همکاری ایران و روسیه در سایه مذاکرات مسکو-واشنگتن؛ تغییر یا تداوم؟

نورنیوز-گروه بین الملل: نورنیوز در گفت‌وگو با نجاح محمدعلی، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه، ابعاد سفر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به تهران را بررسی کرده است. این سفر در شرایطی انجام شد که تنش‌ها میان مسکو و واشنگتن به اوج رسیده و پرونده هسته‌ای ایران نیز در نقطه حساسی قرار دارد. رایزنی‌های تهران و مسکو درباره تحولات منطقه‌ای، جنگ اوکراین و مذاکرات روسیه و آمریکا، بیانگر تلاش دو کشور برای هماهنگی راهبردی در برابر فشارهای غرب است. هم‌زمان، این پرسش مطرح می‌شود که آیا بهبود روابط روسیه و آمریکا می‌تواند بر مناسبات مسکو و تهران تأثیر بگذارد؟

نورنیوز: سفر اخیر سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به تهران را در شرایط کنونی چگونه ارزیابی می کنید؟

نجاح محمدعلی: این سفر،  نشان دهنده تلاش دو کشور برای تداوم هماهنگی در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی است. به‌ویژه در سایه تحولات اخیر در روابط روسیه و آمریکا این سفر و ملاقات‌های انجام شده بسیار با اهمیت تلقی می شود. محورهای اصلی مذاکرات میان دو طرف شامل مسائل مهمی مانند لبنان، سوریه و فلسطین بوده که از اراده تهران و مسکو برای تقویت همکاری‌های منطقه ای خبر می دهد. نکته مهم، زمان‌بندی این سفر است که بلافاصله پس از تماس تلفنی میان ترامپ و پوتین و همچنین مذاکرات میان وزیران خارجه روسیه و آمریکا در ریاض انجام شد. این مسئله نشان می‌دهد که روسیه در تلاش است تا هماهنگی بیشتری را در شرایطی که بدنبال کاهش تنش در روابطش با واشنگتن است با ایران داشته باشد. نشست آتی میان رؤسای جمهور آمریکا و روسیه می‌تواند تصویر واضح تری از رویکرد روسیه در نحوه تعامل با آمریکا و شرکای منطقه ای خود در قبال مسائل پیچیده غرب آسیا ارائه کند..

نورنیوز: در خبرهای منتشر شده از ملاقات مقام های ایران و روسیه به رایزنی دو کشور پیرامون پرونده هسته‌ای ایران هم اشاره شده ، احتمال فعال شدن مجدد روسیه در این موضوع وجود دارد؟

نجاح محمدعلی: بله، اظهارات لاوروف و عباس عراقچی نشان‌دهنده توافقی مستحکم میان ایران و روسیه درخصوص موضوعات کلیدی مانند امنیت و ثبات در سوریه، بحران فلسطین و پرونده هسته‌ای ایران است. لاوروف تأکید کرده که حل‌وفصل این مسائل باید از مسیر دیپلماتیک انجام شود که این موضع‌گیری، نشان از تلاش مسکو برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها و فشارهای بیشتر به ایران است، به‌ویژه در شرایطی که روسیه و آمریکا مشغول مذاکره در موضوعات راهبردی منطقه ای و بین المللی هستتد. از سوی دیگر، عراقچی موضع ثابت ایران را در حمایت از دولت لبنان و مقابله با اشغالگری اسرائیل در جنوب این کشور مورد تأکید قرار داده است. وی همچنین بر تداوم حمایت قاطع از محور مقاومت در منطقه تأکید کرده که این نشان از پایبندی تهران به حقوق فلسطینی‌ها و رد سیاست‌های اشغالگرانه تل‌آویو دارد.

نورنیوز: با توجه به این تحولات، آینده همکاری‌های ایران و روسیه در مسائل منطقه‌ای را چگونه ارزیابی می کنید؟

نجاح محمدعلی: یکی از مهم‌ترین محورهای مورد تأکید میان دو طرف، حفظ تمامیت ارضی سوریه و مقابله با تجزیه‌طلبی بوده است که این مسئله با رویکرد ایالات متحده و اسرائیل در تقابل است. تاکید لاوروف و عراقچی در اظهارات خود برحفظ تمامیت ارضی سوریه در شرایطی که اسرائیل بخشی از خاک این کشور را اشغال کرده و آمریکا هم در این کشور پایگاه نظامی و نیروی نیابتی داردموضوع بسیار مهمی است. تغییرات مهمی  روسیه در حالی که مشغول گفتگو با آمریکاست قصد دارد اتحاد استراتژیک خود با ایران و چین را در برابر فشارهای آتی غرب تقویت کند. ایران هم در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مواضع ثابت و روشنی دارد. بویژه در پرونده هسته‌ای  حاضر نیست تحت فشار مذاکره کند.بر این اساس چشم انداز روابط آتی تهران و مسکو در مسائل منطقه‌ای ای را باید در فصل مشترک مواضع و منافع دو کشور که در بخش مهمی هم راستا می باشد مورد ارزیابی قرار داد

