نورنیوز-گروه بین الملل: پس از سال‌ها بحران و جنگ‌های داخلی که به سقوط حکومت بشار اسد منجر شد، هیئت تحریر الشام و گروه‌های وابسته به آن در سوریه به قدرت رسیدند. اکنون این کشور وارد مرحله‌ای جدید از تحولات سیاسی شده که با شتاب قابل‌ملاحظه‌ای در حال پیشرفت است. این تحولات به‌ویژه برای کشورهای خلیج‌فارس و مصر نگرانی‌هایی به همراه داشته است. پس از استقرار حاکمیت جدید سیاسی در سوریه، حضور هیئت‌های دیپلماتیک از کشورهای مختلف، به‌ویژه از سوی کشورهای خلیج‌فارس، نشان‌دهنده اهتمام این کشورها نسبت به ضرورت بازیگری در تحولات جاری است. البته هنوز زود است که بتوان این تحرکات را ناشی از تغییر در نگرش برخی از این کشورها نسبت به حاکمیت جدید در سوریه قلمداد کرد. این کشورها، به‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی، با ارسال پیام‌های پیدا و پنهان، خواستار رعایت خطوط قرمز خود در سیاست خارجی سوریه شده‌اند. آن‌ها از دمشق خواسته‌اند که در همکاری‌های اقتصادی و سیاسی خود، منافع این کشورها را مدنظر قرار دهد.
مخالفت با جریان‌های اسلام‌گرای سیاسی
مهم‌ترین نگرانی این کشورها مربوط به حضور جریان‌های اسلام‌گرای وابسته به اخوان‌المسلمین در حاکمیت جدید سوریه است. این مسئله در میان برخی کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی به یک نگرانی جدی تبدیل شده است. در طول تاریخ، این کشورها نگرش‌های خاصی نسبت به جریان‌های اسلام‌گرای سیاسی داشته‌اند و در بسیاری از مواقع، نگرانی‌های خود را نسبت به نفوذ اخوان‌المسلمین و گروه‌های مشابه اعلام کرده‌اند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، به‌ویژه پس از تجارب تلخ بهار عربی، بر این باورند که جریان‌های اسلام‌گرای سیاسی می‌توانند تهدیدی برای ثبات داخلی این کشورها باشند و تحولات منطقه‌ای را تحت تأثیر قرار دهند.
رویکرد محتاطانه عربستان و امارات
در این زمینه، سعودی‌ها و اماراتی‌ها تلاش کرده‌اند تا با رویکردی احتیاطی و درعین‌حال سیاست‌گذاری متمرکز بر تقویت هویت عربی به سوریه جدید نزدیک شوند. سیاست‌های این کشورها در قبال سوریه جدید، تحت تأثیر تغییرات ژئوپولیتیک و شرایط داخلی در ابوظبی و ریاض قرار دارد. در واقع، عربستان سعودی به‌ویژه در تلاش است تا با تمایز دادن سیاست‌های خود از سیاست‌های دیگر کشورهای منطقه، به قدرتی اقتصادی در خاورمیانه تبدیل شود. در همین راستا، امارات متحده عربی نیز به‌دنبال ایجاد ثبات در منطقه است تا بتواند پروژه‌های اقتصادی خود را گسترش دهد.
سوریه؛ فرصت یا تهدید برای کشورهای خلیج‌فارس؟
در این چارچوب، سوریه جدید به‌عنوان یک کشور در حال تحول، می‌تواند فرصتی برای سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی در غرب آسیا و مرتبط شدن این کشورها به حوزه مدیترانه باشد. اما نگرانی‌های سیاسی همچنان بر روابط دیپلماتیک و اقتصادی کشورهای خلیج‌فارس و سوریه تأثیرگذار خواهد بود. سوریه در حال حاضر به‌دنبال بازسازی کشور و بهبود وضعیت اقتصادی خود است، اما برای دستیابی به این اهداف نیاز به همکاری‌های بین‌المللی دارد. اگرچه ایران به‌عنوان یکی از بازیگران ذی‌نفوذ در حوزه شامات، ظرفیت تأثیرگذاری قابل‌توجهی در تحولات آتی در سوریه دارد، اما حاکمیت جدید، به دلیل روابط نزدیک تهران و دمشق در دوران حکومت بشار اسد، در تلاش است تا روابط خود را با کشورهای عربی خلیج‌فارس گسترش دهد و از آن‌ها کمک‌های اقتصادی دریافت کند.
