نورنیوز-گروه اجتماعی: تفصیل و تحلیل این بخش‌ها و صورت‌بندی نتایج تحلیل آن برای تبدیل به راهبردهایی برای ارتقای نرم‌افزار حکمرانی دینی خود نیاز به فضایی تخصصی‌تر و تفصیلی دارد؛ اما در سطح نمادین اگر بخواهیم بگوییم آنچه در این متن به‌عنوان حوزوی مطلوب به ذهن متبادر میشود؛ مصداق کیست؟ به یک اسم می‌رسیم؛ سید محمدحسین بهشتی.
درواقع از روح حاکم بر متن چند ویژگی مهم برای یک روحانی حوزوی تراز استخراج میشود که این این‌همانی را ساده می‌کند، پیام رهبری یک فرصت کم‌نظیر در اختیار حوزه‌های علمیه قرار می‌دهد که سازوکارهای علمی، آموزشی و پژوهشی را به‌گونه‌ای تنظیم کند که خروجی حوزه یک روحانی در این تراز باشد.
1- روحانی جامع و عمیق
تمدن‌سازی مبتنی بر عدالت و آزادی انسان فقط از دستگاه فکری‌ای برمی‌آید که پیچیدگی‌های این درهم‌تنیدگی را فهم کند و یکی را به‌پای دیگری ذبح نکند، نگاه‌های تک ساحتی به فقه، فلسفه و عرفان در طول حیات حوزه وجود داشته و بعضاً روحانیون تک‌فازی و سطحی بار آورده است که به تکفیر تفکرات جامع می‌پردازند، باور واقعی به توأمان بودن عدالت و آزادی از کسی برمی‌آید که این پیچیدگی‌ها را درک کند، محمدحسین بهشتی در ایده و روش مهم‌ترین الگوی این نگاه در تاریخ انقلاب است. عدم فهم این دوگانگی بعضاً در سیاست دو جریان افراطی را پدید آورده است.
2- روحانی مردمی
خوش‌بینانه نگریستن به عامه مردم از هر طیف و نظر و سلیقه شرط لازم برای تعامل با مردم است، کسی که باور واقعی به این مسئله ندارد، پیاپی در حال خط‌کشی بین مردم و ساخت دوقطبی‌های واهی است، بحران‌زی‌ها و کسانی که عمر سیاسی خود را در ساخت دوقطبی‌های مخرب می‌دانند با چنین فهمی از نرم‌افزار انقلاب مشکل دارند؛ آن‌ها به این معنا با یک انقلابی چون بهشتی فرق دارند، حتی اگر تندترین شعارهای انقلابی را سر بدهند و بقیه را به غیرانقلابی بودن متهم کنند، کمااینکه عده‌ای با بهشتی هم چنین می‌کردند.
3- روحانی روزآمد و فعال
هنر بزرگ امام، آوردن دین از گوشه حجره‌های حوزه‌های علمیه به متن سیاست و جامعه بود، فاصله مکتب امام با روحانیت سنتی گوشه‌نشین انزواطلب از همان روزهای اول نهضت مشخص بود، کنشگری در چنین فضایی نیازمند مجهز بودن به استدلال‌های روز و ابزارهای ارتباطی مدرن و تعامل با اقشار پیشرو و آوانگارد ازجمله دانشجویان و روشنفکران است. درواقع روحانی‌ای می‌تواند در شرایط کنونی این ایده را پیش ببرد که هم جامع و عمیق باشد و هم بتواند به زبان روز سخن بگوید. مجموعه سخنرانی‌های شهید بهشتی در جمع دانشجویان ایرانی داخل و خارج کشور یک کلاس درس رایگان برای فهم این موضوع است.
4- روحانی اخلاقی
خروجی حوزه پیشرو و سرآمد نمی‌تواند روحانی‌ای باشد که در سیاست و فرهنگ و جامعه در مسئولیت‌های مختلف به تندخویی و بداخلاقی و بی‌تقوایی نسبت به رقیب سیاسی مشهور باشد. بهشتی کسی بود که حتی اجازه نمی‌داد منتقدان به محمدرضا پهلوی یا بنی‌صدر نسبت ناروا بدهند.
5- بازاری نشدن شأن روحانیت
یکی از پیچیدگی‌های ارتباط‌گیری با عامه مردم و روشنفکران و... حفظ مرز میان مردمی‌بودن و بازاری شدن است، مردمی‌بودن به‌مثابه دردسترس‌بودن و به زبان قوم حرف‌زدن با بازاری شدن فرق دارد. پدیده‌هایی چون آخوند بلاگری که این روز‌ها بعضاً مشاهده میشود، نتیجه عبور از این مرز است. حفظ این مرز به محتوا و عمق روحانی برمی‌گردد. کسی که عمق بالایی داشته باشد به‌طور طبیعی کلام جاذب پیدا می‌کند و الگوی تبلیغی‌اش آهنربایی است، فروکاستن دین و معرفت و دانش به کالا مدل بهشتی‌ها نیست.
6- روحانی انقلابی و عقلانی
روحانی تراز سید محمدحسین بهشتی نه از اصول انقلاب 57 با همه دقایق گفتمانی‌اش چون استقلال، آزادی، عدالت و... می‌کاهد، نه عقلانیت را کنار می‌گذارد و در دام رادیکالیسم و افراطی‌گری می‌افتد، نه به بهانه جذب و... از اصولش کوتاه می‌آید، نه آنچنان کم‌مایه و پرخشگرانه از اصول دفاع می‌کند که جامعه را چندپاره کند. پیچیدگی‌ها و مصلحت‌ها را می‌داند و اهل سیاست‌ورزی است. مدرس ایدئولوژی است و استاد متدولوژی، هم مفاهیم انقلابی و اصولش را می‌شناسد و هم روش‌های رسیدن به آن را بلد است، مانند بهشتی از دل مجلس متکثر و رنگارنگ خبرگان قانون اساسی طوری از نظریه ولایت فقیه دفاع می‌کند که روشنفکران هم مجبور می‌شوند به او تأسی کنند. گاردش روی شنیدن نقد و فضای آزاد فکری باز است، در حالی که رئیس قوه است به مناظره تلویزیونی می‌رود و با سران جریان‌های معارض به بحث آزاد می‌نشیند. اهل سیاست‌ورزی است و در بزنگاه‌ها روی اختلافات کوچک چشم می‌پوشد، در عین حال طوری استکبارستیز و ضدآمریکایی است که راهی جز حذفش پیدا نمی‌کنند.