نورنیوز _ گروه بین الملل: در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ تعرفه‌هایی بر بیش از ۵۵۰میلیارد دلار از کالاهای چینی وضع کرد که شامل افزایش تعرفه‌ها از ۱۰درصد به ۱۵درصد و از ۲۵درصد به ۳۰درصد بود. در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش نیز ترامپ تهدید کرد که تعرفه‌های بیشتری بر واردات از چین اعمال خواهد کرد؛ ازجمله تعرفه ۱۰درصدی بر کالاهای چینی با ادعای نگرانی‌ها درباره قاچاق مواد‌مخدر فنتانیل. اما با وجود سر‌و‌صدای زیاد، ترامپ تعرفه‌های گمرکی را برای بسیاری از کشورها به‌مدت ۹۰روز تعلیق کرد اما چین از این قانون مستثناست. او برای محصولات چینی تا ۱۲۵درصد تعرفه‌های گمرکی را افزایش داد. چین تعرفه ۸۴درصدی برای کالاهای آمریکایی وضع کرد، اما پس از این اقدام، دولت آمریکا تلفن‌های هوشمند، رایانه‌ها و برخی دیگر از دستگاه‌های الکترونیکی را از تعرفه‌های متقابل، ازجمله تعرفه‌های ۱۲۵درصدی اعمال‌شده بر واردات از چین، معاف کرده است.
این اقدامات تنش‌های تجاری بین 2کشور را تشدید و پکن را وادار به اتخاذ راهبردهای متعددی برای مقابله با این فشارها کرد. برای درامان‌ماندن از تعرفه‌های اعمالی آمریکا، چین از مجموعه‌ای از راهکارهای استراتژیک، فنی، تجاری و دیپلماتیک استفاده کرده است. این راهکارها نه‌تنها به‌منظور کاهش تأثیرات مستقیم اقتصادی بلکه با هدف حفظ موقعیت ژئوپلیتیکی و توسعه پایدار اقتصاد چین اتخاذ شده‌اند. در ادامه، مهم‌ترین این راهکارها را به‌صورت مشروح و فنی بررسی می‌کنیم:
تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی
چین با آگاهی از وابستگی زیاد به بازار آمریکا، تلاش کرده است بازارهای صادراتی خود را گسترش دهد:
ابتکار کمربند و جاده(BRI): سرمایه‌گذاری عظیم در زیرساخت‌ها و خطوط تجاری در آسیا، آفریقا و اروپا برای ایجاد مسیرهای تجاری جایگزین
توافقنامه‌های تجاری منطقه‌ای مانندRCEP (مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای): بزرگترین توافق تجارت آزاد دنیا که چین نقش کلیدی در آن دارد.
همکاری نزدیک‌‌تر با کشورهای ASEAN، آفریقا و آمریکای لاتین
این سیاست‌ها باعث کاهش وابستگی به آمریکا به‌عنوان مقصد صادرات شده است.
افزایش ارزش‌افزوده صادرات با تمرکز بر کالاهای پیشرفته
چین به‌جای صادرات مواداولیه یا کالاهای مصرفی ارزان‌‌قیمت، تمرکز خود را بر صادرات کالاهای با فناوری بالا و ارزش افزوده بیشتر قرار داده است:
برنامه «ساخت چین 2025» (Made in China 2025): هدف‌گذاری توسعه صنایع پیشرفته مانند نیمه‌رساناها، روباتیک، خودروهای الکتریکی، بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی
کاهش وابستگی به فناوری‌های وارداتی (خصوصا آمریکایی)
افزایش رقابت‌پذیری جهانی
با افزایش پیچیدگی فناوری در کالاهای صادراتی، تعرفه‌گذاری بر آنها پیچیده‌تر و گران‌تر برای واردکننده می‌شود.
تضعیف کنترل‌شده ارزش یوان
یکی از ابزارهای فنی چین برای مقابله با اثرات تعرفه، کاهش ارزش یوان(CNY) نسبت به دلار آمریکاست:
با کاهش ارزش یوان، کالاهای صادراتی چین در بازارهای بین‌المللی ارزان‌تر و اثر تعرفه‌ها تا حدی خنثی می‌شود. این سیاست تحت کنترل بانک مرکزی چین (PBOC) صورت می‌گیرد تا از نوسانات شدید جلوگیری شود. البته این سیاست باعث افزایش هزینه واردات می‌شود، اما در کوتاه‌مدت از صادرکنندگان حمایت می‌کند.
