نورنیوز – گروه اجتماعی: با شنیدن نام سکته مغزی، اولین تصویری که در ذهن شکل می‌گیرد احتمال فلج فرد است. حتی گاهی این تصویر دردناکتر از مرگ جلوه می‌کند و بار عاطفی و روانی بالایی در افراد به وجود می‌آورد. البته بی‌راه هم نیست اگر چنین تصوری از سکته مغزی داشته باشیم چرا که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، سکته مغزی عامل اصلی ناتوانی در سراسر جهان و دومین علت مرگ و میر به شمار می‌رود.
بر اساس اطلاعاتی که از سوی سازمان جهانی سکته مغزی در سال 2022 منتشر شده، خطر ابتلا به سکته مغزی در طول زندگی فرد طی 17 سال گذشته 50 درصد افزایش یافته است و اکنون تخمین زده می‌شود که از هر 4 نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار سکته مغزی شود. بر این اساس بیش از 12 میلیون نفر در سراسر جهان در هر سال اولین سکته مغزی خود را خواهند داشت و 6.5 میلیون نفر در نتیجه آن خواهند مرد. این در حالی است که تا کنون بیش از 100 میلیون نفر در جهان سکته مغزی را تجربه کرده‌اند.
بر اساس اعلام سازمان جهانی سکته مغزی، بیش از 60 درصد سکته‌ها در افراد زیر 70 سال و 16 درصد در افراد زیر 50 سال اتفاق می‌افتد و بروز سکته مغزی با افزایش سن به طور قابل توجهی افزایش می یابد. همچنین بیش از نیمی از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، بر اثر آن می‌میرند و کسانی که جان به در می‌برند ممکن است با آثار مخربی همچون اختلال در تحرک فیزیکی، غذا خوردن، گفتار و زبان، احساسات و فرآیندهای فکری دست به گریبان شوند. این نیازهای پیچیده می‌تواند منجر به چالش‌های مراقبتی و مالی برای فرد و نزدیکان او شود و همچنین بار سنگینی از لحاظ نیازهای سلامت و رفاه اجتماعی بر دوش دولت‌ها بگذارد. این در حالی است که نرخ سکته مغزی در کشورهای با درآمد کم و متوسط رشد سریع‌تری دارد و چالش برانگیزتر است چرا که این کشورها معمولا در زمینه پیشگیر و ارائه خدمات درمانی ضعف بیشتری دارند.
در حالی که میانگین سن سکته مغزی در جهان 70 سال عنوان می‌شود، این میانگین در ایران چیزی حدود 60 سال اعلام شده است. به گفته احسان شریفی‌پور، عضو هیأت مدیره انجمن سکته مغزی ایران و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، میزان بروز سکته مغزی در ایران ۱۰سال جوانتر و ۱.۵ برابر متوسط جهانی است و سکته مغزی دومین علت مرگ و میر در ایران محسوب می‌شود.(مشرق نیوز، 6 آذر 1402)
ساعت طلایی نجات
با توجه به این که سن بروز سکته مغزی در کشور ما جوانتر از نرم جهانی است، طیبعی است باید نسبت به این عارضه هشیارتر باشیم. نجات افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند نیازمند آگاهی و دانش کافی در این زمینه است.
دکتر بابک زمانی، متخصص مغز و اعصاب و رئیس انجمن سکته مغزی ایران در این رابطه به ساعت طلایی نجات بیماران تأکید دارد. به گفته او بسیار مهم است که در 6 ساعت اولیه بروز سکته مغزی، لخته خون در بیمارستان از سر فرد بیرون آورده شود تا او دچار آسیب مغزی و ناتوانی دائمی نشود.
دکتر زمانی عنوان می‌کند که در حال حاضر در همه جای دنیا، برای بیمار سکته مغزی عمل ترومبکتومی در ساعات اولیه انجام می‌شود که در واقع همان برداشتن لخته خون از داخل عروق است. این کار به سرعت باید انجام شود اما در ایران بستر و زیرساخت‌های این کار آنچنان وجود ندارد و برنامه منسجمی در جریان نیست. به همین دلیل متأسفانه زمان طلایی در بسیاری موارد از دست می‌رود و افراد دچار ناتوانی‌های مغزی می‌شوند. بیشتر آسیب سکته مغزی هم همین ناتوانی افراد است چرا که درصد کمی از بیماران می‌میرند.
