نورنیوز-گروه سیاسی: در شرایطی که منطقه خاورمیانه در تب و تاب بازتعریف معادلات امنیتی و راهبردی جدیدی است، دومین دور مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا امروز شنبه در رم و در محل سفارت عمان، با میزبانی رسمی این کشور برگزار می‌شود.
مذاکرات رم؛ فراتر از دیپلماسی سنتی
ورود عباس عراقچی و هیأت همراه به رم، نه فقط نشانه‌ای از تداوم مسیر دیپلماسی است، بلکه در چارچوبی گسترده‌تر، بخشی از راهبرد موازنه‌گر ایران میان شرق و غرب به شمار می‌رود. در آستانه این گفت‌وگوها، وال‌استریت ژورنال گزارش داده که محور اصلی مذاکرات، تدوین جدول زمان‌بندی و ترسیم چارچوب اولیه توافق احتمالی است؛ گزارشی که از سوی منابع دو طرف تأیید ضمنی یافته است.
خط قرمز ایران؛ تضمین علیه تکرار خروج ترامپ؟
اما در سایه این گفتگوها، آن‌چه در سکوت رسانه‌ای مورد توجه تحلیل‌گران قرار گرفته، اخباری تایید نشده در مورد شکل‌گیری سه خط قرمز تعیین‌کننده در مواضع ایران است. خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از یک مقام ایرانی اعلام کرد که تهران خواستار دریافت تضمین‌هایی شده است تا نتواند مجدداً از آن خارج شود. این ادعا تاکنون از سوی هیچ مقام رسمی ایرانی تأیید یا تکذیب نشده، اما حتی در صورت صحت نیز، دستیابی به چنین تضمینی در تعامل با فردی چون ترامپ بسیار دور از ذهن است.
چرا که اگر منظور از این «تضمین»، ضمانت حقوقی باشد، تجربه برجام نشان داده که حتی اتکا به بالاترین سطوح حقوق بین‌الملل نظیر قطعنامه شورای امنیت نیز مانع تصمیم یک‌جانبه ترامپ برای خروج از توافق نمی‌شود. او نه به تعهدات کشورش پایبند ماند و نه ملاحظاتی برای نهادهای بین‌المللی قائل شد. تضمین‌های سیاسی هم بیش از آن‌که قدرت اجرایی داشته باشند، بیشتر در حد قول و وعده باقی می‌مانند.
نفع شخصی، انگیزه پنهان ترامپ از توافق
آن‌چه در عمل می‌تواند به‌عنوان تضمین در یک توافق تلقی شود، تداوم منافع متقابل و حفظ موازنه در هزینه و فایده برای طرفین است. در شرایط کنونی، آن‌چه ترامپ را برای ورود به توافق احتمالی ترغیب می‌کند، بیش از آن‌که مبتنی بر محاسبات راهبردی باشد، ریشه در ملاحظات شخصی و روانی او برای ثبت یک دستاورد بین‌المللی به نام خود دارد. به‌ویژه در وضعیتی که بحران‌هایی مانند جنگ غزه، گروگان‌های آمریکایی، منازعه اوکراین و بلاتکلیفی در جنگ تعرفه‌ها، دست او را از پرونده‌های خارجی پررنگ کوتاه کرده است.
با این حال، حتی در صورت حصول یک توافق، اگر رفع تحریم‌ها برای اقتصاد آمریکا آورده ملموسی نداشته باشد، این احتمال وجود دارد که ترامپ در آینده با مشاهده بهره‌برداری سایر بازیگران، مسیر اجرای توافق را با مانع‌تراشی در فرآیند رفع تحریم‌ها یا اعمال فشارهای جانبی بر شرکت‌ها و شرکای اقتصادی ایران به هم بزند. در این صورت، بازی ممکن است بدون خروج رسمی از توافق، به شکلی پنهان مختل شود.
چشمان باز و کوله‌باری باری از تجربه
در این میان، سخنان صبح امروز سخنگوی وزارت خارجه ایران، اسماعیل بقائی، نیز گویای درکی واقع‌گرایانه از شرایط فعلی مذاکرات است. او با اشاره به اینکه «مسیر پیش‌رو هموار نیست»، بر ضرورت گفت‌وگو به عنوان «شیوه‌ای متمدنانه» برای حل بحران‌ها تأکید کرد. اشاره بقائی به «چشمان باز و کوله‌باری از تجربه» در مواجهه با مذاکرات، به‌نوعی بازتاب هوشیاری تهران نسبت به سابقه بدعهدی آمریکا و پیچیدگی شرایط جهانی است.
تهدید در لباس دیپلماسی؛ رویکرد ترامپ به ایران
در سوی دیگر این معادله، تحرکات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نیز قابل تأمل است. او با وجود اشاره به باز بودن مسیر مذاکره با ایران، تصریح کرده که «عجله‌ای برای حمله ندارد»؛ موضعی که در ادامه گزارش نیویورک‌تایمز درباره نقش ترامپ در جلوگیری از حمله قریب‌الوقوع اسرائیل به تأسیسات ایران، ابعاد تازه‌ای به خود می‌گیرد. برخی تحلیل‌گران معتقدند این رویکرد نه به معنای حذف تهدید نظامی، بلکه تلاشی برای بازسازی سیاست فشار حداکثری در قالبی «دیپلماسی‌نما» است. واشنگتن می‌کوشد با حفظ ابزار تهدید، ایران را به سمت توافقی جدید سوق دهد، اما با شرایطی که مطلوب غرب است.
دیپلماسی شرق‌گرا؛ برگ برنده ایران
در کنار تحولات رم، حرکت دیپلماتیک ایران در محور شرق نیز همچنان فعال و تعیین‌کننده است. عباس عراقچی پس از گفت‌وگوهای گسترده و «مثبت» در مسکو با رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد که بزودی راهی پکن خواهد شد تا گفت‌وگوهایی با مقامات چینی انجام دهد.
این تحرک، تنها یک سفر نیست؛ بلکه در چارچوبی راهبردی، بیانگر تلاش ایران برای حفظ توازن منطقه‌ای و ارسال این پیام است که تهران حاضر نیست بازی را صرفاً در زمین غرب ادامه دهد.
در مجموع، آن‌چه امروز در رم در حال وقوع است، بخشی از نبرد روایتی و راهبردی میان تهران و واشنگتن است. مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، دیگر صرفاً محلی برای چانه‌زنی هسته‌ای نیست، بلکه عرصه‌ای است برای تثبیت موقعیت جهانی ایران به‌عنوان بازیگری فعال، مستقل و چندسویه. با توجه به تجربه‌های پیشین، ایران این بار از موضعی منعطف اما مصمم وارد گفتگو شده و به‌نظر می‌رسد بازی با کارت شرق، همچنان یک برگ برنده برای تهران در مواجهه با بازیگران غربی خواهد بود.
نورنیوز