نورنیوز-گروه سیاسی: بیل‌زدن پزشکیان در ساخت یک مدرسه در اهواز بر اصلاح‌طلبان بسیار گران آمد. صراحتاً از برخی رئیسان‌جمهور قبلی نام بردند و گفتند نباید مانند آنان پوپولیست باشی و دوره این کارها گذشته است و مردم دیگر این‌چیز‌ها را برنمی‌تابند! اما آیا واقعاً مشکل آنان پوپولیسم است؟ همین که می‌گویند مردم این کارها را دیگر نمی‌پسندند، یعنی این کارها پوپولیستی نیست. شاید نخبه‌گرایی هم نباشد، اما وقتی مردم نمی‌پسندند و باز پزشکیان انجامش می‌دهد، دیگر پوپولیسم نیست. این یعنی شما حتی به تعاریف علمی واژه‌ای که به کار می‌برید کاری ندارید. با این‌حال، اصلاح‌طلبان در حالی از «پوپولیسم عملی» پزشکیان انتقاد می‌کنند که خود در «پوپولیسم نظری» پیشتازند. نشانه‌ها فراوان است. واکنش آنان به بازگشت ترامپ از سکوت تا میانه‌روی تا تأیید و سپس امیدواری و دست‌آخر تطهیر ترامپ بود! اما همین گروه هشت سال پیش و در کل دوره چهار‌ساله اول ترامپ، او را دیوانه‌ای خطرناک که دموکراسی و لیبرالیسم هر دو را به افتضاح می‌کشاند و امریکا و جهان را نابود می‌کند، می‌دانستند. حالا، اما واکنش‌ها، سکوت است و امیدبستن به او که «این‌بار می‌توان با ترامپ مذاکره کرد» و بالاخره تطهیر او با آب‌پاکی که ظریف در داووس به روی او ریخت و گفت «پاره‌کردن برجام را به ترامپ تحمیل کردند»! این تغییر و تغییری که اصلاح‌طلبان با رسیدن به قدرت، مقابل روسیه نشان دادند و ناگهان به «برادر پوتین» امید بستند، خلاف نخبه‌گرایی و عین پوپولیسم است زیرا می‌توان هر دو را در دو زمان مختلف تلاشی برای نشان‌دادن طرفداری از حقوق و علایق و سلایق مردم دانست. اینها همگی یعنی اگر پوپولیسم به شکل نظری و دیدگاه و تحلیل ظهور کند، خوب است، اما اگر کسی بیل دست بگیرد، خوب نیست!
پزشکیان اتفاقاً اصلاً پوپولیست نیست. او مرتب خودش را مقابل مردم قرار می‌دهد و می‌گوید مردم ایران چهار برابر اروپا انرژی مصرف می‌کنند. از آنان می‌خواهد صرفه‌جویی کنند. دلار‌های پایین‌تر از نرخ بازار را حذف می‌کند. مدام از حضور کارشناسان و نخبگان در دولت دفاع می‌کند که برخی از تلاش آنان احتمالاً با نارضایتی عوام مواجه می‌شود. پوپولیست‌ها ضد پلورالیسم هستند و پزشکیان برعکس است. پوپولیست‌ها ادعای نمایندگی انحصاری مردم را دارند، اما پزشکیان این‌گونه نیست، برعکس خود اصلاح‌طلبان دقیقاً خود را نماینده مردمی یکدست، اخلاقی و اصیل می‌دانند و همیشه به‌گونه‌ای سیاست‌ورزی می‌کنند که گویی مردم به آنان دستور ضروری داده‌اند و به همین جهت مدام تقاضای رفراندوم می‌کنند. اینها ویژگی‌هایی است که پوپولیسم نامیده می‌شود، نه کار‌های پزشکیان که حتی قطع سخنانش را از طرف یکی از این مردم برنمی‌تابد.
پس اگر این‌گونه است و اصلاح‌طلبان خود گرفتار پوپولیسم نظری هستند، چرا به کار نمادین پزشکیان تا این حد حمله‌ور شدند؟ و چرا در دولت تلاش می‌کنند سبک تازه‌ای در دیدار‌های مردمی ایجاد کنند که حضور در میان مردم ضرورت نداشته باشد؟ آیا فقط به‌خاطر اینکه شبیه آن دو رئیس‌جمهور نباشد؟! اگر در عرصه جهانی و با سیاستمدارانی صادق و اصیل روبه‌رو بودیم می‌توانستیم پاسخی روشن بدهیم، اما چه‌بسا اصلاح‌طلبان خود نمی‌دانند که با چه چیز مخالفت می‌کنند و با تقلیدی سریع از یکدیگر، حساب‌های مجازی‌شان را از نقد پزشکیان و پوپولیست‌نامیدن او پر می‌کنند. در عرصه جهانی از افزایش غیرمنتظره پوپولیسم و اشتیاق به آن ابراز شگفتی می‌شود. حقیقت آن است که پوپولیسم در تعارض با دموکراسی است. در دموکراسی‌ها فرد منتخب باید با گزینش همکارانی شایسته از میان نخبگان، کار ملک و مملکت را بی‌توجه به سلیقه عوام که ممکن است دچار ضعف و نادانی در امور تخصصی باشند، پیش ببرد، اما این کار برای او ممکن است گران تمام شود و با مخالفت مردم و نهایتاً با شکست در دوره‌های بعدی انتخابات همراه باشد، پس عوام‌گرایی و خود را طرفدار علایق عوام نشان‌دادن و انجام کار‌هایی که این نمایش را تکمیل کند، در دموکراسی‌ها باب می‌شود.
