نورنیوز – گروه اجتماعی: با شروع فصل سرما و باتوجه به پیش بینی‌های هواشناسی مبنی بر پاییز کم بارش به نظر می‌رسد امسال نیز آلودگی هوا میهمان ناخوانده‌ی پایتخت باشد؛ موضوعی که برخی از کارشناسان، وسایل نقلیه را متهم اصلی آن می‌دانند و معتقدند 88 درصد آلودگی هوای تهران مربوط به وسایل نقلیه موتوری است و با توجه به تردد 6 میلیون موتور سیکلت در تهران بعید است تهران تا پایان سال بیش از تعداد انگستان دو دست هوای پاک تنفس کند. آلودگی هوا البته مختص پایتخت نیست و بسیاری از کلانشهرها و حتی شهرهای کوچک نیز چندسالی است مبتلا به آن شده‌اند.
میهمان همیشگی کلانشهرها
سال‌هاست که آلودگی هوا به یکی از سه موضوع و مشکل اصلی حل نشده‌ی تهران تبدیل شده است. هر سال با شروع فصل پاییز و وارونگی هوا میهمان ناخوانده آسمان پایتخت از راه می رسد. طی یک دهه گذشته میزان آلودگی به اندازه ای افزایش پیدا کرده است که مدارس گاهی اوقات در طول سه ماه پاییز بارها با تصمیم کارگروه اضطرار آلودگی هوا تعطیل شدند. سال گذشته آلودگی هوا بیش از 20 روز مدارس را به تعطیلی کشاند. بررسی شاخص های آلودگی هوا در سال گذشته نشان می دهد آلاینده اصلی و شاخص در بسیاری از روزهای آلوده شهر تهران ، ذرات معلق کوچک‌تر از ۲ و نیم میکرون با ثبت ۹۸ روز نامطلوب بود که عمدتاً در روزهای با شرایط پایداری جوی، و همچنین گسیل گرد و خاک افزایش می‌یافت. بعد از آلاینده شاخص، آلاینده ازن با ثبت ۲۶ روز آلوده (در روزهای گرم سال) رتبه دوم را به خود اختصاص داد. آلاینده ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون نیز طی ۱۷ روز در شرایط فراتر از حد سلامت بود و آلاینده دی اکسید نیتروژن طی 5 روز در شرایط نامطلوب قرار داشت. اگر تا یک دهه قبل آلودگی هوا فقط مختص پاییز و زمستان بود اما دامنه این آلودگی به فصل بهار و تابستان نیز کشیده شده به طوری که شهریور ماه سالجاری چند شنبه متوالی تهرانی ها هوای ناسالم تنفس کردند و تنها وزش باد به داد هوا رسید.
آلودگی هوا عامل مرگ 30 هزار ایرانی
بررسی ها نشان می دهند بعد از سکته قلبی ، مغزی و تصادفات سومین عامل مرگ ایرانی ها آلودگی هوا است. میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا تنها در بخش ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون از 24 هزار نفر در سال 1401 به 30 هزار نفر در سال 1402 افزایش یافت. در این میان بیماران قلبی و تنفسی در صف اول مرگ ناشی از آلودگی قرار دارند . سمیه رفیعی، سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی، به مرگ سالانه 30 هزار نفر در کشور بر اثر آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: «خسارات ناشی از آلودگی هوا در سال 1402 بالغ بر 597 همت بود که این میزان زنگ خطری برای مسوولان مربوطه بخصوص سازمان‌های متولی حفاظت از محیط زیست و سلامت در کشور است.»
وی گفت بر اساس گزارش دیوان محاسبات کشور از 228 حکم مندرج در قانون هوای پاک تنها 28 حکم اجرا شده، 138 حکم ناقص اجرا شده و 62 حکم نیز اصلا اجرا نشده است. متاسفانه دستگاه‌های اجرایی عزمی برای اجرای مفاد مصرح قانون هوای پاک ندارند و ناظر این دستگاه‌ها یعنی سازمان حفاظت محیط زیست هم اقدام عملی برای برخورد با دستگاه‌های متخلف در این حوزه نداشته است.
وی گفت در جلسه اخیر کمیسیون کشاورزی تاکید شد که دستگاه‌های اجرایی مکلفند که حداکثر تا یک ماه آینده تمام وظایف و عملکرد خود را به مجلس و سازمان محیط زیست ارایه کنند و این سازمان نیز با یک براورد دقیق میزان پیشرفت هر دستگاه را مشخص و به مجلس برای تصمیم‌گیری‌های بعدی ارایه کند.