نقش عربستان در کاهش نفوذ اخوان‌المسلمین
یکی از دلایل مهمی که عربستان سعودی را به بازیگری فعال در تحولات سوریه واداشته، تلاش این کشور برای کاهش نگرانی‌هایش از اوج‌گیری فعالیت گروه‌های اخوانی در منطقه است. ریاض به‌خوبی آگاه است که در صورت تقویت روابط دمشق با ترکیه و قطر، که هر دو از حامیان اصلی جریان‌های اخوانی محسوب می‌شوند، احتمال افزایش نفوذ این گروه در ساختار قدرت سوریه بسیار بالا خواهد رفت. به همین دلیل، عربستان می‌کوشد از طریق ارائه کمک‌های اقتصادی و ایجاد وابستگی حکومت جدید سوریه به خود، از شکل‌گیری چنین سناریویی جلوگیری کند. در این مسیر، مصر و امارات نیز که همواره در سیاست‌های منطقه‌ای با ریاض همسو بوده‌اند، نقش مهمی ایفا می‌کنند. این سه کشور به دنبال آن هستند که با محدود کردن نفوذ اخوان‌المسلمین در سوریه، مانع از تکرار تجربه‌های تلخ گذشته در جهان عرب شوند و از بی‌ثباتی احتمالی در منطقه جلوگیری کنند.
سفر احمد الشرع به ریاض و پیام‌های سیاسی آن
در این راستا، سفر اخیر احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، به عربستان سعودی به‌عنوان یک گام مهم در راستای بازسازی روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای عربی به‌شمار می‌رود. این سفر با هدف تأکید بر هویت عربی سوریه و بازگشت آن به دامان امت عربی صورت گرفت. سفر پیوسته احمد الشرع به ترکیه، که در کنار قطر حامی اصلی هیئت تحریر الشام برای به‌دست‌گیری قدرت در سوریه به شمار می‌رود، نشان‌دهنده تمایل دمشق به همکاری با کشورهای عربی و ترکیه و ایجاد توازن میان این دو قطب است. اگرچه اظهارات و تبلیغات حکام جدید سوریه بر علیه ایران به‌صورت معناداری کاهش یافته، اما ریل‌گذاری احمد الشرع در روابط خارجی نشان می‌دهد که حداقل در حال حاضر قصد ندارد روابطش را با ایران ترمیم کند.
چشم‌انداز آینده سوریه جدید
روند موجود نشان می‌دهد که آینده سیاسی سوریه تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی قرار دارد. در حالی که دولت جدید سوریه به‌دنبال بازسازی و توسعه اقتصادی است، نگرانی‌های منطقه‌ای و گفتمان‌های سیاسی مختلف بر روابط سوریه با کشورهای عربی تأثیر می‌گذارد. روند تحولات سیاسی در سوریه نشان می‌دهد که این کشور در حال ورود به دوران جدیدی از روابط بین‌المللی است که می‌تواند آینده‌ای پرچالش در کنار فرصت‌های اقتصادی مناسب برای دمشق به همراه داشته باشد.
تلاش رهبران تحریر الشام برای ایجاد مشروعیت و مقبولیت برای حکومت خود و بازسازی چهره گذشته این گروه که موجب قرار گرفتن آن در فهرست تروریستی سازمان ملل و بسیاری از کشورهای غربی شده بود، در کنار انجام برخی اقدامات برای حفظ یکپارچگی سرزمینی و ایجاد انسجام سیاسی، امنیتی و اجتماعی، گام‌های ابتدایی حکومت جدید سوریه برای شکل‌دهی به نظام سیاسی جدید در این کشور است.
بستر‌سازی برای بازسازی کشور از طریق همکاری‌های بین‌المللی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی، به‌ویژه از کشورهای خلیج‌فارس، هدف دیگری است که حکومت جدید برای مقابله با چالش‌های اقتصادی و سیاسی شکننده در این کشور دنبال می‌کند. در این مسیر، سوریه تلاش می‌کند ضمن رعایت منافع کشورهای عربی، به دنبال حفظ استقلال و حاکمیت خود باشد تا بتواند به ثبات اقتصادی و سیاسی دست یابد.
توجه به تحولات منطقه‌ای و تأثیر سیاست‌های عربی و بین‌المللی بر سوریه، به‌ویژه در زمینه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی، برای درک بهتر مسیر تحولات این کشور و تأثیر آن بر وضعیت خاورمیانه ضروری است.
نورنیوز