نورنیوز- گروه اجتماعی: مدیران ارشد حوزه بهداشت و درمان، همصدا با متخصصان و پژوهشگران شاخص عرصه سلامت، هشدار می‌دهند که دسترسی آسان و مصرف بی‌مهابای داروهای آنتی بیوتیک در ایران، به دلیل مقاومتی که در میکروب‌ها ایجاد می کند، از مخاطرات جدی است و پیامدهای بسیار ناخوشایندی در وضعیت سلامت عمومی دارد.
مینو محرز، از چهره‌های شاخص پژوهش پزشکی به تازگی گفته است که چنین رفتاری در حکم "نابودی نسل آینده" است چراکه با مقاوم شدن بدن بیماران در برابر اثر آنتی بیوتیک‌ها، توان بشر برای درمان بیماریهای رایج کاهش می‌یابد و در نتیجه تلفات پزشکی بیشتر می شود.
به موازات هشدارهای این چهره‌ی علمی، رئیس جدید سازمان غذا و دارو نیز در تحلیلی گفت سازمان جهانی بهداشت، مقاومت میکروبی را یکی از ۱۰ چالش اصلی بهداشت عمومی معرفی کرده است که نه تنها سلامت انسان‌ها، بلکه اقتصاد جهانی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. طولانی‌تر شدن دوره بیماری، افزایش هزینه‌های درمان و نیاز به داروهای گران‌تر از جمله پیامدهای این پدیده است. مهدی پیرصالحی اضافه کرده که بدون داروهای مؤثر ضد میکروبی، موفقیت درمان‌ها در اعمال جراحی و شیمی‌درمانی سرطان‌ها با چالش روبه‌رو خواهد شد.
در سال‌های اخیر مصرف بی رویه آنتی بیوتیک و مقاومت در برابر داروهای ضدمیکروبی به یک معضل جهانی تبدیل شده و همین امر کارشناسان سازمان جهانی بهداشت را بسیار نگران کرده است؛ تا جایی که سازمان جهانی بهداشت از ۱۸ تا ۲۴ نوامبر (28 آبان تا 4 آذر) را هفته جهانی «آگاه‌سازی نسبت به داروهای ضدمیکروبی و پیشگیری از مقاومت میکروبی» نامگذاری کرده است.
آنتی بیوتیک در حکم تنقلات
آمارهای سامانه نسخه الکترونیک در ایران، حکایت از این دارد که نزدیک به نیمی از داروهای تجویزی در کشور، آنتی بیوتیک ها هستند؛ آماری بسیار نگران کننده و قابل تأمل. یکی از مسئولان سازمان غذا و دارو چندی پیش با اعلام این خبر عجیب افزود که میزان آنتی بیوتیک تجویزی در ۴ ماهه نخست امسال نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. جالب آنکه مصرف کو آموکسی کلاو که یکی از اقلام دارویی آنتی بیوتیک است، در همین بازه زمانی، 40 درصد نسبت به پارسال بیشتر شده است.
آمار مصرف آنتی بیوتیک در ایران واقعیت تلخی را نشان می‌دهد. ایران جایگاه دوم جهان در مصرف آنتی بیوتیک‌ها را دارد و ۱۶ برابر استاندارد جهانی، مصرف آنتی بیوتیک در کشور وجود دارد. این را دبیر انجمن بیماریهای عفونی می‌گوید و تاکید می‌کند :« مردم از اصرار به پزشک برای تجویز آنتی‌بیوتیک خودداری کنند، زیرا مصرف بی مورد آنتی بیوتیک‌ها در هنگام سرماخوردگی و آنفلوآنزا حساسیت باکتری‌ها به دارو را از بین می‌رود و باکتری‌های مقاوم به دارو ایجاد می‌شود.»
دکترآمیتیس رمضانی یادآور می‌شود :« اگر با مصرف بی رویه آنتی بیوتیک‌ها، باکتری‌ها را به دارو مقاوم کنیم، در آینده هیچ ابزاری برای درمان عفونت‌ها نخواهیم داشت. به همین دلیل دنیا به این سمت پیش رفته است که مصرف آنتی بیوتیک‌ها را محدود کند، زیرا در آینده هیچ دارویی برای درمان عفونت‌های جدید و کشنده نخواهیم داشت. افراد با ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا مشکل پیدا نمی‌کنند، این بیماری‌ها خود به خود خوب می‌شوند، ما آنتی بیوتیک‌ها را برای عفونت‌های جدی نگه داشته‌ایم؛ مانند عفونت مغز، آبسه مغز، عفونت قلب، ذات الریه و... .»
با شیوع بیماریهای ویروسی در تمام فصول سال، بازار داروخانه‌ها داغ‌تر از همیشه می شود. کافی است به نزدیک ترین داروخانه محل سر بزنید. آن قدر سفارش آنتی بیوتیک زیاد است که بسیاری از داروخانه‌ها آنتی بیوتیک‌ها را در نزدیک ترین قفسه می‌گذارند تا در سریع ترین زمان آن را به مشتری بدهند. سازمان غذا و دارو در وزارت بهداشت و درمان، چندی پیش خبر داد که میانگین جهانی تعداد اقلام داروی تجویزی توسط پزشکان در هر نسخه، یک و نیم قلم است در حالی که در ایران، این رقم 4 قلم است.
مصرف بالای آنتی بیوتیک در ایران باعث شده تا مقاومت بدن شهروندان ایرانی نسبت به آنتی بیوتیک افزایش پیدا کند. در خیلی از مواقع مصرف آنتی بیوتیک با دوز پایین جوابگو نیست و برای درمان عفونت، پزشک بالاترین دوز دارو را تجویز می‌کند. به گفته محققان، مقاومت بدن نسبت به آنتی بیوتیک زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم دفاعی بدن به دلیل مصرف زیاد آنتی بیوتیک نمی تواند نسبت به آن ویروس واکنش مناسبی نشان بدهد و به همین دلیل بیمار برای درمان باید دوزهای قوی‌‌‌تر آنتی بیوتیک را مصرف کند.
براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت سالیانه ۷۰۰ هزار نفر به دلیل ابتلا به عفونت‌ها و میکروب‌‌های مقاوم در مقابل آنتی بیوتیک جان خود را از دست می‌دهند و اگر چاره‌‌‌‌ای در این زمینه اندیشیده نشود تا سال ۲۰۵۰ این مرگ و میر به بیش از ۱۰ میلیون نفر می‌رسد که از مرگ و میر ناشی از سرطان‌ها بیشتر خواهد بود.
دومین مصرف کننده دارو در آسیا
براساس آمار رسمی، ایران در آسیا پس از چین دومین کشوری است که بیشترین مصرف دارو را به خود اختصاص داده و در بین کشورهای جهان در ردیف بیستم مصرف دارو قرار دارد. میانگین مصرف داروهای تزریقی در ایران حدود 46 درصد است در حالی که این میزان مصرف در سطح جهانی 11 درصد است.
جدیدترین آماری که سازمان غذا و دارو از مصرف آنتی بیوتیک در ایران داده حاکی از این است که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور سه برابر بیشتر از میانگین مصرف سالیانه آن در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی است. مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها به حدی رسیده که به یک تهدید برای سلامت انسان‌ها تبدیل شده است. از طرفی این مسأله، تاثیرات بسیار بزرگی بر سلامتی جامعه دارد زیرا برخی بیماریهای قابل درمان، اکنون چالشی بزرگ برای پزشکان، داروسازان و سیاست‌گذاران به شمار می‌رود.
آنتی بیوتیک‌ها دسته‌‌‌‌ای از داروها هستند که برای از بین بردن عوامل ایجاد کننده‌ی بسیاری از بیماریهای عفونی به صورت گسترده در سراسر دنیا مصرف می‌شوند. آنها فقط علیه عفونت هایی به کار می‌روند که توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌‌های بیماری زا بوجود آمده باشند وعلیه بیماریهای ویروسی تاثیری ندارند. امامردم بدون توجه به اینکه آنتی بیوتیک اثری روی ویروس‌ها ندارد خودسرانه انواع آنتی بیوتیک‌ها را مصرف می‌کنند.
مهدی نسخه پیچ یک داروخانه در خیابان شریعتی تهران است. می‌گوید بیشترین دارویی که بیماران بدون نسخه تهیه می‌کنند آنتی بیوتیک است:« در این 10 سال که در این داروخانه مشغول کار هستم بیشترین دارویی که مردم از ما می‌خرند آنتی بیوتیک است. مثل نقل و نبات برای هر بیماری آنتی بیوتیک می‌خرند درحالی که آنتی بیوتیک فقط برای بیماری‌هایی است که عامل آن باکتری باشد و اثری روی ویروس ندارد.»
دکتر نادر نظری جراح عمومی هم تجویز آنتی بیوتیک را اشتباه بزرگی می‌داند که می‌تواند در آینده دردسر ساز شود. او به نورنیوز می‌گوید:« آنتی بیوتیک باید آخرین راه حل درمانی برای بیماری‌هایی باشد که عامل آن باکتری است و یا منجر به عفونت شده باشد. معمولا در جراحی‌ها برای پیشگیری از عفونت آنتی بیوتیک تجویز می‌کنیم تا جان بیمار به خطر نیفتد ولی گاهی اوقات بیمار آن قدر آنتی بیوتیک مصرف کرده که بدن در برابر آنتی بیوتیک مقاومت می‌کند و باعث تشدید عفونت بیمار می‌شود.»
آنتی بیوتیک آن سوی مرزها
براساس شاخص اعلام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، میانگین نسخ حاوی آنتی بیوتیک در ایران از ۵۵ درصد در سال ۱۳۷۵ به ۳۶درصد در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. این کاهش نشان دهنده ثمر بخش بودن آموزش‌ها و نظارت‌‌های به عمل آمده توسط وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و دانشگاه‌‌های علوم پزشکی سراسرکشور است.
با وجود این، هنوز هم برخی از پزشکان بدون توجه به عوارض آنتی بیوتیک این دارو را تجویز می‌کنند و یا بسیاری از داروخانه‌ها بدون نسخه آنتی بیوتیک در اختیار بیمار قرار می‌دهند. اما در بسیاری از کشورهای پیشرفته تجویز آنتی بیوتیک توسط پزشکان به سختی انجام می‌شود و معمولا اگر پزشک بعد از چند مرحله درمان نتیجه‌‌‌‌ای نگیرد آنتی بوتیک آن هم به شکل محدود و با دوز پایین تجویز می‌کند. از طرف دیگر هیچ داروخانه‌‌‌‌ای حق فروش آنتی بیوتیک بدون نسخه ندارد.
در آمریکا و کانادا پوسترهایی مقابل ورودی کلینک‌ها و یا مطب پزشکان قرار دارد که در آن ضمن هشدار در مورد مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک از بیماران می‌خواهد پزشک معالج را مجبور به تجویز آنتی بیوتیک نکنند. بر اساس تحقیقاتی که دانشگاه آکسفورد منتشر کرده تا سال 2018 بالاترین مصرف آنتی بیوتیک مربوط به شمال آفریقا و منطقه خاورمیانه بوده است و شاهد افزایش نرخ مصرف جهانی آنتی بیوتیک از 8/9 به 3/14 دوز در هر هزار نفر هستیم.
نورنیوز