نورنیوز: برخی تحلیلگران معتقدند که ممکن است یک توافق میان روسیه و آمریکا بر سر اوکراین، بر روابط مسکو با تهران تأثیر بگذارد. نظر شما چیست؟

نجاح محمدعلی: اگرچه شکل گیری توافق میان روسیه و آمریکا درخصوص اوکراین می‌تواند بر سیاستهای مسکو در قبال ایران تأثیر گذار باشد اما روسیه احتمالاً یک توازن میان منافع خود در اروپا و منطقه را در نظر خواهد گرفت. همکاری روسیه با ایران در غرب آسیا هم یک انتخاب است و هم یک الزام راهبردی. بنابر این نمی توان بهبود روابط روسیه با غرب را عاملی برای جدایی روسیه از ایران تلقی کرد. بویژه بدلیل مواضع مستقل ایران به عنوان بازیگری قدرتمند و تاثیر گزار در منطقه غرب آسیا،روسیه در چارچوب ایجاد تعادل در روابطش با آمریکا و ایران که همسایه ای قدرتمند در جنوب این کشور است به تعهداتش در قبال ایران پایبند خواهد بود.

نورنیوز: آیا ایران در برابر این تحولات، تغییری در سیاست‌های خود خواهد داد؟

نجاح محمدعلی: موضع ایران همواره تحت رهبری آیت‌الله خامنه‌ای از اصول و چارچوبهای ثابتی برخوردار بوده است. ایران مذاکره تحت فشار را رد می‌کند و هرگونه توافقی را بر اساس احترام متقابل و عدالت می‌پذیرد. حتی اگر روابط روسیه و آمریکا تغییر کند، بعید است که این مسئله تأثیر زیادی بر سیاست‌های تهران بگذارد. ایران آماده گفت‌وگو بر اساس منافع استراتژیک خود است اما حاضر نیست امتیازاتی را تحت فشار بپذیرد. سیاست تهران همواره حفظ استقلال عمل در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی بوده و به نظر من این رویکرد در آینده نیز ادامه خواهد داشت.

نورنیوز: آیا ایران در سیاست خارجی خود انعطاف‌پذیری نشان خواهد داد؟

نجاح محمدعلی: ایران همواره سیاستی متعادل و انعطاف‌پذیر را دنبال کرده است، اما این انعطاف‌پذیری به معنای عقب‌نشینی از اصول اساسی نیست. تصمیمات ایران در سطوح مختلف حاکمیتی ازجمله مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهور و شورای عالی امنیت ملی اتخاذ می‌شود که این مسئله به تدوین استراتژی‌ای منجر شده که میان عزت، حکمت و مصلحت توازن برقرار می‌کند. این ساختار تصمیم‌گیری، امکان واکنش سریع به تحولات بین‌المللی را فراهم می‌کند و به ایران کمک می‌کند تا در برابر فشارهای خارجی مقاومت کند.

نورنیوز: با توجه به چالش‌های موجود، همکاری ایران و روسیه در آینده چگونه خواهد بود؟

نجاح محمدعلی:  اگرچه چشم انداز پیش رو از بهبود روابط روسیه با آمریکا خبر می دهد اما در سایه تحولات منطقه‌ای و نظم جدیدی که در حال شکل گیری است، همکاری میان ایران و روسیه در چارچوب تامین منافع مشترک افزایش خواهد یافت.

موضوع بسیار مهمی که نباید از آن غافل شد پیچیدگی‌های حاکم بر شرایط منطقه است که می تواند بسیاری از برآوردها را تغییر دهد.

 در حال حاضر وضعیت آینده سوریه کاملا نامشخص است، شرایط لبنان هم چنان ناپایدار است، جریانات اخوانی و ضد اخوانی در حال وزن کشی و تغییر معادلات به نفع خود هستند، پرونده هسته ای ایران و روابط تهران با غرب موضوعی با تأثیر گذاری بین المللی است و همچنان وضعیت آن با ابهام روبرو است، آینده غزه هنوز مشخص نیست و شرایط داخلی اسرائیل و آینده سیاسی نتانیاهو کاملا مبهم است، همه این موارد در کنار موضوعات ریز و درشت دیگر می تواند بستر سازی تحولاتی کاملا غیر منتظره باشد.

من شکل گیری برخی در گیریهای منطقه ای را همچنان امکان پذیر می دانم و معتقدم منطقه همچنان در مسیر افزایش تنش‌ها قرار دارد، اما هنوز امکان دستیابی به راه‌حل‌های سیاسی وجود دارد، مشروط بر اینکه طرف‌های درگیر و بازیگران اصلی با واقع‌بینی به این چالش‌ها نگاه کنند.