در ایران، اما با اصلاح‌طلبانی روبه‌رو هستیم که اتفاقاً در سال‌های اخیر نشان داده‌اند ظرفیت نخبگانی خودشان را تنها راه نجات کشور می‌دانند. خودشان را یک‌تنه حریف تمامی مشکلات می‌نامند و برای عمل به شیوه‌های دستوری خود دولت‌ها و رئیسان‌جمهور را زیر فشار می‌گذارند. در چندین انتخابات، چون نتیجه انتخابات خلاف رأی آنان یا رأی قشر نخبگانی بود، نتیجه را نپذیرفتند. «یک رأی» آنان با «یک رأی» پیرزنی روستایی که شاید نوه‌هایش برای او انتخاب می‌کنند، نباید یکی شمرده شود زیرا تفاوت آشکاری دارد! یعنی در ظاهر شعار دموکراسی می‌دهند، اما در باطن نواقص آن را نمی‌پذیرند. به همین‌خاطر معتقدم دلیل حمله آنان به بیل‌زنی پزشکیان اگر تقلید کورکورانه از یکدیگر و پرستیژ ضدپوپولیستی نباشد، فقط ترس از آن است که در این فرآیند، نقش آنان و جایگاه راهبری آنان در دولت ضعیف شود. پزشکیان با ادامه این روند بیشتر با مردم وقت خواهد گذراند و بیشتر به همین کارها روی خواهد آورد، اما نخبگان دوست دارند وقت رئیس‌جمهور با آنان بگذرد. مشکل اینجاست که تعدد سلیقه و اندیشه در همین نخبگان به ویژه در حیطه مسائل سیاسی آن‌قدر زیاد است که برای فروپاشی هر دولتی کافی است! مسئله، فقط فنی و دودوتا چهارتا نیست که تمامی نخبگان بر یک قول باشند. در مسائل سیاسی و اجتماعی راضی‌کردن تمامی نخبگان محال است. هرکس می‌خواهد یقه رئیس‌جمهور را بگیرد و او را به دنبال خود بکشد. در تبلیغات انتخابات دیدیم که برخی از همین نخبگان که با پزشکیان همراه شدند، در وسط صحنه با پرتاب اشیا چگونه صحنه را ترک کردند و او را کوتوله نامیدند. آن دیگری هم که در شورای راهبری دولت بود، پزشکیان را مایه آبروریزی خود نامید. حالا نیز همگی به او حمله می‌کنند که چرا بیل می‌زنی. این انحصارگرایی و خود را نماینده بی‌کم‌وکاست تمامی مردم دانستن و هربار از قول تمام مردم حرف‌زدن عین پوپولیسم است که اکنون حمله‌کنندگان به پزشکیان مرتکب آن شده‌اند.
پزشکیان به‌نظر می‌رسد چیزی در فکر دارد که باید به مردم ایران نشان دهد بسیاری از مشکلات به سادگی و با به‌کارگیری تمامی ظرفیت‌های داخلی قابل‌حل است. ساخت مدرسه و تغییر سبک آموزشی در مدارس ربطی به ترامپ و امپریالیسم ندارد. صرفه‌جونبودن ما ربط مستقیمش به خود ماست. تفرقه میان نهاد‌های کشور خانمان‌سوز است. پزشکیان می‌خواهد اینها را نشان دهد. او یک راهش را همین کار نمادین خود می‌داند، اما نخبگان می‌پندارند که او کلاس کار خاتمی و روحانی را که در مسیر ارتقای جایگاه ریاست‌جمهوری بودند و می‌خواستند کار بزرگ بکنند و با یک پیمان با امریکا تمامی مشکلات ریز و درشت ما را حل کنند، پایین آورده است! برای همین حالا به او حمله می‌کنند. برخی نوشته‌هایشان آن‌قدر خشمگین بود که اگر دست‌شان می‌رسید با همان بیل به او حمله می‌کردند! قبلاً نوشته‌ام که پزشکیان به کار اصلاح‌طلبان نمی‌آید. بیم آن می‌رود که روزی در فکر سرنگونی دولت او با روش‌های دموکراتیک خود باشند!
* سردبیر روزنامه جوان
جوان