×
سیاسی
شناسه خبر : 220952
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/01/31 ساعت 09:40
سناریوهای مذاکرات ایران و آمریکا

کیومرث اشتریان

سناریوهای مذاکرات ایران و آمریکا

اگرچه در جریان مذاکرات، طرفین مواضع و خط قرمزهایی دارند اما همواره فرصت‌های جدیدی نیز پدیدار می‌شود. یک یافته مهم در مطالعات تصمیم‌گیری آن است که «ترجیحات بازیگران در تصمیم‌گیری عموما ابهام‌آمیز است‌ (problematic policy preferences)».

نورنیوز _ گروه سیاسی: اگرچه در جریان مذاکرات، طرفین مواضع و خط قرمزهایی دارند اما همواره فرصت‌های جدیدی نیز پدیدار می‌شود. یک یافته مهم در مطالعات تصمیم‌گیری آن است که «ترجیحات بازیگران در تصمیم‌گیری عموما ابهام‌آمیز است‌ (problematic policy preferences)». یعنی اغلب، مذاکره‌کننده درک دقیقی از اولویت‌های خود یا دیگری ندارد، بلکه به‌تدریج درمی‌یابد که «چه چیزی را بخواهد». به دیگر سخن، فرایند تصمیم‌گیری حساب‌و‌کتاب دقیقی ندارد و ضرورتا از «الگوریتم عقلانی» پیروی نمی‌کند. تصمیم‌گیری در یک فرایند سیال و پویا اتفاق می‌افتد. 

نمایندگان دولت‌ها، خود و دیگری را در جریان مذاکرات «کشف» می‌کنند؛ «پایه‌ پایه رفت باید سوی بام/ هست جبری‌بودن اینجا، طمعِ خام» (مولوی). این یک مسئله مهم برای مذاکره‌کنندگان ماست؛ که البته مستلزم اختیار و اعتماد‌به‌نفس است. مذاکرات بین‌المللی فرایندی دائما دگرگون‌شونده است؛ این فرایند، دو صد تاب‌و‌تب و کشمکش دارد و هزار فرصت در خم گیسوی سازش پنهان است. برای آنکه این ابهام و سیالیت فرصت‌ساز باشد و نه فرصت‌سوز، پیشگویی‌های چندپهلو به کار نمی‌آید بلکه باید سناریوهای گوناگونی را برای خود مرور کنیم تا آماده بهره‌برداری از فرصت‌ها باشیم. شاید بتوانیم «آینده را بسازیم»:

1- نخستین سناریو، «عدم توافق» است که پیامدهایی دارد؛ از «اسنپ‌بک» تا جنگ یا هر دو. پیش‌از‌این در مقاله «تخریب سریع» به این موضوع پرداخته‌ام. این سناریو احتمال رخداد جنگ را افزایش می‌دهد و محتملا تجدیدنظر در راهبرد اتمی را تقویت می‌کند، یعنی به‌ناچار موازنه اتمی را بر موازنه‌های دیگر اولویت می‌بخشد. به‌ویژه آنجا که «حفظ نظام از اوجب واجبات» باشد. هرچه موضع‌گیری سیاست خارجی به موجودیت رژیم‌های سیاسی پیوند بخورد، امکان وقوع سناریوی نخست بیشتر است. مقصر واقعی از نظر من جنگ‌طلبان آمریکایی‌اند که به نرمش‌های ایران در توافق هسته‌ای پاسخی درخور نمی‌دهند؛ و البته مقصر دیگر باند تبهکار بین‌المللی آپارتاید اسرائیلی است. اما فارغ از مقصر، این سناریو «می‌تواند» توسعه کشور را در همه ابعاد آن به تعلیقی تاریخی ببرد، چالش‌های بزرگ  امنیتی-اقتصادی برای نظام بین‌الملل، نفت خاورمیانه و اعراب خلیج فارس برسازد و امنیت ایران و اسرائیل را به مخاطره‌ای دائمی بیندازد.

