بالا و پایین قیمت بنزین

نورنیوز-گروه سیاسی «قیمت بنزین در ایران ارزان است.» این عبارتی است که این روزها به دفعات از سوی مسوولان اجرایی و تقنینی شنیده می‌شود. برخی تحلیلگران با اشاره به اینکه ایران با دلار 50هزار تومانی بنزین را می‌خرد و آن را با نرخ دلار 10هزار تومانی به فروش می‌رساند از ضرورت افزایش قیمت بنزین دفاع می‌کنند. در نقطه مقابل، برخی دیگر از تحلیلگران هم هستند که معتقدند، وقتی قیمت خودرو در ایران حداقل 5برابر نرخ جهانی است و خودروهای پرمصرف و غیراستاندارد در خیابان‌های ایران جولان می‌دهند، نباید چماق گرانی بنزین را مدام بر سر مردم کوبید. در این میان، گرانی بنزین به این راحتی امکان‌پذیر نیست. آخرین تجربه از افزایش قیمت بنزین در ایران بسیار تلخ از کار درآمد. در سال 98 ایده گرانی بنزین باعث شد تا دامنه وسیعی از اعتراضات خیابانی در کشورمان شکل بگیرد. بنابراین مساله گرانی بنزین با تبعات امنیتی و اجتماعی دامنه‌داری همراه خواهد بود. اسماعیل گرامی‌مقدم، فعال سیاسی اصلاح‌طلب اما معتقد است در روایت افزایش قیمت بنزین مغالطه‌ای وجود دارد که کمتر به آن توجه می‌شود. به اعتقاد این فعال سیاسی موضوع مهم در این معادله، مهار تورم است نه افزایش قیمت سوخت. گرامی‌مقدم با مقایسه تطبیقی وضعیت ایران با سایر کشورهای تولید‌کننده نفت می‌گوید: در ایران به دلیل تورم بالا و کسری بودجه همچنین تحریم‌ها، هرگز نسبت و تناسب معقولی میان نرخ بنزین و واقعیت‌ها شکل نمی‌گیرد. بنابراین به‌زعم گرامی‌مقدم دولت چهاردهم قبل از گرانی بنزین باید برنامه‌ریزی‌های عاجلی برای مهار تورم و پایان دادن به تحریم‌ها در دستور کار قرار دهد.

‌درباره موضوع گران کردن حامل‌های انرژی این روزها، بحث‌های زیادی شکل گرفته است. شما این ضرورت را چطور ارزیابی می‌کنید؟

یکی از مهم‌ترین معادلات در عرصه اجتماعی و سیاسی ایران، معادله قیمت حامل‌های انرژی به ویژه بنزین است که هر از چند گاهی بروز می‌کند. در واقع دولت‌ها مدام جامعه را در خصوص افزایش قیمت بنزین تست می‌زنند. معتقدم مخرب‌ترین تصمیمی که حاکمیت در خصوص نرخ حامل‌های انرژی اتخاذ کرد به اوایل مجلس هفتم باز می‌گردد. زمانی که اصولگرایان با آوردن طرح تثبیت قیمت‌ها روی میز تصمیمات مجلس، افزایش تدریجی قیمت بنزین را متوقف ساختند. تلنبار و انباشته شدن قیمت واقعی بنزین یا قیمت یارانه‌ای، باعث بروز فجایعی شد که رخدادهای اعتراضی سال 98 نمونه تلخی از آنهاست.بنابراین بنزین و نرخ آن امروز به دغدغه هر دولتی در ایران بدل شده است.

‌اما چنین مشکلاتی آیا مختص ایران است یا اینکه در سایر نقاط دنیا هم مشکل بنزین وجود دارد؟

سوال خوبی است. من سوال را کمی تخصصی‌تر می‌کنم، مساله این است که آیا سایر کشورهای تولید‌کننده نفت هم دغدغه افزایش قیمت بنزین و مواجهه با اعتراضات و انتقادات را دارند؟ آیا این کشورها تلاش می‌کنند کسری بودجه خود را از طریق افزایش قیمت بنزین جبران کنند؟ در پاسخ به این پرسش‌ها باید گفت که سایر کشورهای تولید‌کننده نفت، به هیچ‌وجه مشکلات ایران درباره قیمت بنزین و کسری بودجه و حتی تورم را ندارند. در واقع ایران با یک بحران استثنایی و منحصر به خود مواجه است. این شرایط خاص برآمده از آن است که دولت‌ها برای جبران کسری بودجه خود تلاش می‌کنند حامل‌های انرژی را گران کنند. اینجا پرسش دیگری شکل می‌گیرد، آیا قیمت بنزین آن‌گونه که مسوولان می‌گویند، واقعا ارزان است؟ هیچ دولتی به این سوال مهم پاسخ قانع‌کننده‌ای نداده است و تنها به این اظهارنظر بسنده کرده که قیمت بنزین در ایران ارزان است و باید گران‌تر شود. زمانی که بنزین گران می‌شود، قیمت مجموعه کالاها و خدمات هم بالا می‌رود و زندگی مردم با دشواری‌های بسیاری مواجه می‌شوند. در واقع دولت‌ها در ایران تورم مضاعفی را به تورم طبیعی وارد می‌سازند.

