نورنیوز-گروه سیاسی: معاون رئیس جمهور در امور مجلس اعلام کرد: لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت‌های خوانشی به آثار منتشره» به مجلس شورای اسلامی ارسال شد.
«شهرام دبیری» از ارسال لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره» به مجلس شورای اسلامی خبر داد.
او درباره اهمیت این لایحه، گفت: به منظور کاهش مشکلات افراد دارای اختلالات بینایی یا دیگر ناتوانی‌های خوانشی برای دسترسی به آثار منتشر شده و دستیابی به فرصت‌های برابر برای این افراد با افزایش تعداد آثار با اشکال دسترس‌پذیر و نیز بهبود توزیع چنین آثاری، دولت لایحه الحاق جمهوری اسلامی ایران به معاهده فوق را برای انجام تشریفات قانونی مربوط، تقدیم مجلس شواری اسلامی کرده است.
معاون رئیس جمهور در امور مجلس تصریح کرد: در این لایحه ضمن حمایت از حق نشر به عنوان انگیزه و پاداشی برای آفرینش‌های ادبی و هنری، دولت محدودیت‌ها و استثنائاتی را در قوانین داخلی ناظر بر حق نشر، جهت در دسترس قرار دادن آثار منتشر شده برای افراد دارای اختلالات بینایی یا دیگر ناتوانی‌های خوانشی فراهم خواهد کرد.
معاهده مراکش: تسهیل دسترسی نابینایان و کم‌بینایان به کتب و منابع چاپی
این معاهده (پیمان) از آخرین معاهده هایی است که در ۲۷ جون ۲۰۱۳ در کشور مراکش به مجموعه معاهدات زیرنظر سازمان جهانی مالکیت فکری اضافه شده است. معاهده مراکش درمورد تسهیل دسترسی افراد نابینا و کم‌بینا به آثار چاپی از ۳۰ ام سپتامبر ۲۰۱۶ لازم الاجرا شده است. هدف از تصویب این معاهده حمایت از دسترسی افراد نابینا، کم بینا و افرادی که به دلیل معلولیت جسمی قادر به در دست گرفتن کتاب نیستند به آثار منتشرشده از طریق درنظر گرفتن استثناءها و محدودیت هایی به نفع این افراد است.
این معاهده کشورهای عضو را ملزم کرده تا استثنائات و محدودیت هایی را در قوانین کپی رایت بگنجانند که در نتیجه اجازه تکثیر، توزیع و عرضه عمومی آثار صاحبان کپی رایت به فرمت های مورد استفاده برای افراد نابینا و کم بینا داده شود و این افراد از دسترسی رایگان به نسخه های الکترونیکی، صوتی و نظیر آن بهره مند شوند. همچنین این معاهده به کشورهای عضو اجازه می دهد که فرمت های خاص آثار منتشرشده را تحت شرایط خاصی وارد یا صادر نمایند. #معاهده_مراکش از طرف دیگر الزاماتی را نیز برای اجرای مناسب معاهده و نیز تاسیس مرکزی برای دسترسی به اطلاعات بین کشورها برای سازمان جهانی مالکیت فکری مشخص کرده است.
تاکنون ۵۵ کشور به معاهده مراکش ملحق شده اند. لازم به ذکر است که ایران در ۲۷ جون ۲۰۱۴ معاهده مراکش را امضا کرده است. اما برای اجرا نیاز به تصویب در مجلس شورای اسلامی دارد، که هنوز این امر محقق نشده است.
