نورنیوز ـ گروه اقتصادی: مدتی است که بحث حضور اینترنت ماهواره‌ای در ایران بر سر زبان‌ها افتاده و ادعاهایی مبنی بر دسترسی برخی هموطنان به خدمات استارلینک نیز مطرح شده است. برخی کاربران نیز تصاویری از آنتن‌های زمینی ماهواره‌های استارلینک با منظره برج میلاد را منتشر کرده‌اند که اینگونه القاء کنند که پای این اینترنت به تهران باز شده است.
ماجرا از انتشار نقشه‌هایی آغاز شد که ادعای دسترسی گسترده به اینترنت استارلینک در ایران را نشان می‌دادند. البته موضوع ضرورت رفع فیلترینگ اینترنت که این روزها بارها توسط دولتمردان مطرح شده نیز به این ماجرا دامن زد تا جایی که هشتگ استارلینک به ترند فضای مجازی بدل شد.
با وجود این ادعاها تصاویر سایت رسمی استارلینک نشان می‌دهد که اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران در دسترس نیست و البته وبسایت‌های دیگر که تصاویر پوشش استارلینک از آنجا آمده نیز رسمی نیستند.
نقشه دسترسی به استارلینک ساختگی است
در همین ارتباط، محمد کشوری کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات در توئیتی نوشت: «آنچه به عنوان نقشه استارلینک‌های فعال در ایران منتشر می‌شود، نقشه ماهواره‌های استارلینک است که در لحظه از آسمان ایران عبور می‌کنند و نه گیرنده‌های آنها. دقت کنید تا الان بیش از ٦٠٠٠ ماهواره استارلینک در مدار قرار داده شده است»
این فعال حوزه ارتباطات در گفت‌وگویی در مورد تصاویری که در فضای مجازی دست‌به دست می‌شود نیز گفت: بخشی از تصاویری که منتشرمی‌شود، مربوط به موقعیت ماهواره‌ها است و ربطی به گیرنده ندارد و بخش دیگر آن که مربوط به گیرنده‌ها است، با خود اظهاری کاربران تصویرسازی شده و قابل استناد نیست.
این اظهارات کارشناسی به این معناست که نقشه‌های استفاده از اینترنت می‌تواند ساختگی باشد و حتی توسط فروشندگان دستگاههای قاچاق و به منظور سودجویی و ترغیب بیشتر مشتریان به خرید، تحریف و بازسازی شده باشد.
استارلینک و چند نکته قانونی
البته نگاهی به سایت‌ها و کانال‌های فروش استارلینک نشان می‌دهد که اگرچه تهیه آن چندان دور از دسترس نیست اما باید۲ نکته مهم را مدنظر داشت: نخست اینکه ورود این تجهیزات غیرقانونی است و در صورت کشف، علاوه بر مصادره مال طبق قوانین مبارزه با قاچاق، امکان برخورد کیفری با فرد خاطی نیز وجود دارد و دوم اینکه کلاهبرداری‌های متعددی با استفاده از نام استارلینک در حال انجام است.
البته هنوز مسئولان وزارت ارتباطات نسبت به صحت و سقم تصاویر منتشر شده از استارلینک در ایران واکنشی نشان نداده‌اند اما آنچه روشن است که نقشه‌های منتشر شده در سایت‌ها و فضای مجازی از میزان پوشش آن به هیچ وجه قابل تایید نیست.
رمزارز بدهید استارلینک بگیرید!
چرخی در کانال‌ها و سایت‌های فروش استارلینک نشان می‌دهد که این تجهیزات از ۴۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد و جالب اینجاست که اغلب فروشندگان حاضر به دریافت ریال نیستند و وجه رایج معامله این دستگاه‌ها عمدتاً ارزهای دیجیتال است و به همین دلیل نوسانات قیمت نیز خیلی بالاست.
«ماسک» در سودای فروش بیشتر
ماجرای ورود استارلینک به ایران به شهریور ماه سال ۱۴۰۱ بازمی‌گردد هنگامی که ایلان ماسک مالک شرکت اسپیس ایکس اعلام کرد که یکصد دستگاه استارلینک در ایران فعال شده است و سپس در توئیتی خواستار لغو تحریم‌های ایالات متحده برای دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای در ایران شد. وزارت خزانه‌داری آمریکا هم در مدت کوتاهی از معافیت شرکت‌های فناوری حوزه ارتباطات از تحریم‌ها علیه ایران خبر داد.
البته ناگفته پیداست که این موضوع بیشتر جنبه نمایشی داشت و آمریکا با اینکه به صورت علنی از بکارگیری استارلینک در ایران حمایت کرد اما در عمل قدم موثری بر نداشت چرا که صرف‌نظر از اینکه امکان استفاده از استارلینک در ایران فراهم باشد یا خیر، موضوع پرداخت‌ها و خدمات بانکی برای استفاده از این سرویس همواره مطرح بوده است.
