نورنیوز-گروه سیاسی: قانون عفاف و حجاب از منظر حقوق شهروندی، قابل نقد و بررسی است. حوزه عمومی باید با آرامش و آینده‌بینی این قانون را به بحث بگذارد. باید توجه داشت که نسل جدید با دنیای ارتباطات و هوش مصنوعی و تغییرات اساسی در دگرش ارزشی سنت‌ها و گسست نسلی، تحولاتی در هنجارهای مشتهر و مقبول اجتماعی ایجاد کرده است. دنیای واقعیت‌ها انتزاعی نیست و قانون برای روی زمین و زمانه خود نوشته می‌شود. از دو منظر قانونگذاری شایسته و شاخص حقوق شهروندی به بررسی این تقنین ناخوانده می‌پردازم.
۱. قانونگذاری شایسته: یک قانون خوب، ویژگی‌های مختلفی دارد که آن را از قوانین ضعیف یا ناکارآمد متمایز می‌کند. ازجمله، وضوح و صراحت: یک قانون خوب باید به‌گونه‌ای نوشته شود که برای همه قابل فهم باشد و از ابهام و تفسیرهای مختلف جلوگیری کند. واژه‌ها و عبارات به کار رفته در قانون باید دقیق و روشن باشند تا افراد بدانند که چه رفتاری مجاز و چه رفتاری ممنوع است. عدالت و برابری: قوانین خوب باید براساس اصول عدالت و برابری تدوین شوند و به همه افراد جامعه به طور یکسان اعمال شوند. نباید قوانینی وضع شود که به گروه خاصی از افراد تبعیض روا دارند، یا منافع گروه خاصی را بر منافع دیگران ترجیح دهند.
ثبات و پایداری: قوانین خوب باید پایدار باشند و به راحتی تغییر نکنند. تغییرات مکرر در قوانین باعث ایجاد بی‌ثباتی و سردرگمی در جامعه می‌شود. البته این به معنای عدم انعطاف‌پذیری قوانین نیست بلکه به معنای آن است که تغییرات باید با دقت و پس از بررسی همه جوانب صورت گیرد.
کارآمدی و اثربخشی: یک قانون خوب باید کارآمد باشد و به اهدافی که برای آن وضع شده است، دست یابد. همچنین باید به‌گونه‌ای طراحی شود که اجرای آن آسان و کم‌هزینه باشد.
هماهنگی با سایر قوانین: قوانین جدید نباید با قوانین موجود در تناقض باشند و باید به‌گونه‌ای تدوین شوند که با سایر بخش‌های نظام حقوقی هماهنگ باشند.
مبتنی بر نیازهای جامعه: قوانین خوب باید براساس نیازها و مطالبات جامعه تدوین شوند و به مشکلات واقعی جامعه پاسخ دهند.
احترام به حقوق اساسی: قوانین باید با حقوق اساسی افراد مانند آزادی بیان، آزادی عقیده، حق زندگی و حق مالکیت مطابقت داشته باشند.
قابلیت اجرا: قانونی که قابلیت اجرا نداشته باشد، قانون خوبی نیست. برای اجرای یک قانون باید سازوکارهای لازم و نیروی انسانی کافی وجود داشته باشد.
آگاهی‌رسانی مناسب: مردم باید از قوانین جدید آگاه شوند تا بتوانند به آنها عمل کنند.
امکان اصلاح: قوانین باید قابل اصلاح باشند تا بتوان آنها را با تغییرات اجتماعی و نیازهای جدید تطبیق داد.
مشارکت عمومی: در فرآیند تدوین قوانین باید از نظرات و پیشنهادات مردم استفاده شود. در نهایت، یک قانون خوب قانونی است که به بهبود زندگی مردم کمک کند و به ایجاد جامعه‌ای عادلانه و برابر منجر شود. درحالی که راجع به قانون حجاب به نظر دخالت در حریم خصوصی و گسست و دعوای جمعی را رقم زده و نیروهای ضابط و اجرا را به جای امنیت انسانی به مداخله در سبک پوشش وا می‌دارد.
۲. حقوق شهروندی: حقوق شهروندی به مجموعه حقوقی گفته می‌شود که به هر فرد به صرف عضویت در یک جامعه تعلق می‌گیرد و دولت موظف به تضمین و حمایت از آنهاست. این حقوق شامل آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی پوشش، حق برابری و … می‌شود. اما این متن در تناقض بالقوه آزادی پوشش قرار دارد و با تعیین محدودیت‌هایی برای پوشش افراد به طور مستقیم با این حق در تعارض قرار می‌گیرد. تعبیر و تفسیر مفاد قانون اساسی درخصوص آزادی‌های فردی و اجتماعی می‌تواند در ارزیابی این قانون بسیار موثر باشد. بی‌توجهی به تنوع فرهنگی آسیب قانون است. ایران کشوری با تنوع فرهنگی و قومی بسیار زیاد است. اعمال یک قانون یکسان برای همه ممکن است به نادیده گرفتن تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی منجر شود. ارزش‌ها و باورهای اجتماعی در طول زمان تغییر می‌کنند. قوانین باید انعطاف‌پذیر بوده و با تغییرات اجتماعی هماهنگ شوند. واقع این است که ایجاد فضایی برای گفت‌وگو و تبادل نظر آزادانه درباره این موضوع می‌تواند به درک بهتر تفاوت‌های نظر و یافتن راه‌حل‌های مشترک کمک کند. تفسیر قانون اساسی با تاکید بر آزادی‌های فردی و حقوق برابر می‌تواند به کاهش تعارضات کمک کند. باید به ایجاد جامعه‌ای متنوع و پویا کمک کنیم. این قانون به جای ترویج آزادی فردی به دنبال محدود کردن آن است. حق انتخاب پوشش، یکی از اساسی‌ترین حقوق فردی است که در بسیاری از اعلامیه‌ها و میثاق‌های بین‌المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است.
اعمال این قانون می‌تواند به افزایش نارضایتی عمومی و تنش‌های اجتماعی منجر شود. محدودیت‌های اجتماعی ناشی از اجرای این قانون ممکن است باعث می‌شود بسیاری از افراد، به‌ویژه زنان، از مشارکت فعال در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی خودداری کنند. تشدید شکاف بین دولت و مردم عارضه‌ای است که نباید با تقنین آشفته بدان آسیب رساند. اجرای این قانون نیازمند صرف هزینه‌های هنگفتی برای نظارت و برخورد با تخلفات است که می‌تواند بار مالی سنگینی بر دولت تحمیل کند. به جای اعمال محدودیت‌های قانونی می‌توان با ترویج فرهنگ گفت‌وگو و احترام متقابل به ایجاد جامعه‌ای با تنوع فرهنگی و مذهبی بیشتر کمک کرد. سیاست‌گذاری در حوزه پوشش باید با توجه به نیازها و خواسته‌های جامعه و با مشارکت همه گروه‌های اجتماعی صورت گیرد. بگذریم که تاثیر این قانون بر اقتصاد و گردشگری نیز قابل ذکر است. مفاهیمی مانند «عفاف» و «حجاب» باید به طور دقیق و روشن تعریف شوند تا از ابهامات و تفسیرهای شخصی جلوگیری شود. ملاحظات شرعی و مناقشه در این تعریف‌ها نیز قابل توجه است. امید که به اصلاح قانون ختم شود.
* حقوقدان