قانون فقط روی کاغذ
درحالی که تا اواخر دهه 80 موضوع آلودگی هوا به یک مسئله طبیعی جوی تعبیر می شد اما کم کم با حل نشدن آن و روند رو به افزایش مرگ‌های ناشی از آلودگی، سرانجام دولت یازدهم در سال 1393 لایحه ای در این ارتباط تقدیم مجلس کرد و سه سال بعد یعنی درتیرماه سال 96 قانون هوای پاک تصویب و به دولت ابلاغ شد؛ اما با گذشت نزدیک به ۷ سال از تصویب و ابلاغ قانون هوای پاک، تنها ۱۲ درصد از احکام این قانون اجرایی شده است. این در حالی است که ۲۳ دستگاه دولتی در قانون هوای پاک تکلیف اجرایی دارند و بسیاری از آنها کمبود بودجه را دلیل اجرا نکردن کامل قانون هوای پاک عنوان می کنند. در بودجه 1402 تنها 840 میلیارد تومان بودجه برای اجرای قانون هوای پاک که مهمترین بخش آن اسقاط خودروهای فرسوده است اختصاص یافت. سال گذشته چندین دستگاه که در زمینه اجرای این قانون مرتکب ترک فعل شده بودند به دستگاه قضایی معرفی شدند . آذرماه سال گذشته علی القاصی‌مهر، رئیس کل دادگستری استان تهران در نشست شورای قضایی استان تهران از محکومیت 5 مدیر به دلیل ترک فعل در قانون هوای پاک خبر داد و گفت: «به‌رغم تذکرات و هشدارهای چند باره نهادهای نظارتی و دستگاه قضا متأسفانه اقدام محسوس و ملموسی از سوی دستگاه‌های دارای مسئولیت در حوزه قانون هوای پاک صورت نگرفته که این موضوع جای سؤال و تأمل دارد. بررسی‌های صورت‌گرفته در خصوص عملکرد دستگاه‌های دارای مسئولیت در حوزه قانون هوای پاک حاکی از این است که بخش عمده‌ای از وظایف و مسئولیت‌های قانونی دستگاه‌ها بر زمین مانده و زمانی که از دستگاه مربوطه سؤال می‌شود که علت عدم ایفای وظیفه آن دستگاه چیست در پاسخ مدعی می‌شوند که بودجه لازم برای اجرای قانون را ندارند؛ اما این ادعا قابل پذیرش نیست؛ چرا که نمی‌توان با پیوند زدن همه مسائل به اعتبارات، از انجام مسئولیت قانونی شانه خالی کرد.»
ترمز فرسوده‌ها را بکشید
به نظر می رسد با توجه به کم بارشی پاییز و جدی نبودن دستگاه های متولی در قانون هوای پاک امسال هم نباید شاهد جهشی در حل معضل آلودگی هوا باشیم. طبق اعلام کارشناسان، 88درصد آلودگی هوا در ایران مربوط به منابع متحرک ( خورو و موتور سیکلت) و 12 درصد مربوط به منابع ثابت خانگی و صنایع است.
از سوی دیگر در کشور حدود 26 میلیون دستگاه خودرو شماره گذاری شده وجود داردکه دست کم 7 میلیون دستگاه از آنها به سن فرسودگی رسیده اند. 12 و نیم میلیون موتورسیکلت شماره گذاری شده هم داریم که 10 میلیون دستگاه از آنها در موقعیت فرسوده هستند. کارشناسان می گویند خودروهای فرسوده 25 برابر بیشتر از خودروهای صاحب استاندارد یورو 2 آلودگی تولید می کنند و موتورسیکلت ها نیز بیش از 4 برابر خودروها آلایندگی دارند. طبق اعلام مراکز رسمی، 86 درصد از خوردوهای ناوگان حمل و نقل عمومی هم فرسوده اند. در تهران به 8 تا 9 هزار دستگاه اتوبوس نیاز است که فعلا کمتر از 2 هزار دستگاه در شهر فعالیت دارند.
با این ارقام فرسودگی خودروها و با آن رقم بودجه برای اجرای قانون هوای پاک، احتمالا امسال هم باید فقط چشمی به باد داشته باشیم تا شاید حریف ذرات آلوده معلق در هوای شهرها بشود، یا امیدی به باران ببندیم که غبار را بشوید و تجربه یک تنفس عمیق را رایگان و بدون دغدغه‌ی بودجه، نصیب شهروندان کند.
نورنیوز