نورنیوز – گروه اجتماعی: جدیدترین گزارش از روند فزاینده ابتلا به بیماری مهلک سرطان در ایران را دبیر علمی کنگره "کنسرژنومیکس" ارائه داد و با هشدار به اینکه نرخ ابتلا به سرطان در کشور روند صعودی دارد گفت: سرطان معده در مردان و پستان در بانوان بالاترین آمار ابتلا را دارد. نکته بسیار مهم و تأسف بار در سخنان او البته این است که سن ابتلای بانوان ایرانی به سرطان پستان ۱۰ سال زودتر از استاندارد جهانی است. این واقعیات علمی نشان از آن دارد که نظام درمانی کشور باید برای امواج جدیدی از شیوع بیماری دشوار سرطان، خود را آماده و تجهیز کند.
سرطان، از اصلی ترین عوامل مرگ و میر در ایران
این روزها اگر به مراکز شیمی درمانی در بیمارستان ها و یا مطب متخصصان آنکلوژیست مراجعه کنیم با واقعیت تلخی مواجه می‌شویم. سرطان در چند سال اخیر،روند افزایشی پیدا کرده و امروز کمتر خانواده ای را می توان پیدا کرد که یکی از اعضای دور و نزدیک آن، درگیر این بیماری نباشد. در کنار سختی و رنج و درد خود بیماری، تحمیل هزینه های بالای درمان آن و کمبود داروهای شیمی درمانی، بیماران را با چالش های مضاعفی مواجه می‌کند.
چندی قبل یک مقام مسئول در وزارت بهداشت از ابتلای سالانه ۱۵۰ هزار نفر به سرطان و گرفتاری ۴۰۰ هزار نفر به این بیماری ظرف 5 سال خبر داد. او البته در عین حال این را هم گفت که ایران در تمام زمینه‌های درمان سرطان همپای دنیا پیش رفته است.
با اینهمه، نکته تلخ، مرگ و میر سالانه 55 هزار نفر بر اثر بیماری سرطان در ایران است. بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سرطان با بیش از ۵۵ هزار مرگ سالانه، نخستین عامل مرگ زودرس در کشور است بطوری که ۳۴ هزار مرگ از مجموع ۱۲۲ هزار مرگ سالانه زودرس (زیر ۷۰ سال) و ۱۱ هزار مرگ از مجموع ۸۵ هزارمرگ خیلی زودرس (زیر۵۰ سال) به دلیل ابتلا به انواع سرطان‌ها رخ می‌دهد. البته آنگونه که دکتر رضا ملک زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفته، اکنون میزان بروز سالانه سرطان در ایران (۱۶۹ در ۱۰۰ هزار نفر) کمتر از میانگین میزان بروز سالانه سرطان در دنیا (۲۰۱ در ۱۰۰ هزار نفر) است. بر اساس این آمار، همچنین میزان بروز سرطان در مردان و زنان ایرانی (۱۸۰ در ۱۰۰ هزار و ۱۶۰ در ۱۰۰ هزار) نسبت به میانگین جهانی (۲۲۲ در ۱۰۰ هزار و ۱۸۶ در ۱۰۰ هزار) کمتر است. رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، موقعیت ایران در نقشه جهانی سرطان را در موقعیت «خطر متوسط» از نظر میزان بروز موارد جدید سرطان‌ها اعلام کرد.
سبک زندگی ناسالم شامل پرخوری، بی تحرکی و چاقی و اضافه وزن، عدم مصرف سبزیجات تازه و میوه طی پنج وعده در روز، مصرف سیگار، دخانیات، تریاک، الکل، قند و شیرینی ها، غذا‌های پرچرب، نمک زیاد، نوشیدنی‌های داغ، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و از عوامل اصلی بروز سرطان است.
۱۰ سرطان نخست شایع در ایران شامل سینه، پروستات، روده بزرگ، معده، ریه، مثانه، تیروئید، رحم، مغز و سیستم عصبی بوده و شایعترین آنها در زنان ایرانی شامل سینه، روده بزرگ، تیروئید، معده، رحم، لوکمی، تخمدان، مغز و سیستم عصبی، ریه و مری است.
