛ دعوت به مشارکت در صلح منطقه‌ای
از حیث گفتمانی، مواضع باقری حامل پیامی مهم برای کشورهای عربی نیز هست. او از جایگاه یک بازیگر منطقه‌ای و همسایه، به مخاطبان منطقه‌ای هشدار می‌دهد که هرگونه شعله‌ور شدن آتش درگیری، صرف‌نظر از مبدأ آن، پیامدهایی قهری و خارج از کنترل خواهد داشت که صرفاً متوجه ایران نخواهد بود. در این چارچوب، اظهارات وی نه یک تهدید، بلکه انذاری از سر دغدغه برای امنیت منطقه‌ای است.
ایران معتقد است که حفظ بی‌طرفی صرف از سوی کشورهای منطقه دیگر کفایت نمی‌کند. شرایط کنونی ایجاب می‌کند که این کشورها از موضع انفعال به سمت مشارکت فعال در تأمین امنیت منطقه و جلوگیری از درگیری نظامی گام بردارند. ساختار امنیتی منطقه، بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازیگران مؤثری است که خواهان ثبات پایدارند، نه توازن‌های شکننده مبتنی بر حضور قدرت‌های خارجی.
از فرصت اقتصادی تا ابزار فشار بر آمریکا
سفر ترامپ به کشورهای عربی که با هدف توسعه همکاری‌های اقتصادی، به‌ویژه در حوزه‌های انرژی و تسلیحات انجام می شود در عین حال یک بُعد راهبردی پنهان نیز دارد. رئیس‌جمهور آمریکا به‌دنبال آن است که در فضای متزلزل داخلی و فشارهای سیاسی داخلی با بهره‌برداری از منافع اقتصادی این سفرها، جایگاه خود را تحکیم کند. اما همین منافع می‌تواند به‌عنوان ابزار مهمی در دست کشورهای عربی برای تأثیرگذاری بر تصمیمات امنیتی کاخ سفید عمل کند.
اگر این کشورها از موقعیت خود به‌درستی استفاده کنند، می‌توانند با مشروط‌سازی روابط اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای، آمریکا را از پیگیری گزینه نظامی در منطقه منصرف کنند. در چنین شرایطی، هرگونه جنگ‌افروزی نه‌تنها پرهزینه خواهد بود، بلکه می‌تواند معادلات اقتصادی واشنگتن در منطقه را نیز با مخاطره روبه‌رو سازد.
راهبرد ایران: بازدارندگی فعال، گفت‌وگوی مسئولانه
در مجموع، الگوی رفتاری ایران بر ترکیبی از «بازدارندگی فعال» و «دیپلماسی هدفمند» استوار است؛ رویکردی که در آن تقویت آمادگی دفاعی برای مقابله با تهدیدات، نه در تعارض با گفت‌وگو، بلکه در خدمت تثبیت موقعیت ایران در میز مذاکره تعریف می‌شود. آنچه در سخنان باقری و سفرهای عراقچی به پایتخت‌های عربی نمایان است، دو روی یک سکه راهبردی‌اند: تثبیت صلح از موضع اقتدار و دعوت به جلوگیری از جنگ از موضع مسئولیت مشترک.
این هماهنگی میان پیام بازدارنده نظامی و تحرکات دیپلماتیک، نشان می‌دهد که ایران ضمن هشدار نسبت به پیامدهای هرگونه ماجراجویی نظامی، به‌دنبال استفاده از همه ظرفیت‌های منطقه‌ای برای حفظ ثبات و جلوگیری از ورود به دوره‌ای تازه از درگیری و آشوب است. در این مسیر، کشورهای منطقه نیز با بازخوانی منافع بلندمدت خود، باید تصمیم بگیرند که در کدام سوی تاریخ امنیت خلیج فارس خواهند ایستاد.
نورنیوز