نورنیوز-گروه بین الملل: از زمان به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در ایالات متحده، سیاست خارجی این کشور دستخوش تغییرات بنیادینی شده است.
ترامپ که رویکردی تاجرگونه به سیاست دارد، به دنبال تحقق وعده‌های انتخاباتی خود است، حتی اگر این امر به بهای تغییر در موازنه‌های جهانی تمام شود. یکی از نخستین اقدامات او، تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، بود؛ تماسی که به نظر می‌رسد محور اصلی آن بحران اوکراین بوده است. تحولات اخیر در روابط آمریکا و روسیه، به‌ویژه دیدار احتمالی پوتین و ترامپ در عربستان، اروپا را در موقعیتی تحقیرآمیز قرار داده است.
اتحادیه اروپا از همان ابتدا مخالف هرگونه توافق میان مسکو و واشنگتن درباره اوکراین بوده، چراکه چنین توافقی می‌تواند موقعیت ژئوپلیتیکی این اتحادیه را تضعیف کند. با این حال، نشست عربستان بدون حضور رهبران اروپایی و حتی بدون دعوت از ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، برگزار شد که نشان می‌دهد ترامپ بدون توجه به خواسته‌های اروپا، مستقیماً به دنبال پایان دادن به درگیری‌های روسیه و اوکراین است.
اروپا در این ماجرا عملاً به حاشیه رانده شده است. ترامپ، که همواره سیاست‌هایش را با نمایش قدرت همراه می‌کند، نشان داده که تمایلی به جلب نظر کشورهای اروپایی ندارد. این در حالی است که رهبران اروپایی، به‌ویژه فرانسه و آلمان، در تحولات اوکراین نقش کلیدی داشته‌اند. اما اکنون، با ورود مستقیم واشینگتن به مذاکرات، پاریس و برلین دیگر اهرم فشاری برای هدایت این بحران در دست ندارند. اروپا از مدت‌ها پیش دچار شکاف‌های داخلی بوده است.
با رشد جریان‌های راست افراطی در کشورهای اروپایی و افزایش نفوذ آنها، ترامپ توانسته حمایت‌های خود را از این گروه‌ها گسترش دهد و این مسأله، بیش از پیش اتحاد اروپا را متزلزل کرده است. یکی از آسیب‌پذیرترین کشورهای اروپایی در این شرایط، فرانسه است. امانوئل مکرون، که خود را یکی از معماران اتحادیه اروپا می‌داند، با چالش‌های فزاینده‌ای در داخل و خارج کشورش روبه‌رو است. حمایت ترامپ از راست‌گرایان افراطی و تشویق به تضعیف نهادهای اروپایی، می‌تواند در نهایت به فروپاشی این اتحادیه بینجامد؛ چشم‌اندازی که اگرچه هنوز قطعی نیست، اما به‌وضوح در جهت منافع واشینگتن قرار دارد.
یکی دیگر از ابعاد مهم این نشست، احتمال کاهش یا حتی لغو تحریم‌های روسیه است. در حالی که اتحادیه اروپا بر ادامه تحریم‌ها علیه مسکو اصرار دارد، آمریکا به نظر می‌رسد که در حال آماده‌سازی شرایط برای کاهش فشارهای اقتصادی بر روسیه است. این رویکرد، علاوه بر ضربه‌ای که به جایگاه اروپا در مدیریت بحران اوکراین وارد می‌کند، نشان‌دهنده تغییر اساسی در راهبرد واشینگتن نسبت به مسکو است. انتخاب عربستان به عنوان میزبان این مذاکرات نیز حائز اهمیت است.
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، با فراهم کردن زمینه این گفت‌وگوها، موقعیت بین‌المللی کشورش را بهبود بخشیده و به‌نوعی خود را به عنوان یک میانجی مؤثر در تحولات جهانی معرفی کرده است. برگزاری این نشست در ریاض، علاوه بر تثبیت جایگاه عربستان در معادلات منطقه‌ای، نشان‌دهنده گسترش نفوذ آن در تعاملات بین‌المللی نیز هست. نشست ریاض و تحولات پیرامون آن، یک پیام واضح دارد: اروپا در حال از دست دادن قدرت خود در مناسبات بین‌المللی است.
ترامپ با نادیده گرفتن نگرانی‌های اتحادیه اروپا، مستقیماً در حال مذاکره با روسیه است و این مسأله، نشان‌دهنده کاهش نفوذ اروپا در معادلات جهانی است. با رشد راست افراطی در کشورهای اروپایی و حمایت غیرمستقیم ترامپ از این جریان‌ها، آینده اتحادیه اروپا بیش از پیش در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. در چنین شرایطی، اگر رهبران اروپایی نتوانند راهبردی مؤثر برای مقابله با این چالش‌ها اتخاذ کنند، ممکن است شاهد تغییرات اساسی در ساختار سیاسی و ژئوپلیتیکی این قاره باشیم؛ تغییراتی که بیش از هر کس، به سود ترامپ و سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه او خواهد بود.
* کارشناس روابط بین‌الملل
آرمان ملی