نورنیوز-گروه‌اجتماعی: همه ما لحظاتی را تجربه کرده‌ایم که گویی زمان کندتر از حد معمول می‌گذرد. در شرایط اضطراری، هنگام تجربه لحظات حساس ورزشی یا حتی در موقعیت‌های خطرناک، زمان به شکلی غیرعادی کش می‌آید و فرصت بیشتری برای واکنش داریم. اما آیا این یک توهم ذهنی است یا پشتوانه علمی دارد؟
تجربه‌ای مشترک میان ورزشکاران و افراد عادی
در بسیاری از فیلم‌های سینمایی، برای تأکید بر صحنه‌های حساس، از کاهش سرعت تصویر استفاده می‌شود. این تکنیک، احساس تعلیق و هیجان را در بیننده تقویت می‌کند. اما جالب اینجاست که بسیاری از ما در زندگی واقعی هم چنین احساسی را تجربه کرده‌ایم.
ورزشکاران حرفه‌ای بارها از این پدیده سخن گفته‌اند. مایکل جردن، اسطوره بسکتبال، بارها بیان کرده که در لحظات حساس بازی، احساس می‌کرده زمان کندتر می‌گذرد و همین موضوع به او فرصت می‌داده تا بهتر تصمیم بگیرد. راجر فدرر، تنیس‌باز مطرح، نیز تجربه‌ای مشابه داشته و مدعی است که هنگام زدن ضربات حساس، حرکات حریف را با وضوح بیشتری درک می‌کند. لوئیس همیلتون، قهرمان مسابقات فرمول ۱، نیز اشاره کرده که در لحظات سرنوشت‌ساز رقابت، درک متفاوتی از زمان دارد که به او در تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند.
اما این پدیده تنها محدود به ورزشکاران نیست. بسیاری از افرادی که تجربه تصادفات رانندگی، سقوط یا موقعیت‌های خطرناک داشته‌اند، گزارش داده‌اند که در آن لحظات، همه چیز کند شده و آن‌ها زمان بیشتری برای واکنش پیدا کرده‌اند. در برخی موارد، این احساس به افراد اجازه داده تا با واکنش سریع‌تر، جان خود را نجات دهند.
قواعد علمی چه می‌گوید؟
پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند که این پدیده ناشی از افزایش سرعت پردازش اطلاعات در مغز است. در شرایط بحرانی، مغز تلاش می‌کند اطلاعات بیشتری را در واحد زمان تحلیل کند. به همین دلیل، لحظات طولانی‌تر از حد معمول احساس می‌شوند.
یکی از عوامل کلیدی در این فرآیند، ترشح نورآدرنالین است. این ماده شیمیایی که در واکنش‌های جنگ و گریز بدن آزاد می‌شود، باعث افزایش آگاهی و تمرکز فرد شده و درک او از زمان را تغییر می‌دهد. به همین دلیل، افراد در لحظات حساس، جزئیات بیشتری را دریافت کرده و احساس می‌کنند زمان کندتر سپری می‌شود.
همچنین، مطالعات مغزی نشان داده‌اند که بخش‌هایی از مغز که مسئول پردازش زمان هستند، وقتی تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند تمرکز شدید، مدیتیشن و حتی مصرف برخی مواد مخدر قرار می‌گیرند این تغییرات می‌توانند باعث ایجاد حس طولانی شدن زمان شوند، بدون اینکه زمان واقعی تغییری کرده باشد.
توهم یا واقعیت؟
یکی از پرسش‌های مهم درباره این پدیده این است که آیا واقعاً زمان کندتر می‌شود یا اینکه فقط ذهن ما چنین احساسی دارد؟ از نظر علمی، زمان واقعی تغییری نمی‌کند، بلکه تنها درک ما از گذر زمان تغییر می‌کند. این بدان معناست که تجربه گسترش زمان یک پدیده ذهنی است، اما تأثیرات آن بر عملکرد انسان کاملاً واقعی و قابل مشاهده است.
برخی دانشمندان این پدیده را صرفاً یک توهم ذهنی می‌دانند. آن‌ها معتقدند که مغز ما در شرایط خاص، داده‌های بیشتری را پردازش می‌کند و چون مقدار اطلاعات پردازش‌شده را معیاری برای سنجش زمان قرار می‌دهیم، این‌گونه به نظر می‌رسد که زمان کندتر می‌گذرد.
با این حال، از آنجایی که تجربه گسترش زمان می‌تواند تمرکز، دقت و حتی عملکرد افراد را بهبود بخشد، نمی‌توان آن را صرفاً یک توهم دانست. این پدیده در برخی شرایط، به‌ویژه در ورزش، رانندگی، عملیات نظامی و حتی فعالیت‌های خلاقانه، نقشی حیاتی در تصمیم‌گیری سریع و مؤثر ایفا می‌کند.
پدیده گسترش زمان نمونه‌ای جذاب از تعامل پیچیده میان ذهن و واقعیت است. این پدیده نشان می‌دهد که در شرایط خاص، مغز می‌تواند اطلاعات را سریع‌تر پردازش کند که این خود به تغییر درک فرد از زمان منجر می‌شود.
اگرچه تجربه کند شدن زمان از نظر علمی تغییری در ساعت واقعی ایجاد نمی‌کند، اما تأثیرات آن بر عملکرد افراد غیرقابل‌انکار است. ورزشکاران از آن برای بهبود دقت و واکنش‌های خود بهره می‌برند، رانندگان ممکن است در لحظات حساس تصادف بتوانند تصمیمات بهتری بگیرند و حتی در شرایط استرس‌زا، این تجربه می‌تواند به کنترل اضطراب کمک کند.
به‌طور کلی، تجربه گسترش زمان نشان می‌دهد که ذهن انسان چگونه می‌تواند با شرایط خاص سازگار شود و واکنش‌های هوشمندانه‌ای داشته باشد. این پدیده نه‌تنها درک ما از زمان را تغییر می‌دهد، بلکه می‌تواند نقشی مهم در بهبود عملکرد و بقا در شرایط حساس ایفا کند.
نورنیوز