نورنیوز-گروه سیاسی: در طول چهار دهه گذشته، روابط ایران و ایالات‌متحده آمریکا همچنان بر بستر تنش‌ها و اختلافات پیچیده‌ای قرار داشته است. یکی از عمده‌ترین ویژگی‌های این روابط، اعمال فشارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی از سوی آمریکا به ایران بوده است. فشارهایی که هرگز بدون عواقب نبود و همواره برای ایران هزینه‌بر و گاه غیرقابل پیش‌بینی بوده‌اند.
این سیاست‌ها، گاهی به شکل تحریم‌ها، گاهی در قالب تهدیدات نظامی و گاهی به صورت سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک در راستای منزوی کردن ایران در سطح جهانی دنبال شده‌اند. به طور مثال از بمب هیروشیما تا تهدیدات نظامی ترامپ، آمریکا همواره از قدرت‌های خود به شکلی ابزاری علیه ایران استفاده کرده است.
درک رفتار آمریکا در قبال ایران بدون توجه به سابقه تاریخی همچنین نحوه رفتار این کشور در دیگر نقاط جهان ممکن نیست. آمریکا بهعنوان یک ابرقدرت جهانی، سابقه‌ای طولانی در استفاده از قدرت نظامی و اقتصادی خود دارد، بدون اینکه لزوماً نیاز به پاسخگویی به اقداماتش احساس کند. بمباران هیروشیما در سال ۱۹۴۵ نمونه‌ای از این سیاست‌هاست. اقدامی که به‌رغم گستردگی فاجعه و تبعات انسانی آن، هیچ‌گاه از سوی مقامات آمریکایی به طور جدی مورد بازخواست و ملامت قرار نگرفت. این نوع رویکرد به‌ویژه در دهه‌های اخیر در قبال ایران نیز مشاهده می‌شود، جایی که آمریکا در هر زمان ممکن برای اعمال فشار بیشتر از هر ابزاری استفاده کرده است حتی در مواردی که تبعات انسانی و اخلاقی آن به چشم نمی‌آید.
ایران در طول این سال‌ها با مقاومت‌های مختلفی در برابر فشارهای آمریکا مواجه شده اما یکی از مسائلی که موجب پیچیدگی بیشتر این روابط شده، سیاست‌های داخلی ایران است. تخاصم دائمی و تنش‌زایی با غرب در دوره‌هایی به یک جزء جدایی‌ناپذیر از سیاست‌های خارجی ایران تبدیل شده که نهتنها پایه‌های دیپلماسی را تضعیف کرده بلکه آن را به یک عامل روانی و سیاسی تبدیل کرد که هرگونه حرکت به سمت مذاکره با آمریکا را به یک چالش عظیم بدل کرده است.
این سیاست که به ویژه توسط تندروهای داخلی تکرار می‌شود، درحالی که ممکن است بهعنوان یک ابزار سیاسی و تبلیغاتی در داخل کشور مورد استفاده قرار گیرد به شدت در برابر تلاش‌های دیپلماتیک ایران در سطوح بین‌المللی قرار دارد. به عبارت دیگر، شعارهای تند و تهدیدات در این خصوص نهتنها منازعات را تشدید می‌کند بلکه باعث می‌شود هرگونه تغییر در سیاست‌های خارجی ایران با هزینه‌های سنگین داخلی و مخالفانی سرسخت مواجه شود.
اما وضعیت کنونی ایران و آمریکا تحت شرایط جدیدی قرار دارد. انتخاب دونالد ترامپ بهعنوان رئیس‌جمهور آمریکا به وضوح نشان‌دهنده تغییرات عمده‌ای در سیاست خارجی این کشور بود. ترامپ با شعار «اول آمریکا» خود، نهتنها به توافقات بین‌المللی مانند برجام پشت کرد بلکه تهدیدات نظامی و اقتصادی جدیدی علیه ایران مطرح کرد. یکی از جملات معروف او که در آن گفته بود «اگر توافقی نشود، ایران را بمباران خواهیم کرد»، نمادی از زورگویی، امپریالیسم و عدم پایداری سیاست‌های آمریکا و غیرقابل پیش‌بینی بودن تصمیمات این کشور در قبال ایران بود.
این تغییرات و تهدیدات ناگهانی عملاً شرایط مذاکره را برای ایران پیچیده‌تر از قبل کرده است. مذاکراتی که در گذشته از طریق دیپلماسی‌های مختلف حتی با تنش‌های زیاد، در جریان بودند، اکنون به یک بازی پرهزینه و پرریسک تبدیل شده‌اند. این شرایط، باعث می‌شود که دولت ایران دیگر تنها با یک دشمن و تهدید خارجی مواجه نباشد بلکه با تندروهایی در داخل کشور نیز روبه‌رو است که نهتنها فشارها و تهدیدات خارجی را به حساب ناکامی در سیاست‌های گذشته می‌گذارند بلکه به‌جای جست‌وجوی راه‌حل‌های دیپلماتیک بر طبل جنگ می‌کوبند.
این وضعیت نهتنها دشواری‌های مذاکره را بیشتر کرده بلکه هزینه‌های سیاسی و اجتماعی برای هر دولتی که بخواهد به‌نوعی به مذاکرات بازگشته یا توافقی با آمریکا به دست آورد را افزایش داده است. در شرایط کنونی، عدم اطمینان و تغییرات مداوم در تصمیمات آمریکا، وضعیت ایران را به جایی رسانده که هرگونه مذاکره، چه مستقیم و چه غیرمستقیم تقریباً بی‌ثمر به نظر می‌رسد. ایران با یک معضل اساسی روبه‌رو است: چگونه می‌توان با کشوری که هر لحظه ممکن است سیاست‌هایش را تغییر دهد و حتی تهدیدات نظامی جدیدی را مطرح کند، وارد مذاکره شد؟ این سوالی است که امروز ایران و بسیاری از کشورهای جهان با آن روبه‌رو هستند. در نهایت، اگرچه ایران همچنان درصدد حفظ استقلال خود و مقاومت در برابر فشارهای خارجی است اما واقعیت این است که فشارهای آمریکا به ایران به‌گونه‌ای است که هر گونه اقدام از سوی این کشور می‌تواند بدون پاسخگویی واقعی در جامعه جهانی صورت گیرد. این وضعیت، ایران را با چالش‌های داخلی و خارجی فراوانی مواجه کرده است که نمی‌توان بدون درک دقیق از تاریخچه و تحولات آن به یک راه‌حل پایدار دست یافت.
*عضو شورای عالی مشورتی حزب کارگزاران سازندگی ایران
سازندگی