رشد 77 درصدی سرطان در جهان
سرطان، دومین عامل مرگ و میر در سراسر جهان است و بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت از هر 6 مرگ، یک مورد به دلیل سرطان است. داده‌های جدید آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی (WHO) افزایش چشمگیر ابتلا به انواع سرطان تا سال 2050 را پیش‌بینی می‌کند. براساس برآوردهای جدید این آژانس، میزان جهانی ابتلا به سرطان در سال 2050 به 35 میلیون نفر می‌رسد که در مقایسه با 20 میلیون نفر مبتلا به سرطان در سال 2022، افزایش 77 درصدی را نشان می‌دهد. محققان دریافتند که سرطان ریه در سال 2022 شایعترین نوع در سراسر جهان بوده است. این سرطان 2.5 میلیون نفر، یعنی 12.4 درصد از کل موارد را شامل می‌شود. پس از آن، سرطان‌های سینه در زنان، روده بزرگ، پروستات و معده بیشترین نرخ ابتلا را داشتند. سرطان ریه همچنین عامل بیشترین مرگ‌ومیر ناشی از سرطان بوده؛ 1.8 میلیون یا تقریباً 19 درصد از کل مرگ‌ومیرها بر اثر این سرطان رخ داده است.
همچنین حدود ۷۰ درصد از موارد مرگ ناشی از سرطان در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط رخ می‌دهد. حدود یک سوم از مرگ و میر ناشی از سرطان به دلیل پنج فاکتور مربوط به رژیم غذایی و سبک زندگی بروز می‌کند. این موارد شامل شاخص توده بدنی بالا، مصرف کم میوه و سبزی، نداشتن فعالیت بدنی، مصرف دخانیات و الکل است. تنباکو و دخانیات مهمترین عامل خطر سرطان و عامل ۲۲ درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان است.
سرطان به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی نظام سلامت، پس از بیماری‌های قلبی دومین علت مرگ و میر در ایالات متحده است. هرساله، انجمن سرطان آمریکا تعداد موارد جدید و مرگ و میر ناشی از سرطان را برآورد نموده و جدیدترین داده‌ها در مورد وقوع سرطان را براساس جمعیت، گزارش می‌نماید. طبق این گزارش در سال 2021، تقریبا یک میلیون و 900 هزار مورد جدید ابتلاء به سرطان و بیش از 608 هزار مورد مرگ ناشی از سرطان در ایالات متحده رقم خورد. براین اساس، احتمال تشخیص سرطان‌های پیشرونده در مردان (40.5%) بیشتر از زنان (38.9%) است. تقریبا یک چهارم از علل مرگ ناشی از سرطان، با ابتلاء به سرطان ریه و مصرف سیگار (در 82% موارد) در ارتباط است.
اما با این حال در ایالات‌متحده، از سال 1991 تا 2021، مرگ‌ومیر ناشی از سرطان 33 درصد کاهش یافت که عمدتاً به‌دلیل کاهش مصرف دخانیات، تشخیص زودهنگام و پیشرفت‌های مهم در درمان بوده است. گزارش انجمن سرطان آمریکا البته نشان می دهد میزان ابتلای جوان‌ترها به سرطان درحال افزایش است. به عنوان مثال، سهم تشخیص سرطان روده در بزرگسالان زیر 55 سال از 11 درصد در سال 1995 به 20 درصد در سال 2019 افزایش یافته است. همچنین پژوهش دیگری نشان داده که طی دو دهه گذشته، زنان جوان بیشتری به سرطان سینه مبتلا شده اند.
روند رشد سرطان در ایران
سرطان در همه جای جهان رو به رشد است و در کشور ما نیز همین روند رو به رشد وجود دارد اما وضعیت بروز سرطان در ایران نسبت به سایر نقاط جهان، هنوز بالاتر نیست. این را رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت گفت و اعلام کرد:«شایعترین نوع سرطان در کل جمعیت کشور سرطان پستان است. در تفکیک جنسیتی نیز بیشترین میزان شیوع سرطان در زنان سرطان پستان و در مردان سرطان‌های دستگاه گوارش و سپس پروستات و در کودکان نیز سرطان‌های خونی شایع است. »
لیلا مؤدب شعار درباره عوامل بروز سرطان در ایران هم گفت: « ابتلا به سرطان چندعاملی است و سرطان، یک بیماری تک عاملی نیست. بیشترین عوامل ابتلا به سرطان، عوامل محیطی هستند و درصد کمتری از آنها به دلیل عوامل ژنتیکی رخ می‌دهند. عفونت‌ها، سبک زندگی و تغذیه ناسالم نیز می‌توانند از عوامل ابتلا به انواع سرطان‌ها باشند؛ از میان عوامل محیطی، چاقی، سیگار و مشروبات الکلی جزو عواملی هستند که با بسیاری از سرطان‌ها در ارتباط هستند و عامل بروز بسیاری از این مواردند.»