توسعه بازار داخلی به‌عنوان محرک رشد
چین با هدف کاهش وابستگی به صادرات، سیاست‌هایی برای تقویت مصرف داخلی اتخاذ کرده است:
توسعه طبقه متوسط با افزایش درآمد سرانه و بهبود زیرساخت، سیاست «چرخش دوگانه» (Dual Circulation Strategy)؛ ترکیب رشد بازار داخلی با ارتباط بین‌المللی، تشویق شرکت‌ها به تمرکز بر نیازهای داخلی نه صرفا بازارهای خارجی؛ این سیاست به کاهش آسیب‌پذیری در برابر شوک‌های خارجی مانند جنگ تجاری کمک می‌کند.
سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم و مالکیت در زنجیره‌های تأمین
چین از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم در خارج از کشور(FDI) و مالکیت در شرکت‌های کلیدی خارجی، زنجیره‌های تأمین را تحت کنترل خود درمی‌آورد:
سرمایه‌گذاری در آفریقا و آمریکای جنوبی برای تضمین منابع اولیه
خرید شرکت‌های اروپایی و آسیایی در حوزه‌های کلیدی فناوری و تولید
ایجاد خطوط تولید در کشورهای ثالث (مثل ویتنام، مالزی، مکزیک) برای دور‌زدن تعرفه‌های آمریکایی (به‌ویژه از طریق «قواعد مبدأ»)
به‌عنوان مثال، شرکتی چینی ممکن است کارخانه‌ای در ویتنام بسازد و کالاها را از آنجا به آمریکا صادر کند تا شامل تعرفه‌های مربوط به چین نشود؛ یا حتی چین از طریق ایجاد «مناطق آزاد مشترک فرامرزی» در پی استفاده از مناطق آزاد در کشورهای دیگر و بهره‌بردن از راهبردهای ری‌برندینگ و ری‌پکینگ برای دور‌زدن تحریم‌های آمریکاست.
استفاده از سیاست‌های تلافی‌جویانه هدفمند
در واکنش به تعرفه‌های آمریکا، چین نیز اقدامات تلافی‌جویانه‌ای در قالب تعرفه بر کالاهای آمریکایی انجام داده است، اما:
به‌صورت هدفمند و دقیق؛ تمرکز بر صنایعی که سیاسی‌تر هستند (مثلا کشاورزی) و حامیان جمهوری‌خواهان
سیاست تفکیکی؛ برخی شرکت‌ها و ایالت‌ها را مستثنا می‌کند تا شکاف بین سیاستمداران و ذی‌نفعان اقتصادی در آمریکا ایجاد شود.
دیپلماسی اقتصادی و حقوقی در سازمان تجارت جهانی (WTO)
چین با شکایت در سازمان تجارت جهانی، سعی در اعمال فشار قانونی به آمریکا دارد:
استفاده از مکانیسم‌های حل اختلاف WTO برای اثبات غیرقانونی بودن برخی تعرفه‌ها
ائتلاف‌سازی با کشورهای دیگر برای مخالفت با سیاست‌های تجاری یکجانبه آمریکا
تحقیقات و توسعه (R&D) برای کاهش وابستگی فناوری
سرمایه‌گذاری عظیم در تحقیق و توسعه با هدف خودکفایی فناوری:
بودجه دولتی و معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان
ایجاد مراکز ملی نوآوری در حوزه‌هایی مثل نیمه‌رسانا، باتری، 5G و AI.
تربیت نیروی انسانی متخصص از طریق دانشگاه‌های برتر و بازگشت متخصصان از خارج
کوتاه سخن اینکه، چین با مجموعه‌ای از راهکارهای فنی (کاهش ارزش پول، توسعه فناوری داخلی)، استراتژیک (تنوع‌بخشی به بازارها، سرمایه‌گذاری خارجی) و دیپلماتیک(مقابله در WTO و تلافی هدفمند)، توانسته آثار منفی تعرفه‌های آمریکا را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. موفقیت چین در این زمینه ناشی از یک دیدگاه بلندمدت و نظام‌مند است که اقتصاد، سیاست و فناوری را همزمان درنظر گرفته است. به‌نظر می‌رسد چین البته راهکارهای دیپلماتیک دیگری چون همکاری تجاری با اروپا و تشکیل یک حلقه جدید همکاری فرامنطقه‌ای با کشورهای اروپایی را در دستور کار دارد تا بتواند به سلامت تله تعرفه آمریکا علیه خود - که یکی از ابزارهای واشنگتن برای تقابل با چین که اصلی‌ترین تهدیدکننده جایگاه هژمونیک آمریکا در نظام تک‌قطبی است- را کنترل کند و شکست دهد.
همشهری