معاهده مراکش با هدف رفع موانع دسترسی افراد نابینا به کتب و سایر آثار چاپی در سال ۲۰۱۳ در سازمان جهانی مالکیت فکری به تصویب رسیده است . این معاهده از خلال سال‌ها بحث در وایپو و تلاش کشورهای در حال توسعه افقی روشن در بین معاهدات بین‌المللی در حوزه کپی رایت ترسیم نموده است. معاهده‌ای که در زمینه محدودیت‌ها و استثنائات در نوع خودش بی نظیر است. معاهده مزبور کشورهای عضو را ملزم می‌نماید که در قوانین ملی خود استثنائی را برای بهره‌مندی نابینایان و کم بینایان؛ مقرر دارند. طبق این استثناء؛ موسسات صلاحیت‌دار می‌توانند آثار منتشره را در نسخه‌های با فرمت قابل استفاده تکثیر نمایند. همچنین بدون کسب اجازه از دارنده کپی رایت می‌توانند آن اثر را برای اشخاص نابینا یا کم بینا توزیع کنند. از طرفی امکان صادرات و واردات نسخه‌های قابل استفاده برای نابینایان و سایر اشخاص دچار نارسایی بینایی یکی دیگر از مفاد و الزامات این معاهده است که کشورهای متقاضی عضویت بایستی در قوانین ملی خود آن را رعایت کنند. ایران معاهده مراکش را درسال ۲۰۱۳ امضاء نموده است اما هنوز به این معاهده ملحق نشده است. در این پایان‌نامه شرایط الحاق ایران به این معاهده؛ موانع و آثار حقوقی ناشی از این الحاق بررسی می‌شود. به جهت عدم وجود قوانین ناکافی در زمینه حمایت از نابینایان این الحاق گذشته از رعایت شرایط مندرج در معاهده با موانعی مواجه است. موانعی که هم در زمینه‌های قانونی وجود دارند و هم در سایر حوزه‌ها که رفع آنها در مسیر ارتباط بین‌المللی با جامعه جهانی مفید خواهد بود. گذشته از وجود این موانع؛ این الحاق می‌تواند افقی روشن در مسیر پیوستن ایران به معاهدات اصلی در زمینه کپی رایت فراهم نماید.
هدف از تصویب معاهده مراکش
این معاهده جایگاه مهمی از بعد بشر دوستانه و توسعه اجتماعی داشته است، هدف اساسی آن ایجاد مجموعه محدودیت ها و استثناهای الزام آور به نفع معلولین بینایی به منظور امکان استفاده آنها از متن نوشتاری است. به عبارت دیگر سازمان جهانی مالکیت فکری در صدد است از موانعی که از دسترسی معلولین بینایی و اشخاص ناتوان در خواندن متون نوشته وجود دارد، جلوگیری کند. (پاراگراف ۴ مقدمه این معاهده)
بخش مهمی از این موانع توسط مقررات حقوق مؤلف ایجاد شده است. سازمان جهانی مالکیت فکری با اطلاع از ضرورت ایجاد و حفظ تعادل بین حمایت مؤثر از حقوق مؤلف و منافع عمومی، خصوصاً در امر آموزش، پژوهش و دسترسی به اطلاعات و با توجه به اینکه این تعادل باید در بهترین زمان برای معلولین بینایی و سایر اشخاص ناتوان دسترسی موثر و خواندن متون نوشته تسهیل کند(پاراگراف ۹ مقدمه معاهده) این معاهده را تصویب کرده است.
این معاهده در پی حذف این موانع از طریق دو شیوه اساسی اقدام میکند:
نخست از کشورهای عضو می خواهد با تصویب این معاهده، استثناهای مقرر در آن را در حقوق ملی خود وارد کنند. این امر بدین معنا است که کشوری که معاهده را امضا می کند باید اطمینان دهد که قوانین داخلی اش به اشخاص نابینا و نهادهای مرتبط اجازه می دهد که بدون نیاز به کسب موافقت قبلی دارنده کپی رایت (مثلاً نویسنده یا ناشر) اثر قابل استفاده را تولید نمایند.(موضوع ماده ۴ معاهده)از این طریق تولید ملی قالب های قابل استفاده برای نابینایان و همچنین دسترسی آنها به کتاب های تولیدی در تمام کشورهای عضو تقویت می شود.
دوم واردات و صادرات (تبادل بین مرزی) نسخه های قابل استفاده از کتب یا سایر آثار مشمول کپی رایت بدون نیاز به موافقت دارنده حق مجاز می باشد. این موضوع به رفع موانع مرزی در کشورهای مختلف کمک کرده، امکان ارائه و ارسال بزرگترین مجموعه های کتاب های قابل استفاده برای معلولین بینایی را در کشورهایی که دارای منابع کم هستند، فراهم می آورد (موضوع ماده ۵ معاهده) و بدین طریق کشورهایی که نمی توانند خدمات پایدار به معلولین ارائه نمایند، در سطح گسترده ای به مجموعه های ایجاد شده در کشورهای توسعه یافته و ثروتمند دسترسی پیدا می کنند.
نورنیوز