2- سناریوی دوم «توافق حداقلی» است که می‌تواند شامل غنی‌سازی محدود ایران، حل مسئله دریای سرخ و لغو برخی تحریم‌ها باشد. در این سناریو دو طرف روایت پیروزی برای خود برمی‌سازند اما درواقع چالش به صورت اساسی حل نمی‌شود و توافق همچنان در محاق کنگره آمریکا و آتش‌افروزی اسرائیل می‌ماند. چنین است که احتمال حملات بعدی اسرائیل (و پاسخ‌های ایران) بیشتر خواهد شد و استخوانِ «اسنپ‌بک»، در نسخه‌ای جدید، همچنان لای زخم اقتصاد ایران خواهد ماند. کارکرد توافق حداقلی این است که خطر گسترش جنگ به دیگران را کاهش خواهد داد؛ حضور وزیر دفاع عربستان در تهران را می‌توان در همین راستا تلقی کرد. به طریق اولی، در یک توافق حداقلی پایگاه‌های آمریکایی از خطر تلافی ایران در برابر حملات اسرائیل در امان خواهند بود؛ چون طرف شما دیگر فقط اسرائیل خواهد بود و نه آمریکا یا کشورهای خلیج فارس. جریان نفت هم برای چین در تنگه هرمز دچار چالش نخواهد شد و این سطح از تنش، چینِ ناخرسندی به پیشانی چین نمی‌آورد. روسیه هم تکلیف روشنی دارد و در این منازعه دخالت معناداری نمی‌کند.

3- سناریوی سوم، خیلی دور-خیلی نزدیک، «توافق حداکثری» است؛ یعنی که توافق بین ایران و آمریکا دامنه‌ای گسترده‌تر یابد و ایران در اقتصاد و تجارت بین‌الملل قدر و سهم لازم را بیابد و بپردازد. تضمین اقتصادی قراردادهای سیاسی-امنیتی نافذتر از تضمین‌های حقوق بین‌الملل است. توافق‌های پایدار معمولا باید به شبکه‌ای از ارتباطات تجاری، منافع چندجانبه اقتصادی و موازنه‌های امنیتی متصل باشد. اگر‌چه این سناریو دور به نظر می‌رسد، اما مستلزم جسارت برای تصمیم‌های بزرگ و نرمش‌های سیاسی از دو سوی ماجراست تا «کاسبی تحریم» به «کاسبی صلح» تغییر یابد. چنین توافقی نگرانی‌هایی را در برخی اصحاب قدرت و نیروهای اجتماعی حامی پدید می‌آورد. اینکه وفاق درون‌حاکمیتی بتواند این نگرانی‌ها را رفع کند و سهم و سفره همه را تضمین کند، موضوعی مهم است. می‌دانم این‌گونه سخن‌گفتن از «سهم و سفره و کاسبی» تلخ است، ولی به نظرم واقعیتی است که دیگر نمی‌توان آن را انکار کرد.

کافی است آمریکا به صورت مستقیم و نامستقیم سرمایه‌گذاری مثلا 200 میلیارد‌دلاری را بالمناصفه!! با دو سوی جناح‌های داخلی اجرائی کند «جهان‌بینی‌ها» تفاوت خواهند کرد؛ بزرگ‌ترها توجیه می‌شوند؛ گروه‌های فشار محدود خواهند شد؛ جوان‌ترهای مدعی با افسانه‌های جدیدی افسون خواهند شد؛ اصلاح‌طلبان فرصت‌های اقتصادی-سیاسی بیشتری پیدا می‌کنند و انگیزه کمتری برای ائتلاف با نیروهای خارج از نظام خواهند داشت و... . در این سناریو هزینه‌های جنگ برای اسرائیل بیشتر می‌شود؛ البته بدون آنکه خطر آن به کلی رفع شود. چنین موازنه‌ای در‌صورتی‌که بخواهد منافع چین و روسیه را در بر گیرد، مستلزم بندبازی تجاری-نظامی وسیع‌تر و سیاست موازنه مثبت گسترده‌تری است تا «اصطکاک استراتژیک» را به حداقل برساند.

4- در «سناریوی افسانه‌ای تکمیلی» گستره دامنه توافق از ایران و آمریکا فراتر می‌رود و اروپا و همسایگان خلیج فارس را در بر می‌گیرد. طبعا چنین توافقی با همان منطق قبلی استحکام بیشتری می‌یابد. در این سناریوی «خیلی دور، خیلی نزدیک» همه ماجرای انزوای بین‌المللی دچار دگردیسی اساسی خواهد شد و شما می‌توانید انتظار داشته باشید که سیاست «موازنه مثبت»، ایران را به چهارراه فرصت‌های جهانی تبدیل کند. شطرنج عجیبی است؛ گاهی یک بازیگر در ضعف است اما حوادث به گونه‌ای رقم می‌خورد که در موقعیت برتر قرار می‌گیرد؛ حتی اگر مهره‌های چندانی نداشته باشد. رنج شطرنج از گنج تهی نیست. هر‌چه موضع‌گیری‌های سیاست خارجی کمتر به موجودیت رژیم‌های سیاسی پیوند بخورد، امکان بهره‌مندی از فرصت‌ها در روابط بین‌الملل بیشتر می‌شود.