البته در دی ماه همان سال نیز مجوز عمومی جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا ظاهرا از کاهش تحریم‌های آمریکا در حوزه استفاده از نرم‌افزار‌ها و خدمات ارتباطی خصوصاً در حوزه اینترنت خبر می‌داد اما به نظر می‌رسد تمام تلاش‌های آمریکا و ماسک برای توسعه و فروش بیشتر متمرکز بود و به قولی دلشان برای مردم ایران نسوخته بود!
واکنش ایران به فداکاری ماسک!
یکی از موضوعات مهمی که درباره استفاده از اینترنت استارلینک وجود دارد رعایت مقررات کشورهای میزبان است به این معنا که با وجود فراهم شدن اینترنت ماهواره‌ای، شرکت ارائه دهنده خدمات یعنی اسپس‌ایکس باید مقررات کشور میزبان را رعایت کند.
پس از اینکه با مجوز خزانه‌داری آمریکا امکان ارائه خدمات در ایران فراهم شد، وزارت ارتباطات طی نامه‌ای به ایلان ماسک، ارائه خدمات در ایران را مشروط به رعایت قوانین سرزمینی دانست. این همان نامه‌ای بود که ایلان ماسک در گفتگو با نخست وزیر اسرائیل از لحن بسیار مؤدبانه آن سخن گفت و البته ایلان ماسک نیز رویکردی غیرجدی به این مسأله داشت و تا کنون نیز اقدامی مبنی بر تعهد شرکت اسپیس ایکس به رعایت قوانین ملی کشورمان انجام نشده است.
رعایت قواعد کشورها الزامی است
در همین پیوند وزیر ارتباطات وقت نیز گفت: «طبق قواعد بین‌المللی هر اپراتور ماهواره‌ای بخواهد در قلمرو سرزمینی کشوری فعالیت کند باید قواعد سرزمینی (Landing Right) آن کشور را رعایت کند. این را به همه اپراتور‌های ماهواره‌ای از جمله استارلینک، وان‌وب و… ابلاغ کرده‌ایم. اگر این قواعد را بپذیرند استقبال می‌کنیم چرا که نزدیک به سه هزار روستا داریم که هنوز به اینترنت متصل نیستند.»
رای ITU به نفع ایران
ایران پس از اینکه تغییر رویه‌ای از سوی استارلینک مشاهده نکرد، موضوع را از طریق ITU پیگیری کرد. در نامه ایران به اتحادیه جهانی مخابرات تاکید شد استارلینک صرفاً یک پروژه غیرنظامی نیست و دارای اهداف مشخص برای نظامی‌سازی و تقویت یک مسابقه تسلیحاتی در فضا برای تهدید امنیت ملی کشورها است. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران حق ذاتی خود را برای پاسخگویی بر اساس قوانین بین‌المللی و منشور ملل متحد به هرگونه تهدید یا اقدام نادرست علیه حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود محفوظ می‌داند.
به دنبال این نامه، اتحادیه جهانی مخابرات هم شرکت «اسپیس ایکس» را مکلف به همکاری با جمهوری اسلامی ایران برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای کرد و لذا می‌توان نتیجه گرفت براساس قوانین بین‌المللی تا هنگامی که اسپیس ایکس از ایران مجوز دریافت نکند اجازه فعالیت رسمی و قانونی ندارد.
آیا استارلینک قابل شناسایی است؟
کارشناسان معتقدند امکان شناسایی اینترنت ماهواره‌ای کار دشواری است ولی با توجه به اینکه این تجهیزات دارای ارتباط دو سویه با ماهواره هستند می‌توان با شناسایی موقعیت نسبی ارسال‌کننده و با استفاده از روش‌های خاص ردیابی ، مانع از دریافت سیگنال توسط دریافت‌کننده‌ها شد.
جای خالی سیاستگذاری در حوزه اینترنت ماهواره‌ای
با توجه به توسعه اینترنت‌های ماهواره‌ای، طبیعی است که سیاستگذاران در ایران باید هرچه زودتر به فکر قانونمندکردن نحوه استفاده از این تکنولوژی‌های نوین برای شهروندان باشند و اگرنه ممکن است همچون ورود و بکارگیری تکنولوژی‌هایی همچون ویدیو و ماهواره به دنبال تکنولوژی دویده و در پایان نیز به آن نرسیم.
از سوی دیگر زمزمه‌های رفع فیلتر اینترنت از زمان انتخابات ریاست جمهوری و سپس با روی کار آمدن دولت چهاردهم روز به روز بلندتر شده و شاید وضعیت موجود بتواند تلنگری باشد که سیاستگذاران این حوزه، راه کم هزینه‌تر و منطبق بر منافع ملی و خواست شهروندان را دنبال کنند.
نورنیوز