مؤدب‌شعار اضافه کرد: «استفاده از کودهای شیمیایی در کشاورزی، گسترش استفاده از مواد پلاستیکی و ورود پلاستیک‌ها به غذای انسان، مصرف فست فودها و کاهش فعالیت بدنی نیز از عوامل محیطی دیگری هستند که می‌توانند بر افزایش خطر ابتلا به سرطان تأثیر بگذارند.»
بهمن ماه پارسال نیز معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، از افزایش ۱۰۰ درصدی آمار سرطان در کشور تا سال ۱۴۲۰ خبر داد. این آمار وحشتناک درحالی رقم می خورد که با بالا رفتن سن امید به زندگی شانس و فرصت بروز سرطان نیز بیشتر می‌شود. محمدرضا سهرابی با اشاره به اینکه در جهان سالانه حدود ۲۰ میلیون نفر به سرطان مبتلا می‌شوند گفت: سال 1420 سالانه بیش از 290 هزار نفر در ایران به سرطان مبتلا می شوند. وی، افزایش امید به زندگی، تغییر در شیوه زندگی و عوامل محیطی را از جمله علت‌های افزایش برخی از سرطان‌ها در ایران و جهان عنوان کرد و گفت: در اوایل دهه ۶۰ امید به زندگی تقریباً ۵۸ سال بود اما در حال حاضر این عدد برای مردان ۷۶ سال و در زنان ۷۸ سال است؛ هر قدر سن افراد بالاتر می‌رود شانس و فرصت بروز سرطان نیز بیشتر می‌شود.
غربالگری برای شناسایی سرطان
روند رو به رشد تعداد مبتلایان به سرطان در کشور باعث شد تا وزارت بهداشت در برنامه های پیشگیری از بروز سرطان طرح غربالگری سه سرطان مهم را در دستور کار خود قرار دهد. در همین راستا تشخیص زودهنگام سرطان‌های سینه، روده بزرگ و دهانه رحم، از سال‌های گذشته در مراکز و شبکه‌های بهداشت روستا و شهرها و پایگاه‌های سلامت در همه دانشگاه‌های علوم پزشکی سطح کشور به‌صورت رایگان انجام می شود و افراد مشکوک به این سه سرطان به سطوح بالاتر ارائه خدمت در مراکز تشخیصی و درمانی معرفی می‌شوند.
اسفند ماه سال گذشته رئیس اداره کنترل سرطان وزارت بهداشت درباره غربالگری رایگان سه سرطان شایع در مراکز بهداشت گفت: «وزارت بهداشت برای اولین‌بار کارگروه درون بخشی ویژه کنترل عوامل محیطی سرطان را طی چندماه اخیر ایجاد کرد و با همکاری و مشارکت بخش‌های مختلف مرتبط در وزارت بهداشت، بررسی عوامل خطر محیطی و نحوه کنترل عوامل خطر در استان‌های مختلف را بررسی می‌کند. همچنین یکی از اقداماتی که در زمینه مدیریت سرطان انجام می‌شود، تشخیص زود هنگام سرطان است.»
دکتر لیلا مودب شعار ادامه داد: « با توجه به اهمیت غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان و اقداماتی که در وزارت بهداشت صورت گرفته، به زودی سایر خدمات تشخیص زودهنگام سرطان‌های سینه و روده بزرگ در سطوح مختلف تشخیصی نیز، مشمول پوشش کامل بیمه‌های پایه و رایگان خواهد شد. غربالگری سرطان سینه با فراخوان زنان بالای ۳۰ سال در سطح مراکز و پایگاه‌ها و شبکه‌های بهداشتی نیز صورت می‌گیرد و پس از معاینه و بررسی‌های مختلف، افراد مشکوک برای اقدامات تشخیصی بیشتر از جمله ماموگرافی و ویزیت‌های تخصصی ارجاع می‌شوند. همچنین در حال حاضر کلیه افراد بالای ۵۰ سال نیز می‌توانند با مراجعه به این مراکز از تست‌ها و کیت‌های تشخیصی غربالگری فیت برای سرطان روده بزرگ به صورت رایگان بهره‌مند شوند و در صورت مثبت شدن این تست‌ها جهت انجام کولونوسکوپی به مراکز دولتی ارجاع گردند.»
نورنیوز