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با وزیر انرژی روسیه دیدار کرد
پزشکیان مقابل دوربین شبکه فاکس‌نیوز نشست
واکنش تند مقامات صهیونیستی به اظهارات ترامپ
حمله پهپادی به پالایشگاه نفت «آفیپسکی» روسیه / از سرگیری ارسال نفت پس از حمله+فیلم
مدیر سابق اف‌بی‌آی در آستانه محاکمه توسط دولت ترامپ
بلاگر وکیل‌نما بازداشت شد
امضای دستور فروش تیک‌تاک توسط ترامپ
رهبر طالبان مسئولان ارشد را برای گفت‌وگو درباره پایگاه بگرام فراخواند
خیبر در مصاف حساس با سپاهان به دنبال تثبیت جایگاه در بالای جدول
کمالوندی: ساخت نیروگاه‌های جدید در جنوب کشور در دستور کار است
عارف: تامین انرژی بخش تولید در اولویت دولت است
آغاز یورش‌های رژیم صهیونیستی به مناطق مختلف کرانه باختری
جاده چالوس از ساعت 12 امروز یکطرفه شد
مردم مغرب در کنار ناوگان صمود ایستادند
نخست وزیر پاکستان با ترامپ دیدار کرد
وقوع 6 تصادف مرگبار در تهران از 29 شهریور تا 3 مهر
نگاهی به دوئل سرنوشت‌ساز ذوب‌آهن و آلومینیوم
معاون تشریفات دفتر رئیس جمهور: حتی یک سنت در ‎نیویورک خرج نشد
ظریف: مردم و رهبران ایران، برنامه هسته‌ای را از دریچه عزت می‌بینند
پشت پرده پیشنهاد جام جهانی 64 تیمی
وال‌استریت ژورنال: آمریکا می‌خواهد تونی بلر را به عنوان حاکم موقت غزه تعیین کند
اروپایی‌ها مستقیما به روسیه هشدار داده‌اند
تفاهم‌نامه همکاری هسته‌ای میان آمریکا و ترکیه امضا شد
قیمت جهانی طلا در مسیری نزولی
شناسایی فلسطین؛ خوش‌بینی و بدبینی!
سوء استفاده ارتش اسرائیل از خدمات مایکروسافت/قطع برخی سرویس ها
هوای پایتخت در مرز آلودگی
هشدار صالحی‌امیری درباره تهدیدهای جدید علیه میراث فرهنگی
پروژه خطرناک «اسرائیل بزرگ» آغاز شده است
استقبال مصر از استقرار نیروهای بین‌المللی در غزه
لوکاشنکو حامل پیام‌ آمریکا به پوتین
وزیر راه و شهرسازی: راه‌آهن رشت ـ آستارا بازارهای قفقاز، هند و اروپا را منتفع خواهد کرد
فرستاده آمریکا : چیزی به نام خاورمیانه وجود ندارد
پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت هفته دفاع مقدس
پاسخ تند حماس به محمود عباس
غریب آبادی: ادعاهای آمریکا و اروپا درباره پایبندی به دیپلماسی غیرواقعی است
تولید طلا در ایران به 25 تن در سال می‌رسد
چرا دانش‌آموزان از دوران دفاع مقدس چیزی نمی‌دانند؟
بیانیه مشترک نشست چهارجانبه وزرای خارجه چین، ایران، پاکستان و روسیه درباره افغانستان
سه ستاره نوجوان هندبال ایران در جمع برترین‌های آسیا
جزئیات تازه از برنامه توزیع شیر در مدارس
ابراز نگرانی آلمان از افزایش توانمندی‌های فضایی روسیه و چین
وزیر خارجه روسیه: ناتو و اروپا عملاً وارد جنگ با روسیه شده‌اند
امروز، شورای امنیت قطعنامه روسیه و چین پیرامون اسنپ‌بک را رای‌گیری می‌کند
برنامه مرحله نیمه‌نهایی والیبال قهرمانی جهان 2025
تجاوز هوایی رژیم صهیونیستی به صنعا/واکنش یمن با موشک بالستیک پیشرفته «فلسطین 2»
عراقچی : مداخله نظامی آمریکا در افغانستان فقط ناامنی درپی داشته است
وضعیت آب و هوا امروز جمعه 4 مهر+ وضعیت استان ها
پزشکیان دفتر یادبود سازمان ملل را امضاء کرد
واردات بنزین سوپر به تعویق افتاد؟
X
آگهی تبلیغاتی