نورنیوز-گروه بین‌الملل: امانوئل اتولنگی در سایت خبری «هیل» به بررسی میزان اثرگذاری تحریمهای آمریکا بر خطوط هوایی ایران پرداخته و نوشته است: دولت بایدن به طور دوره‌ای تحریمهای جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران و گروه‌های نیابتی آن اعلام کرده است. این سیاستی درست است، اما دور زدن تحریمها هم کاری آسان است.
نمونه بارز: دولت بایدن سه شنبه هفته گذشته تحریمهای جدیدی را علیه ایران ایر، شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و 67 هواپیمای آن اعلام کرد.
دلیل: شرکت هواپیمایی ایران ایر برای حمایت از حملات مسکو به اوکراین، تسلیحات از جمله موشک‌های دوربرد را به روسیه منتقل کرد. متحدان اروپایی نیز قراردادهای دوجانبه خدمات هوایی خود را به حالت تعلیق درآورده‌اند.
ایران ایر اکنون احتمالا تمام هشت مسیر فعلی خود به اروپا را از دست خواهد داد. این یک گام بسیار مهم است، اما تنها در صورتی بر رفتار بد جمهوری اسلامی ایران تأثیر می‌‌گذارد که دولت رییس‌جمهور بایدن این تحریمها را با توقیف هواپیما در هر فرودگاه بین‌‌المللی اجرا کند. واشنگتن همچنین باید ارائه‌دهندگان خدمات زمینی و واسطه‌ها را به دلیل حمایت مادی از هواپیماهای ایران با تحریم مجازات کند.
مورد ماهان ایر را در نظر بگیرید. در گذشته نظام ایران علاوه بر ناوگان ایران ایر، برای انتقال پرسنل نظامی به سوریه جنگ‌زده در حمایت از دولت بشار اسد، به هواپیماهای ماهان متکی بود. به همین دلیل بود که ماهان ایر نتوانست از معافیت تحریم‌هایی که دولت اوباما بر اساس توافق هسته‌ای سال 2015 بهره‌مند شود. در مقابل، ایران ایر طبق این توافق از فهرست خارج شد و قبل از خروج دولت دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای در سال 2018، توانست هواپیماهای ایرباس کاملاً جدید خریداری کند.
شرکت هواپیمایی ماهان در گذشته به شدت مورد تحریم بود - به طور عمده در دولت اوباما و ترامپ. واشنگتن اکثر (و نه همه) هواپیماهای ماهان را در لیست سیاه دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خود قرار داد. ایالات متحده آمریکا همچنین بارها آژانس‌های خدمات عمومی را که نماینده شرکت هواپیمایی ماهان هستند و به آن کمک میکنند در سراسر جهان تحریم کرده است.
با این حال ماهان به طور کلی اهمیتی به این موضوع نداد، زیرا واشنگتن تا حد زیادی نتوانست تحریمها را اجرا کند. شرکت هواپیمایی ماهان یکی از بزرگترین ناوگان‌های هواپیماهای ایرباس A340 ( ایرباس ای۳۴۰ ) در جهان است. اوایل امسال ماهان ترتیبی داد که سه ایرباس A340 دوربرد پهن پیکر را که در یک شرکت لیزینگ گامبیایی ثبت شده و در لیتوانی ذخیره شده بودند، واگذار کند. دو فروند از این سه هواپیما پرواز کردند و ظاهراً عازم سریلانکا و فیلیپین بودند، اما در نهایت در ایران فرود آمدند. مقامات محلی موفق شدند هواپیمای سوم را که بنا به گزارش‌‌ها مملو از قطعات یدکی هواپیما بود، قبل از بلند شدن از زمین، زمین‌گیر کنند.
بر اساس داده‌‌های منابع آشکار، دو هواپیما که شرکت ماهان تا به امروز با موفقیت از طریق لیتوانی در سال 2024 آنها را خریداری کرده است، تنها هواپیماهایی نیستند که از زمان روی کار آمدن رئیس جمهور بایدن به دست آورد. در سال 2023، دو A340 دیگر که قبلاً متعلق به ترکیش ایرلاینز (Turkish Airlines ) بود، به ناوگان هواپیمایی ماهان پیوستند. اینها به احتمال زیاد برای جایگزینی سه هواپیمای A340 ( ای۳۴۰) خریداری شده بودند که در سال 2021 شرکت هواپیمایی ماهان موافقت کرد که از طریق یک دلال مستقر در دبی به شرکت هواپیمایی کنویاسا ونزوئلا Conviasa (یک شرکت هواپیمایی ونزوئلایی است که دفتر مرکزی آن در مایکتیا، ونزوئلا، در نزدیکی کاراکاس قرار دارد و قطب آن فرودگاه بین المللی سیمون بولیوار است) که توسط ایالات متحده تحریم شده است، همراه با یک هواپیمای باری قدیمی بوئینگ 747 منتقل شود. هواپیماها به موقع به کاراکاس رسیدند و در حالی که وزارت دادگستری ایالات متحده توانست بوئینگ 747 را در آرژانتین توقیف کند، سایر هواپیماها عملیاتی هستند و به طور منظم به مسکو و تهران پرواز می کنند.
