نورنیوز-گروه بین‌الملل: بررسی اقدامات و فعالیتهای آمریکا در سطوحسیاسی، اقتصادی و امنیتی در عراق نشان می‌دهد که دولت دونالد ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری خود، با شدت بیشتری پروژه مهار ایران و سنگ اندازی در روابط تهران- بغداد را دنبال می‌کند. برنامه‌هایی که پیش از این نیز در دستور کار واشنگتن بوده‌اند، اما اکنون با انسجام و تمرکز بیشتری اجرا می‌شوند. اقدامات جدید آمریکا در عراق، از قطع واردات گاز و برق ایران گرفته تا تقویت همکاری‌های اقتصادی با ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس، همگی در راستای کاهش همکاری عراق با ایران طراحی شده‌اند. اما آیا این سیاست‌ها موفق خواهند شد؟ و آیا این راهبرد صرفاً جنبه اقتصادی دارد یا اهداف ژئوپلیتیکی بزرگ‌تری را دنبال می‌کند؟
راهبرد اقتصادی در پوشش فشار سیاسی
یکی از مهم‌ترین محورهای این پروژه، قطع وابستگی عراق به انرژی ایران است. آمریکا از طریق فشار بر بغداد، عراق را وادار کرده تا واردات گاز و برق از ایران را کاهش داده و به سمت تأمین انرژی از کشورهای دیگر مانند عربستان و ترکیه سوق دهد. این سیاست، علاوه بر تأثیرات اقتصادی بر ایران، به دنبال ایجاد یک شکاف استراتژیک میان دو کشور است که در دهه‌های اخیر روابط نزدیکی داشته‌اند. اما واقعیت این است که زیرساخت‌های عراق هنوز توانایی جایگزینی سریع انرژی ایران را ندارند و این تصمیم بیش از آنکه عراق را مستقل کند، آن را در معرض بحران انرژی قرار می‌دهد.
بستن مسیرهای تجاری و تغییر معادلات حمل‌ونقل
آمریکا همچنین سیاست‌های جدیدی را برای جلوگیری از تبدیل شدن عراق به یک گذرگاه تجاری برای ایران اتخاذ کرده است. یکی از این اقدامات، ممانعت از انتقال ارز و کالا از عراق به ایران است که واشنگتن ادعا دارد برای دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شود. از سوی دیگر، پروژه اتصال ریلی ایران و عراق از طریق احداث راه آهن شلمچه-بصره که می‌توانست یک تحول راهبردی در ترانزیت کالا میان شرق و غرب آسیا ایجاد کند با فشارهای آمریکا دچار چالش شده است. در عوض، واشنگتن در حال احیای فعالیت خط لوله و مسیر تجاری عراق-ترکیه است که می‌تواند صادرات نفت عراق را به مسیرهایی هدایت کند که از نفوذ ایران دورتر باشد. این اقدام، عراق را به اقتصاد ترکیه نزدیک‌تر کرده و در عین حال، حضور اقتصادی ایران در این کشور را کاهش می‌دهد.
افزایش نفوذ شرکت‌های آمریکایی؛ جایگزینی برای ایران؟
در کنار این اقدامات، قراردادهای جدیدی با شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های انرژی و زیرساخت‌های عراق در حال نهایی سازی است. این رویکرد، تلاشی است برای کاهش حضور اقتصادی ایران در عراق و تقویت حضور آمریکا در بخش‌های کلیدی اقتصاد این کشور. اما تجربه نشان داده که شرکت‌های غربی عموماً به دنبال منافع کوتاه‌مدت هستند و تعهدی به توسعه پایدار عراق ندارند. در مقابل، ایران به عنوان یک شریک منطقه‌ای، روابط خود را نه بر اساس محاسبات کوتاه‌مدت، بلکه بر پایه پیوندهای تاریخی، فرهنگی و اقتصادی بلندمدت با عراق تنظیم کرده است.
چالش‌های پیش روی راهبرد ترامپ
سیاست‌های جدید ترامپ در عراق، هرچند در کوتاه‌مدت می‌تواند فشارهایی بر ایران وارد کند، اما با موانع جدی مواجه است. نخست اینکه، عراق به دلایل ژئوپلیتیکی و اقتصادی نمی‌تواند به‌طور کامل از ایران فاصله بگیرد. دوم، بسیاری از گروه‌های سیاسی و مردمی در عراق نسبت به سیاست‌های آمریکا بدبین هستند و تلاش‌های واشنگتن برای کاهش روابط با ایران را دخالت در امور داخلی کشورشان می‌دانند. همچنین، تجربه نشان داده که فشارهای خارجی معمولاً نتیجه معکوس دارند و ممکن است باعث نزدیکی بیشتر بغداد و تهران شود.
آیا این پروژه شکست خواهد خورد؟
آمریکا همواره تلاش کرده که با ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک، ایران را تحت فشار قرار دهد، اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده که این سیاست‌ها به‌طور کامل موفق نبوده‌اند. در شرایطی که نظم بین‌المللی در حال تغییر است و قدرت‌های جدیدی در حال ظهور هستند، وابستگی کشورهای منطقه به سیاست‌های واشنگتن روزبه‌روز کمتر می‌شود. ایران نیز با در پیش گرفتن راهبردهای جایگزین، از جمله تقویت روابط با همسایگان ،دیگر کشورهای منطقه و عضویت در سازمان شانگهای، بریکس و اتحادیه اوراسیا در حال کاهش تأثیر این فشارهاست.
پروژه ضدایرانی ترامپ در عراق، هرچند با شدت بیشتری دنبال می‌شود، اما همچنان با چالش‌های اساسی روبه‌روست. تغییر معادلات منطقه‌ای، افزایش مقاومت داخلی در عراق و رشد قدرت‌های رقیب آمریکا، همگی عواملی هستند که می‌توانند باعث ناکامی این سیاست شوند. به نظر می‌رسد که آمریکا برای موفقیت در این راهبرد، باید بیش از آنکه بر فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک تکیه کند، به سمت تعامل واقعی و درک پیچیدگی‌های منطقه‌ای حرکت کند؛ چیزی که در سیاست خارجی ترامپ کمتر دیده می‌شود.