نورنیوز-گروه سیاسی: این ایام، موضوع مذاکرات ایران با غرب به طور کلی و مذاکره با آمریکا به طور خاص مورد توجه صاحب‌نظران قرار گرفته است. با توجه به طولانی بودن پرونده روابط ایران و آمریکا که از سال ۱۳۳۲ تا امروز جریان داشته و در مراحل مختلف با حوادث متفاوت، این روابط دچار فراز‌ونشیب شد.
با نگاهی به این پرونده طولانی می‌توان به این نتیجه رسید که حل‌وفصل مسائل ایران و آمریکا به سادگی امکان‌پذیر نیست. در بررسی این پرونده نکاتی وجود دارد که منافع ایران و منافع آمریکا در خاورمیانه هم‌جهت شده است. به طور مثال در اوج تنش بین ایران و آمریکا در افغانستان، اقدامات آمریکایی‌ها و متحدان غربی آنها برای سقوط حکومت طالبان از موضوعاتی است که منافع ایران و آمریکا هم‌جهت بود و ایران هم می‌توانست از سقوط طالبان برای ایجاد یک حکومت فراگیر و حکومتی که منافع مشترک ایران و افغانستان را تامین کند، وجود داشت. یا در موارد دیگر صدام که خسارت‌های زیادی را به ما زده بود و با تحمیل جنگ ۸ ساله منابع انسانی و اقتصادی زیادی از ایران را تهدید کرده بود.
زمانی که آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند برای از بین بردن ارتش بعث و حزب بعث در عراق گام‌های مهمی بردارند در آن عرصه هم، در واقع منابع آمریکا و ایران هم‌جهت شد یا بعد از سقوط صدام تشکیل حکومت بر پایه نظر اکثر قاطع شیعیان و کردها، حاکمیت ائتلاف شیعیان و کردها، امری بود که با منافع آمریکا و ایران همخوانی داشت و ما نیز در آنجا منفعت مشترک داشتیم. امروز یک تلاقی جدیدی بین اهداف آمریکا و ایران دوباره به وجود آمده است.
ایران که برای بازسازی اقتصاد خودش که اتفاقاً تحت تاثیر تحریم‌های ظالمانه آمریکایی و متحدان غربی ضربه خورده امروز نیازمند بازسازی اقتصادی وسیع است و این امر موضوعی است که می‌تواند با یکی از اهداف مهمی که آقای ترامپ برای رشد آمریکا در نظر دارد و آن رشد اقتصادی بالای آمریکا و ایجاد فاصله بیشتر بین حجم اقتصاد آمریکا و حجم اقتصادی چین هست، می‌تواند به عنوان یک منفعت هم‌جهت و مشترک تلقی شود.
ایران جزو معدود کشورهای خاورمیانه است که اقتصاد آن ظرفیت‌های استفاده نشده فراوانی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اقتصاد ایران در طی یک دهه، ظرفیت سرمایه‌گذاری و اقتصادی حدود ۲۵۰۰ میلیارددلاری وجود دارد. اقتصاد ایران در بخش نفت و گاز (حوزه‌های بالادستی نفت و گاز) به ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و در بخش زیرساخت‌های ملی به هزار میلیارد دلار و در بخش توسعه صنعتی توسط بخش خصوصی نیز هزار میلیارد دلار نیاز به سرمایه‌گذاری دارد.
این نیاز ۲۵۰۰ میلیارددلاری ایران می‌تواند اقتصاد اروپا، آمریکا و چین را تحت تاثیر قرار بدهد. ایران می‌تواند با ارائه بسته‌های اقتصادی دارای توجیه فنی و اقتصادی بسیار خوب، اقتصاد را به یک ابزار سیاسی مهم تبدیل کند. برای تشریح موضوع باید اشاره به یک سابقه‌ای داشته باشم. زمان ریاست‌جمهوری آقای هاشمی‌رفسنجانی که سازندگی ایران موضوع اصلی کشور بود، سیاست کلی نظام، کار با غرب منهای آمریکا یعنی اروپا مورد توجه بود.
مرحوم هاشمی معتقد بودند که حتی اگر ما قصدمان همکاری سطح بالا با اروپا باشد (زیرا چین در آن زمان هنوز چین موقعیت اقتصادی امروز را نداشت ) ما باید در سبد مبادلات و تجارت بین‌المللی‌مان برگ همکاری با آمریکا هم وجود داشته باشد. براساس این سیاست ما در سال ۱۳۷۳ حجم مبادلات‌مان با آمریکایی‌ها به چهار‌ونیم میلیارد دلار رسید. آن موقع آمریکایی‌ها حدود ۳ میلیارد دلار از ما نفت می‌خریدند و ما نیازهای نیروهای مسلح‌مان را که تجهیزات‌شان آمریکایی بودند به رقم یک‌ونیم میلیارد دلار از آمریکا وارد می‌کردیم.
این حجم مبادلات ما با آمریکایی‌ها باعث شده بود که اروپایی‌ها با ایران همکاری بسیار نزدیکی داشته باشند. امروز می‌توانیم براساس این تجربه این‌طور طراحی کنیم که ایران با گذاشتن ۲۵۰۰ میلیارد دلار پروژه پیش پای آمریکایی‌ها، متحدان اروپا، چینی‌ها و روس‌ها، می‌تواند تهدیدهایی که بعضاً مورد توجه کشور هست را به یک فرصت جهش صنعتی تبدیل کند.
در گام اول با واگذاری پروژه‌ها به کنسرسیوم‌هایی از چینی‌ها و آمریکایی‌ها به رهبری چینی‌ها و نیز پروژه‌هایی به رهبری شرکت‌های اروپایی و با مشارکت شرکت‌های آمریکایی می‌توانیم اقتصاد را به عنوان یک عامل مهم سیاسی مورد توجه قرار دهیم. در کوتاه‌مدت نیاز نیست که ما حتماً با آمریکا روابط سیاسی داشته باشیم اما می‌توانیم با داشتن یک روابط اقتصادی مناسب و با لحاظ کردن حداکثر منافع ایران، کار جهش صنعتی کشور را دنبال کنیم. امیدوارم که دولت آقای پزشکیان با اراده بسیار جدی و نیرومند و جلب حمایت رهبری در گفت‌وگوهای چندجانبه با اروپا، آمریکا و چین و روسیه از ابزار اقتصادی برای تنش‌زدایی و تبدیل تهدیدها به فرصت استفاده کند.
*دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی
سازندگی