نورنیوز-گروه سیاسی: برگزاری دور اول مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا و اعلام تداوم گفتگوهای آغاز شده از شنبه هفته آینده بار دیگر پرونده تنش‌زدایی از خلیج فارس تا شرق مدیترانه را به سطح نخست دستور کار بازیگران منطقه‌ای کشانده است. این گفت‌وگوها که با میانجی‌گری عمان آغاز شده، اگرچه صرفاً به حوزه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها محدود است، اما بازتاب آن در میان کشورهای عربی منطقه به‌وضوح نشان از امید به تغییرات بزرگ‌تر دارد. از کویت و قطر گرفته تا عربستان و عراق، شاهد فضایی از استقبال و تأکید بر فرصت‌سازی این مذاکرات برای ثبات منطقه‌ای هستیم؛ فضایی که بیش از آنکه بیانگر خوش‌بینی صرف باشد، بیانگر یک نیاز مشترک به خروج از وضعیت بحرانی موجود است.
استقبال منطقه از دیپلماسی به‌عنوان راه ثبات
در بیانیه‌ها و اظهارنظرهایی که به‌دنبال دور اول مذاکرات منتشر شد، یک محور مشترک دیده می‌شود: تقویت امنیت منطقه از مسیر دیپلماسی. وزارت خارجه عراق، در واکنش به دیدار وزیر خارجه این کشور با رئیس هیئت ایرانی در نشست آنتالیا، به صراحت ابراز امیدواری کرد که گفت‌وگوها به «تحقق ثبات در منطقه» منجر شود. شورای همکاری خلیج فارس نیز از این مسیر به‌عنوان ابزاری برای «خدمت به امنیت و صلح» یاد کرد. در بیانیه وزارت خارجه مصر هم بر نقش این مذاکرات در «تقویت امنیت و ثبات منطقه» تأکید شده است. عربستان سعودی نیز اعلام کرد: «ریاض امیدوار است نتایج مذاکرات ایران و آمریکا به حمایت از اقدامات مشترک برای تقویت امنیت منطقه‌ای و جهانی منجر شود.»
کشورهای کویت، قطر،امارات عربی متحده و بحرین نیز مواضع مشابهی داشته اند.
ضرورت بازتعریف معادله امنیتی منطقه
اما آنچه این موضع‌گیری‌ها را معنادار می‌کند، صرفاً واژگان دیپلماتیک نیست؛ بلکه بازتاب یک راهبرد مشترک در میان کشورهای منطقه برای عبور از معادله‌ای است که طی دو دهه اخیر، امنیت را گروگان رقابت‌های ژئوپلیتیکی و مداخلات فرامنطقه‌ای کرده است. در این میان، گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا، بهانه‌ای شده برای بازخوانی یک واقعیت قدیمی: بدون ایران، ثبات در منطقه امکان‌پذیر نیست.
ایران؛ ضلع ثابت هر طرح ثبات‌ساز منطقه‌ای
جمهوری اسلامی ایران، به‌واسطه جایگاه ژئوپلیتیکی، عمق استراتژیک در منطقه و توان اثرگذاری بر معادلات امنیتی غرب آسیا، همواره یکی از اضلاع اصلی هر پروژه ثبات‌ساز در منطقه بوده است. برخلاف قدرت‌های فرامنطقه‌ای نظیر آمریکا، ایران خود را بخشی از منطقه می‌داند و در قبال آن تعهد راهبردی دارد. این در حالی است که کارنامه آمریکا در منطقه، نه تنها فاقد هرگونه دستاورد امنیت‌ساز است، بلکه از عراق تا افغانستان، یمن و سوریه، همواره موجد بحران‌های امنیتی بوده است. واقعیت آن است که هر زمان نقش آمریکا در معادلات منطقه‌ای پررنگ‌تر شده، امنیت و آرامش، به عقب رانده شده‌اند.
راهبرد چندلایه ایران در برابر سیاست مهار
مذاکرات اخیر، در عمل بخشی از راهبرد چندلایه‌ای است که ایران در عرصه سیاست خارجی دنبال می‌کند. در این راهبرد، هدف نه صرفاً رفع تحریم، بلکه مدیریت راهبردی فشارهای بیرونی و بازتعریف نقش ایران در نظم منطقه‌ای است. به همین دلیل، برخلاف آمریکا که همچنان به سیاست مهار و فشار می‌اندیشد، ایران با قدرت نرم دیپلماتیک و قدرت سخت میدانی، در حال تثبیت یک پارادایم جایگزین در منطقه است؛ پارادایمی که به‌جای رقابت نیابتی و تنش، بر همکاری منطقه‌محور و امنیت جمعی تأکید دارد.
هشیاری منطقه در برابر نقش‌آفرینی نیابتی‌ها
تحلیل واکنش‌های کشورهای منطقه به این مذاکرات، همچنین آشکار می‌سازد که نوعی آگاهی جمعی نسبت به نقش مخرب نیابتی‌های آمریکا، از جمله رژیم صهیونیستی، در حال شکل‌گیری است. با آنکه موضوع مذاکرات تهران و واشنگتن به‌طور مستقیم شامل سایر پرونده‌ها در منطقه نیست، اما با توجه به رویکرد امنیت‌زای ایران در حمایت از محور مقاومت، باز شدن فضا برای تعاملات بیشتر می‌تواند در نهایت به تضعیف موقعیت رژیم صهیونیستی در معادلات منطقه‌ای منجر شود. واقعیتی که واشنگتن و تل‌آویو به‌خوبی از آن آگاه‌اند و لذا به هر قیمت ممکن، به دنبال کنترل یا انحراف مسیر این گفت‌وگوها هستند.
اعتماد منطقه به ظرفیت ثبات‌ساز ایران
در مذاکرات آغاز شده باید به یک نکته کلیدی توجه داشت: بازتاب مثبت مذاکرات ایران و آمریکا در میان کشورهای منطقه، بیش از آنکه ناشی از خوش‌بینی به نیت آمریکا باشد، حاصل اعتماد به راهبرد عقلانی و ثبات‌ساز ایران است. ایران، برخلاف تصویرسازی‌های غربی، نه یک تهدید بلکه یک فرصت برای منطقه است؛ فرصتی برای ساختن نظمی بومی، پایدار و غیر وابسته به اراده قدرت‌های خارجی.
نورنیوز