بیماری که دچار ناتوانی می‌شود باید به امکانات توانبخشی دسترسی داشته باشد که در توان همه نیست و بار مالی زیادی روی دوش خانواده‌ها می‌گذارد و در این میان خانواده‌هایی با توان مالی کمتر، آسیب بیشتری می‌بینند.
به گفته رئیس انجمن سکته مغزی ایران، این عارضه حتی ممکن است در ۴۰ سالگی و کمتر از آن هم رخ دهد و در میان ورزشکاران نیز به دلیل ورزش‌هایی که انجام می‌دهند شایع است. اما به صورت کلی بروز آن در افراد با سنین بالا شایع‌تر است و با توجه به این که افراد مسن در حالت عادی نیز ممکن است دچار مشکلات حرکتی باشند، در صورت درگیری با عوارض سکته مغزی زندگی سخت‌تری را در پیش خواهند داشت.(همشهری آنلاین، 7 آبان 1402)
برای آن که اهمیت ساعات طلایی نجات بیمار را درک کنیم، لازم نیست حتما دچار اتفاق ناخوشایند شویم تا به فهم درستی از موضوع برسیم. گاهی تجربه دیگران در این زمینه می‌تواند کمک کننده و عبرت آموز باشد. فردی که پدرش سال‌هاست به دلیل سکته مغری دچار فلج و خانه نشین شده است در این رابطه به نورنیوز می‌گوید:«وقتی پدرم علائم و نشانه‌های سکته مغزی را بروز داد، من در خانه کنار او بودم و بلافاصله فهمیدم که پدرم سکته کرده است. به اورژانس زنگ زدم و تا رسیدن اورژانس به خواهرانم هم اطلاع دادم که خودشان را برسانند. برای بستری کردن پدرم خواهرانم اصرار داشتند که حتما به بیمارستان خصوصی برویم در حالی که اورژانس یک بیمارستان دولتی را که در دسترس بود در نظر گرفته بود. همین اختلاف نظر و در نهایت بردن پدرم به بیمارستان خصوصی، باعث تلف شدن وقت شد و زمان از دست رفت در صورتی که اگر پدرم زودتر عمل می‌شد، آسیب کمتری می‌دید. در واقع بعدا فهمیدیم که امکانات بیمارستان دولتی برای این عمل جراحی بیشتر بود و جراحی سریع‌تر انجام می‌شد اما در بیمارستان خصوصی ما را معطل کردند. ما سال‌هاست به خاطر شرایط جسمانی پدر درگیر هستیم. البته به لحاظ مالی توان استخدام پرستار داریم اما بهرحال درگیری و بار ذهنی این قضیه هم خیلی زیاد است و به صورتی است که خود من طی این سال‌ها اصلا نتوانسته‌ام از تهران خارج شوم و دائم باید گوش به زنگ باشم. از طرفی تنها وجود پرستار هم کفایت نمی‌کند و چون یکی از خواهرانم از ایران مهاجرت کرده، من و یک خواهر دیگر مسئول مراقبت از پدر هستیم.»
در رابطه با ساعت طلایی نجات بیمار سکته مغزی، برخی پزشکان 3 تا 4 ساعت را عنوان کرده‌اند که بهتر است فرد در این ساعات مورد مداوا قرار گیرد. در هرحال توصیه شده که در مواجهه با علائم سکته مغزی، بیمار هرچه سریع‌تر توسط اورژانس به بیمارستان رسانده شود. این علائم شامل مواردی همچون بی‌حس شدن یک طرف بدن، سردرگمی یا مشکل در درک دیگران، سرگیجه، عدم توانایی انجام دقیق کارها یا هماهنگی ضعیف، مشکل در راه رفتن، سردرد شدیدی که بدون دلیل ایجاد می‌شود و ممکن است با استفراغ، سرگیجه یا کاهش هوشیاری همراه باشد، از دست دادن یا کمرنگ شدن هر یک از حواس بویایی و چشایی، سفتی گردن، تغییر خلق و خو و تشنج است.
