نورنیوز-گروه بین الملل: حملات گروه‌های مخالف و مهاجم در سوریه چنان با سرعت پیش می‌رود که خود آن‌ها نیز شگفت‌زده شده‌اند. اکنون هم بنا به اخباری به مرکز حما رسیده‌اند و برخی منابع نیز از عقب‌نشینی نیروهای ارتش سوریه از این شهر خبر می‌دهند. اما وزارت دفاع سوریه این اخبار را تکذیب کرده است.
در مناطق دیگری هم در درعا و حمص و غیره اخباری مبنی بر وقوع درگیری منتشر شده است.
چنان که در یادداشت قبلی نیز گفته شد، این حمله و پیشروی برق‌آسا صرفا محصول برنامه‌ریزی چند ماهه و حتی درازمدت این گروه‌ها و بهره‌برداری آن‌ها از اوضاع منطقه نیست، بلکه شروع آن مولود تلاقی «تاریخی» منافع چند بازیگر منطقه‌ای و بین‌المللی است که هر کدام اهداف و منافع خاصی دارند؛ اما در یک چیز اشتراک منافع دارند و آن هم دور کردن ایران و متحدانش از سوریه و پایان دادن به حضور آن‌ها در این کشور است.
در این میان دو اتفاق معنادار و پرسش‌برانگیز است؛ یک شکسته شدن سریع خطوط دفاعی ارتش در این چند روز و عقب‌نشینی سریع در برابر حملات و دیگری موضع ابهام آلود روسیه.
گاه گاهی اخباری درباره حملات هوایی روسیه منتشر می‌شود، اما این حملات تا این لحظه بسیار ناچیز بوده و چه بسا بیشتر برای خالی نماندن عریضه باشد. نیروهای این کشور از چندین نقطه هم عقب‌نشینی کرده‌اند.
در این چند روز، جز سخنان کوتاه دو روز پیش سخنگوی کرملین هیچ مقام روسی موضعی رسمی نگرفته است. البته امروز لاوروف دو تماس تلفنی با همتایان خود در ترکیه و ایران داشت.
در این میان در حالی که روسیه وعده ارسال کمک ظرف 72 ساعت به سوریه را داده است، اما سرعت تحولات بسیار بالاست و تا این کمک‌ها برسد و اگر جدی و گسترده هم باشد، جغرافیای سیاسی داخلی سوریه تغییر زیادی کرده است.
از زمان شروع این حملات هنوز بشار اسد رئیس جمهور سوریه موضعی نگرفته است و این پرسش کانونی در حال مطرح شدن است که او کجاست؟ چند روز قبل گفته شد که به روسیه رفته است. این سفر هم همزمان با این تحولات بر ابهامات افزوده است.
امشب هم برخی منابع از بازگشت او از مسکو خبر دادند.
اما اکنون پرسش این است که گروه‌های مهاجم در صورت تصرف حما پس از آن تا کجا پیش خواهند رفت؟
چهار احتمال در این باره مطرح است:
نخست این که متحدان دولت سوریه از ایران و روسیه با تمام قوا وارد عمل شده و پیشروی نیروهای مهاجم را متوقف کنند و برای بازپسگیری مناطق تصرف شده وارد جنگ و درگیری شوند.
واقعیت این است که فعلا به دلایل متعددی امکان مداخله گسترده زمینی و هوایی حامیان دولت سوریه مانند سال‌های گذشته فراهم نیست. هر چند ممکن است که در نقاطی خاص درگیری‌های شدید و مستمری روی دهد.
احتمال دوم هم این که حملات و پیشروی‌های سریع مخالفان در دیگر مناطق سوریه تا سقوط دمشق و نظام حاکم ادامه یابد.
احتمال سوم این است که این حملات در نقطه‌ای قبل از پیشروی به سمت دمشق متوقف شود. این سناریو هم به فرض صحت در چارچوب همان تفاهمات منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود.
در این حالت، به احتمال زیاد هدف وادار کردن بشار اسد به اتخاذ تصمیم نهایی درباره اعلام جدایی از ایران است. در این صورت می‌توان گفت که پیشروی مخالفان با توافق جداگانه بازیگران خارجی (ترکیه، روسیه، آمریکا) متوقف و مذاکرات سیاسی برای ترسیم آینده سوریه شروع خواهد شد.
احتمال چهارم، کودتای نظامی در دمشق است. اگر این کودتا هم رخ دهد، به احتمال زیاد یک طرف آن روسیه باشد. در صورت وقوع چنین اتفاقی، پیشروی‌های مخالفان متوقف خواهد شد و پس از آن مذاکرات میان کودتاچیان دمشق و مخالفان برای تشکیل نظام سیاسی آتی سوریه تحت نظارت بازیگران خارجی شروع خواهد شد.
در هر صورت باید منتظر ماند و دید کدام سناریو رخ می‌دهد؛ اما در این میان، فعلا که تحولات داخلی سهمگین سوریه کاملا بر جنگ غزه سایه افکنده و آن را به حاشیه برده است.
* کارشناس روابط بین‌الملل