‌شما بگویید آیا نرخ بنزین در ایران ارزان است؟

قیمت بنزین در ایران ارزان نیست، بلکه نرخ تورم در ایران به ‌شدت بالاست. اگر نظام سیاسی ایران به گونه‌ای سیاست‌ورزی کند که طی 5تا 10سال، تورم مهار یا روند رشد فزاینده آن متوقف شود در آن صورت دیگر نرخ بنزین ارزان به نظر نمی‌رسد. بنابراین بنزین در ایران ارزان نیست، بلکه تورم بالاست! اختلاف ایران با سایر کشورهای تولید‌کننده نفت همین تورم بالاست. حتی کشورهایی مانند هند و مالزی طی سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند تورم را به گونه‌ای مهار کنند که نرخ بنزین در این کشورها با نوسان مواجه نشود. اگر دولت ایران به دنبال این باشد که نرخ تورم را کاهش دهد در آن صورت نرخ بنزین برای مسوولان ارزان به نظر نمی‌رسد. در این صورت نرخ بنزین بدون افزایش نزدیک تورم خواهد شد و ارزش پول ایران هم تقویت می‌شود. با تقویت ارزش پول ملی، توان خرید مردم هم افزایش می‌یابد. این مکانیسم کسری بودجه دولت را هم پوشش می‌دهد. مهار تورم نه تنها قدرت خرید مردم را افزایش می‌دهد، بلکه قدرت خرید دولت را بیشتر می‌کند. این روند باعث می‌شود تا تبعات سیاسی و امنیتی تصمیمات هم کاهش یابد. نگرانی دولت‌ها در جهان قیمت بنزین نیست، نگرانی اصلی دولت‌ها، مهار تورم است. هر اندازه نرخ بنزین بالا رود، زنجیره‌ای از گرانی‌ها در همه اقلام و کالاها و خدمات به وقوع می‌پیوندد. این چرخه در هر دولت تکرار می‌شود، ضمن اینکه تبعات امنیتی و اجتماعی فراگیر ایجاد می‌کند.دولت چهاردهم باید مراقب این تبعات باشد.

‌در صورت افزایش قیمت بنزین چه خواهد شد؟

در ایران تورمی وجود دارد که ناشی از کاهش ذخایر ارزی ماست. این تورم به بقیه کالاها منتقل می‌شود و ارزش پولی ملی را کاهش می‌دهد. اگر امروز درخواست برخی مدیران محقق شود و قیمت بنزین مثلا 10هزار تومان شود، 6ماه بعد، تورم ناشی از عدم وجود ارز کافی در کشور به کالاهای دیگر منتقل شده و این 10هزار تومان ارزش خود را از دست می‌دهد. دوباره مسوولان در رسانه ملی حاضر شده و اعلام می‌کنند بنزین ارزان است! بنابراین مساله اصلی مهار نرخ تورم است.

‌در صورت افزایش قیمت بنزین چه راهکارهای جایگزینی باید در دستور کار قرار بگیرد؟

در صورت افزایش قیمت بنزین، حقوق‌ها و دستمزدها هم ‌باید بالا رود. بلافاصله پس از طرح این ضرورت برخی اقتصاددان‌ها و فعالان سیاسی که معتقد به نظام بازار هستند، می‌گویند اگر حقوق‌ها بالا رود، نقدینگی در جامعه بالا می‌رود و تورم شکل می‌گیرد. این استدلال از اساس باطل است. دنیا امروز می‌داند، افزایش دستمزدها، بین 2تا 5درصد بیشتر بر تورم اثر نمی‌گذارد. این در حالی است که تورم در ایران 40تا 60درصد است و رشد آن هیچ ارتباطی با افزایش دستمزدها ندارد. نقدینگی که از افزایش دستمزدها شکل می‌گیرد، تاثیری در رشد تورم ندارد. ضمن اینکه به دلیل تحریک مصرف رونق تولید را در پی دارد. همچنین به نفع اقتصاد است. اگر مسوولان نگران افزایش حقوق‌ها هستند، نباید قیمت بنزین را هم زیاد کنند. نه از جهت سیاسی و اجتماعی افزایش قیمت بنزین معقول نیست. از نظر منطق اقتصادی هم این موضوع قابل قبول نیست، چراکه افزایش قیمت بنزین گرهی از هزار توی مشکلات اقتصادی ایران باز نمی‌کند. مشکل اساسی اقتصاد ایران، افسارگسیختگی تورم است که ناشی از ذخایر ارزی و کاهش پولی ملی است.