سبک زندگی سالم، سد راه سکته مغزی
برای این که بدانیم چگونه می‌توان از بروز سکته قلبی پیشگیری کرد، ابتداباید بدانیم چه عواملی ریسک بروز آن را افزایش می دهد.
طبق اعلام انجمن سکته مغزی ایران، در سکته‌های بالاتر از ۵۰ سال معمولا سن و عوامل عروقی از علل ایجاد کننده سکته مغزی به شمار می‌آید اما در سکته‌های مغزی زیر ۵۰ سال ممکن است بیماری‌های خود ایمنی و قلبی و ژنتیکی دلیل آن باشد. همچنین ژنتیک نیز در بروز سکته مغزی نقش مهمی دارد و افرادی که سابقه خانوادگی این عارضه را دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. علاوه بر آن بیماری‌هایی همچون دیابت، فشار خون بالا و بالا بودن چربی خون و نیز استعمال سیگار و قلیان می‌تواند ریسک بروز سکته قلبی را بالا ببرد. در جوانان نیز بی تحرکی و عدم مصرف میوه و سبزیجات، چاقی را به همراه دارد که خودش عاملی برای بروز سکته مغزی است. همچین در خانم‌ها مصرف برخی از داروهای هورمونی می‌تواند موجب لخته شدن خون و سکته مغزی شود.
با این احوال برای پیشگیری از سکته مغزی چه کاری می‌توان انجام داد و چگونه می‌شود خود و اطرافیانمان را در برابر بروز این عارضه حفاظت کرد؟
دکتر علی احمدی متخصص مغز و اعصاب در ابن رابطه به نورنیوز می‌گوید:«باآنکه در رابطه با عاملی مثل سن که ریسک سکته مغزی را بالا می‌برد، نمی‌توان کار زیادی انجام داد اما به صورت کلی با اصلاح سبک زندگی می‌شود تا حدود زیادی از بروز این عارضه پیشگیری کرد. در این رابطه توصیه می‌کنم افرادی که در معرض خطر هستند، تحت نظر پزشک باشند و فشار خون، قند و چربی خون آنها در کنترل باشد. همچین بررسی قلب و عروق در افراد مستعد ضروری است دوری از مصرف سیگار و نیز داشتن تحرک بدنی هم در پیشگیری از سکته مغزی تأثیر زیادی دارد و عدم تحرک و ورزش نکردن ریسک درگیری را بالا می‌برد. تغذیه سالم هم که همیشه توصیه می‌شود و در این رابطه مصرف سبزیجات بیشتر و چربی کمتر موثر است. افراد باید از استرس بیش از حد و تنش دوری کنند و اگر قادر به کنترل خود نیستند از روانپزشک کمک بگیرند و اگر لازم باشد دارو مصرف کنند.»
سکته مغزی می‌تواند زندگی بیماران و خانواده‌های آنها را تحت تأثیر فراوان قرار دهد. بار مالی و روانی این مسأله شاید سال‌ها گریبانگیر افراد باشد و از سوی دیگر اختلال در شرایط فردی منجر به بروز چالش و نابسامانی در کل جامعه خواهد شد. با توجه به این که سن بروز سکته مغزی در کشور ما 10 سال پایین تر از متوسط جهانی است، باید در این رابطه توجه بیشتری داشت. در این زمینه فراهم کردن زیرساخت‌های پزشکی و درمانی از یک سو و اطلاع رسانی از سوی رسانه‌ها از سوی دیگر می‌تواند راهی برای برون رفت از زیربار این عارضه باشد آن هم در شرایطی که جمعیت کشور به سمت پیر شدن حرکت می‌کند و سکته مغزی هم یکی از عوارض پیری است.
نورنیوز