به طور قطع مقامات لیتوانیایی مسیر یکی از این هواپیماها را به ایران مسدود کردند و دولت بایدن هواپیمای دیگری را در آرژانتین توقیف کرد. اما واسطههایی که ماهان ایر به آنها تکیه می‌‌کرد - کسانی که واسطه انتقال و فروش هواپیما به یک بازیگر بدخیم تحت تحریم ایالات متحده بودند و ممکن است در تهیه قطعات یدکی حیاتی برای بخش هوانوردی ایران نیز کمک کرده باشند - تاکنون هیچ عواقبی را در این خصوص متحمل نشده‌‌اند.
پس از آن شرکت هواپیمایی ماهان نه تنها موفق شد از طریق واسطه‌ها هواپیماهای جدید را برای ناوگان خود تهیه کند و حتی برخی از هواپیماهای خود را به ونزوئلا منتقل کند، بلکه این کارها را نیز تا حد زیادی بدون عواقب انجام داده است. این روزها شرکت ماهان نیز برای ارسال سلاح به حزب‌الله در پروازهای تجاری منظم به لبنان به این هواپیمای تازه خریداری شده متکی است. ماهان برای انجام این کار مشکلی ندارد، زیرا خسارات محدودی که به دلیل تحریمهای ایالات متحده متحمل شده اند، باعث ایجاد اختلال در عملکرد آن نشده است.
این یک نقص بزرگ در سیاست تحریمی دولت رییس جمهور جو بایدن است که اگر اصلاح نشود، تأثیر این تحریمهای جدید را کاهش می دهد. هنگامی که بازیگران بدخواه ایرانی محموله هواپیماهای خود را تحویل می‌گیرند، مقامات آمریکایی نمی‌توانند برای ایجاد اختلال در پروازهای آنها به مسکو یا بیروت کاری انجام دهند.
کاری که ایالات متحده میتواند انجام دهد و تا سال 2020 کاملاً مؤثر انجام داد، هدف قرار دادن واسطه‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات است.
به هر حال شرکت هواپیمایی ماهان فقط به مقاصدی که مقامات آن با آمریکا دشمنی دارند پرواز نمی کند. همان هواپیمای ماهان که به بیروت و مسکو پرواز می‌کند و احتمالاً تجهیزات نظامی را در محموله خود حمل می‌کند در حالی که خود را به عنوان یک پرواز مسافربری نشان می‌دهد، به بسیاری از مقاصد آسیا از جمله هند و تایلند نیز پرواز می‌کند. ایالات متحده میتواند سعی کند این هواپیماها را حداقل در برخی از این مقاصد توقیف کند. میتواند شرکت‌‌هایی را که به آنها سوخت رسانی میکنند، بار و چمدان‌‌های مسافری آنها را حمل میکنند، بلیت‌‌هایشان را می‌‌فروشند و سایر خدمات زمینی را ارائه میکنند، تحریم کند. ایالات متحده آمریکا باید به دنبال واسطههایی باشد که فروش هواپیما به ماهان را توسط کارگزار انجام داده‌اند - کاری که دولت بایدن هنوز انجام نداده است.
تحریمهای گلوله نقره‌ای: [در فرهنگ مردم (کشورهای غربی)، گلوله نقره ای (یا به لاتین Silver Bullet ) گلوله ای است که از نقره درست شده است و تنها اسلحه‌‌ای است که قابلیت به کارگیری در مقابل گرگینه (گرگ وحشی)، افسونگری (جادوگری) یا سایر هیولاها را دارد. این اصطلاح همچنین یک استعاره برای یک راه ساده و به ظاهر جادویی برای یک مشکل دشوار است] نیستند. آنها گهگاه یک هدف را فقط با یک بار تلاش می کنند. اجرای صبورانه و طولانی مدت پیگیری چیزی است که این اقدامات را نادیده می گیرد. تحریم ایران ایر گام مهمی بود. حالا قسمت سخت کار فرا رسیده است.
*امانوئل اوتولنگی یکی از اعضای ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، یک بنیاد تحقیقاتی غیرحزبی است که در واشنگتن دی سی، متمرکز بر امنیت ملی و سیاست خارجی است.
هیل