نورنیوز- گروه اقتصادی: تجارت خارجی ایران در ۱۰ ماه نخست سال جاری به ۱۰۳ میلیارد دلار رسید که شامل صادرات غیرنفتی به میزان ۴۷.۷ میلیارد دلار و واردات ۵۶ میلیارد دلار بوده است. این تراز منفی ۸.۳ میلیارد دلاری می تواند به عنوان چالشی جدی برای اقتصاد کشور مدنظر قرار گیرد. با این حال، ترکیب شرکای تجاری ایران نشان می‌دهد که چین و امارات همچنان به عنوان شرکای اصلی در صادرات و واردات باقی مانده‌اند. بر اساس داده‌های جدید بانک مرکزی و مرکز آمار ایران، واردات کشور عمدتاً شامل کالاهای واسطه‌ای و صنعتی است که نشان می دهد میزان وابستگی کشور به اقتصاد جهانی قابل توجه است.
نقش چین و امارات در تجارت ایران
چین با سهم ۲۵.۷ درصدی و امارات با ۲۲.۱ درصدی، دو شریک اصلی تجاری ایران هستند. چین همچنان بزرگترین مقصد کالاهای ایرانی، به ویژه محصولات پتروشیمی و مواد معدنی، است. از سوی دیگر، امارات به عنوان یک هاب تجاری مهم، نقشی کلیدی در تسهیل تجارت ایران دارد، اما وابستگی بیش از حد به این دو کشور، به ویژه در شرایط جغرافیایی و ژئوپلیتیکی حساس، ریسک‌های جدی به همراه و اقتصاد کشور را بویژه در شرایط تحریمی، آسیب پذیر کرده است. تداوم این وابستگی و عدم پیش بینی لازم برای متنوع سازی شرکای اقتصادی می‌تواند در برابر تحریم‌ها و تغییرات سیاست‌های جهانی، چالشهایی ایجاد کند.
ساختار واردات و صادرات؛ تغییرات مهم در ترکیب تجاری
آمارها نشان می‌دهند که محصولات پتروشیمی، فولاد، مواد معدنی و کشاورزی به عنوان کالاهای اصلی صادراتی ایران شناخته می‌شوند، در حالی که عمده واردات کشور مربوط به مواد اولیه، تجهیزات صنعتی و لوازم الکترونیکی است. افزایش واردات مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای می‌تواند به بهبود تولید داخلی کمک کند، اما در عین حال، وابستگی به واردات اقلام حساس، همچنان اقتصاد ایران را در برابر نوسانات ارزی و تحریم‌ها آسیب پذیر نگاه خواهد داشت.
تأثیر تحریم‌ها و راهبردهای تجاری ایران
تحریم‌ها همچنان یکی از مهم‌ترین چالش‌های تجارت خارجی ایران به شمار می‌روند. با این حال، ایران باید تلاش کند تا با متنوع‌سازی شرکای تجاری خود و تقویت روابط با کشورهای همسایه و اعضای سازمان همکاری شانگهای،بریکس و اتحادیه‌ی اوراسیا، فشارهای تحریمی را کاهش دهد. گسترش روابط تجاری با روسیه، هند و کشورهای آسیای مرکزی به عنوان راهکاری برای کاهش آسیب‌های ناشی از تحریم‌ها در حال انجام است و انتظار می‌رود که این روند در سال‌های آینده نیز ادامه یابد.
آینده تجارت خارجی ایران: چالش‌ها و فرصت‌ها
برای بهبود تراز تجاری ایران، افزایش صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی به واردات برخی کالاها باید در دستور کار قرار گیرد. اصلاح فرآیندهای گمرکی و بهبود زیرساخت‌های لجستیکی می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش رقابت‌پذیری کمک کند. توسعه روابط تجاری با کشورهای مستقل از نظام تحریم‌های غربی نیز می‌تواند به حفظ پایداری تجارت خارجی ایران کمک کند و کشور را از وابستگی به کانال‌های تجاری محدود رها سازد.
با توجه به داده‌های جدید از بانک مرکزی و مرکز آمار ایران، تجارت خارجی ایران علی‌رغم چالش‌ها همچنان روندی رو به رشد دارد. تراز تجاری منفی و وابستگی به چین و امارات از چالش‌های اصلی این تجارت است، اما گسترش روابط تجاری با کشورهای آسیایی و اصلاح ساختارهای تجاری می‌تواند به ایجاد فرصت‌های جدید و کاهش وابستگی به واردات کمک کند. برای رسیدن به تجارتی پایدار، ایران باید بر افزایش تنوع شرکای تجاری و تقویت صادرات غیرنفتی تمرکز کند.
پیشنهادات اصلاحی برای بهبود تجارت خارجی ایران
با توجه به چالش‌های ناشی از تحریم‌ها و وابستگی به بازارهای محدود، ایران باید به تقویت روابط تجاری خود با کشورهای عضو بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اوراسیا توجه ویژه‌ای داشته باشد. این همکاری‌ها می‌توانند به تنوع شرکای تجاری کشور کمک کنند و از وابستگی به شرکای تجاری محدود بکاهند.
علاوه بر این کشورهای همسایه ایران نیز، می‌توانند بازارهای قابل توجهی برای محصولات ایرانی فراهم کنند. تقویت روابط تجاری با این کشورها می‌تواند به کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، بهبود دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و تقویت همکاری‌های اقتصادی منجر شود.
ایران باید در مسیر تکمیل الگوی تجارت خود گام بردارد و فرآیندهای تجاری را به‌گونه‌ای طراحی کند که در برابر نوسانات اقتصادی و تحریم‌ها مقاوم‌تر باشد. این موضوع شامل توسعه زیرساخت‌های تجاری و لجستیکی و متنوع سازی شرکای تجاری با اولویت قراردادن همکاری با همسایگان و کشورهای مستقل و تقویت مناسبات با سازمانهای اقتصادی منطقه ای است.
نورنیوز