نورنیوز-گروه بین‌الملل: دونالد ترامپ سه‌شنبه شب گذشته در سیاست اعلامی خود در قبال تهران به نوعی سیاست چماق و هویج را به کار برد؛ از یک طرف با اعلام آمادگی خود برای گفتگو و توافق با ایران و تمجیدهای ظاهری از آن تلاش کرد که طرف ایرانی را به پای میز مذاکره بکشاند و از دیگر سو هم با امضای یادداشت اجرایی به نوعی هم شروط و دستور العمل مذاکرات را تعیین کرد و هم خواست از این طریق اولترا راست‌های آمریکایی و اسرائیلی را نیز راضی کند.
اما نتیجه این شد که نه راستگرایان بسیار تندرو که جز به تهدید نظامی و جنگ با ایران به چیز دیگری نمی‌اندیشند کاملا از لحن او در رونمایی از سیاستش و دعوتش به گفتگو راضی شدند و نه اعلام آمادگی ترامپ برای مذاکره در سایه یادداشت اجرایی چنگی به دل جمهوری اسلامی زد و مقام رهبری نیز مخالفت «قاطع» خود با هر نوع مذاکره با دولت ترامپ را اعلام کرد.
در این میان وزیر خارجه ایران نیز هر نوع مذاکره با دولت آمریکا را منوط به تغییر رفتار آن کرده است؛ اما واقعیت این است که چشم اندازی برای این تغییر و کوتاه آمدن ترامپ دیده نمی‌شود. در مقابل ترامپ یکشنبه گذشته در مصاحبه با روزنامه «نیویورک پست» لحن تندی در پیش گرفت و به نوعی ایران را میان مذاکره و حمله مخیر کرد.
فعلا آنگونه که به نظر می‌رسد ترامپ تدریجی و تصاعدی فشارهای خود را افزایش می‌دهد و تلاش میکند و لو با بده بستانی با چین منافذ صادرات نفت ایران را ببندد.
در این میان اما بعید است که گفتگوی ایرانی اروپایی هم نتیجه مشخصی داشته باشد؛ اروپا و آمریکای ترامپ اگر در خیلی از مسائل با هم اختلاف نظر داشته باشند، اما درباره ایران اختلاف خاصی ندارند.
به احتمال زیاد تهران تلاش کند که با دادن امتیازاتی به طرف‌های اروپایی و حتی آژانس در گفتگوهای دو جانبه مانع فعال‌سازی مکانیسم ماشه شود. اما تضمینی نیست که دستکم یکی از این طرف‌ها قبل از 18 اکتبر 2025 به این کار اقدام نکند.
قبلا هم گفته شد که ترامپ مذاکره و صلح را از موضع قدرت و فشار می‌خواهد؛ اما کاربرد گزینه نظامی فعلا دستکم در کوتاه مدت بعید به نظر می‌رسد. ترامپ فعلا می‌خواهد که افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی و حتی تهدید به جنگ و حمله، برگردانی در داخل ایران برای رسیدن به نتیجه مطلوب داشته باشد و باید دید که اوضاع داخلی ایران تا چه اندازه این شرایط بسیار سخت اقتصادی را تاب می‌آورد. از این رو، در سایه تداوم و تشدید تحریم‌ها و فشارها، سیاست داخلی چه بسا مهم‌ترین چالش فراروی حاکمیت در آینده پیش‌رو باشد.
در کل در نیمه اول دوره چهار ساله دوم ترامپ بعید است که گشایشی در بن‌بست میان آمریکا و ایران حاصل شود و همین رویکرد فشار تصاعدی و شدید ادامه می‌یابد و چشم‌اندازی در این دو سال اول برای مذاکره جدی و حرکتی در جهت توافق وجود ندارد و اگر هم چنین مذاکره و توافقی صورت گیرد، احتمالا در دو ساله دوم باشد. ایران هم در این شرایط راهی جز رتق و فتق امور با حداقل منابع ندارد.
اما سیاست ترامپ در قبال ایران به گونه‌ای غیرمستقیم با آینده پیمان ابراهیم در منطقه و همچنین آینده آتش‌بس در غزه هم پیوند دارد. هر گونه بن‌بست و گشایشی در پیوستن عربستان به این پیمان، و بن‌بست در انتقال به مرحله دوم آتش‌بس در غزه بر بن‌بست میان ترامپ و ایران سلبا و ایجابا تاثیر دارند.
آنچه فعلا مبرهن است این که نتانیاهو مرحله دوم آتش‌بس غزه را به عنوان تهدیدی فراتر از خود توافق آتش‌بس و مرحله اول آن برای خود و دولتش می‌داند. در کل با وجود بحران پیش آمده در مسیر تکمیل مرحله اول آتش بس در غزه پیش‌بینی می‌شود که این مرحله به سرانجام برسد و بسیار بعید است که حماس به تهدید و ضرب الاجل ترامپ مبنی بر آزادی «همه» گروگان‌ها تا شنبه آینده تن دهد و به احتمال زیاد گروگان‌ها همچنان تدریجی و قطره‌چکانی در مقابل بهای مورد توافق آزاد شوند.
اما این گونه پیداست که نتانیاهو به دنبال اتفاقات و حوادثی در منطقه است که از حدت و شدت تبعات تداوم مرحله نخست آتش بس به ویژه مرحله دوم آن برای آینده سیاسی خود بکاهد. از این رو بعید نیست که اسرائیل در آینده پیش رو برای تحت‌الشعاع قرار دادن مذاکرات آتش‌بس بخواهد دست به اقداماتی غیر مستقیم و قابل توجه از خرابکاری و انفجار و ترور بزند.
*کارشناس مسائل بین‌الملل
کانال تلگرام گل عنبری