نورنیوز – گروه اجتماعی: نان به عنوان قوت غالب و غذای اصلی مردم کشور سهم زیادی در سفره ایرانیان دارد . همین امر باعث شده است تا طی چند دهه اخیر بیشترین یارانه پرداختی در بودجه کشور مربوط به نان باشد . برخی از کارشناسان معتقدند گران شدن نان تاثیر زیادی بر سفره مردم به خصوص در مناطق محروم دارد. از طرف دیگر از آنجایی که نان غذای اصلی مردم محسوب می شود گران شدن آن بار روانی منفی در جامعه ایجاد می کند. به همین دلیل دولت ها کمتر زیر بار گران شدن نان می روند و با پرداخت سوبسید تلاش می کنند قیمت آن را پایین نگه دارند. اما از طرف دیگر هزینه های بالای نانوایی ها و سهمیه بندی آرد باعث شده تا برخی از نانوایی ها خودشان قیمت نان را افزایش بدهند که بعضا نارضایتی مردم را در پی داشته است. برخی از نانوایی به خاطر استفاده از کنجد و سبوس، نان را بالا تر از نرخ مصوب به فروش می رسانند و در مقابل اعتراض مردم نیز می گویند این قیمت نان کنجدی و سبوس دار است .
برخی دیگر از نانوایی ها نیز با ادعای اینکه آردسهمیه ای نمی گیرند و آزادپز هستند با کم و زیاد کردن سایز هر قرص نان آن را با قیمت های چند برابر نرخ مصوب می فروشند. حالا خبر می رسد که در استان های قزوین ، خراسان رضوی و جنوبی ، لرستان ، چهارمحال و بختیاری ، هرمزگان ، یزد و چند استان دیگر از هفته گذشته قیمت نان با افزایش 25 درصدی فروخته می شود. البته گران شدن قیمت نان در برخی از مناطق تهران نیز به شکل چراغ خاموش اجرا می شود. قیمت نان بربری در برخی مناطق تهران از ۵ هزار تومان به ۷ هزار تومان و نان تافتون از ۷۰۰ تومان به هزار و۵۰۰ تومان رسیده است. هفته گذشته رئیس اتحادیه نانوایان شهرکرد با اشاره به افزایش ۲۵ درصدی قیمت نان در استان، گفت: افزایش نرخ خمیرمایه، دستمزد و بیمه کارگر، بالارفتن کرایه حمل آرد تا ۵۰ درصد از جمله علل افزایش قیمت نان است. این درحالی است که به گفته رئیس اتحادیه نانوایان سنگکی هنوز گرانی نان شامل حال پایتخت نشده و حداقل صنف نانوایان سنگکی تهران، نان را به قیمت قبل به مردم می‌فروشند.
طرح هوشمندسازی نان
طرح هوشمندسازی آرد و نان در دولت سیزدهم برای کنترل قیمت نان و مقابله با قاچاق آرد پیاده شد و یکی از برنامه هایی بود که با چالش های فراوان در نانوایی های کشور به اجرا درآمد . در این طرح 80 هزار نانوایی دولتی در کشور بر اساس میزان پخت و فروش نان سهمیه آرد دریافت می کرد و نانواها موظف بودند نان را با دستگاه هایی که به آنها داده شده بود بفروشند. اما اکنون با افزایش چراغ خاموش قیمت نان در 10 استان و خیز دیگر استان ها برای افزایش قیمت نان به نظر می رسد این طرح نیز با شکست مواجه شده است. به نظر می‌رسد قیمت‌های جدید نان به‌زودی در سراسر کشور با تغییرات افزایشی به‌روزرسانی شود. از سوی دیگر با توجه به اینکه قیمت آرد طی 10 سال گذشته تغییری نکرده همین امر باعث نارضایتی نانوایی ها شده است . فروردین امسال محمد جلال مشاور وزیر اقتصاد اعلام کرد کاهش هزینه‌ای که در دوسال گذشته به واسطه طرح هوشمندسازی در حوزه عرضه نان صورت گرفت سه میلیون تن معادل ۵۴هزار میلیارد تومان بوده و این صرفه جویی‌ها بدون هیچ گونه شوک قیمتی اتفاق افتاد. اما رئیس کانون صنایع آرد ایران طرح هوشمند سازی را یک طرح ناموفق می داند و می گوید : «در شرایطی خبر افزایش ۲۵ درصدی قیمت نان در برخی استانها مطرح شده است که بسیاری از نانوایی‌ها در کشورمان، از مدت‌ها قبل نرخ نان را افزایش داده بودند. به بیان دیگر، کنترل نرخ نان از دست دولت خارج شده چراکه اصلِ سیاست‌های حمایتی در این سال‌ها اشتباه بوده است. در حقیقت سیاست گذار با عدم تغییر نرخ آرد در طول ۱۰ سال اخیر، به دنبال ثبات قیمت نان بود، اما تغییرات افزایشی قیمت نان در این مدت نشان می‌دهد که چنین سیاست و تصمیمی در حوزه آرد، اشتباه بوده است. متأسفانه طی سال‌های اخیر به دلیل عدم تغییر نرخ رسمی نان متناسب با نرخ تورم و تغییرات قیمتی محصولات سایر کسب‌وکارها، شاهد برخی تخلفات در صنف نانوایی بوده‌ایم.»
گرانی به دلیل انرژی و دستمزد
با تصمیم دولت سیزدهم، از سال ۱۴۰۱ تعیین قیمت نان به استانداری‌ها واگذار شد؛ بنابراین آرد به صورت سراسری در کشور قیمت گذاری می‌شود، اما قیمت نان در هر استان جداگانه تعیین و اعلامی شود. حالا شورای آرد و نان 10 استان مصوبه افزایش قیمت نان را به نانوایان ابلاغ کرده اند. موضوعی که مدیرکل غله و خدمات بازرگانی لرستان با بیان آن به ایرنا می گوید : بر اساس مصوبه شورای آرد و نان استان افزایش قیمت جدید بر اساس بالا رفتن هزینه‌های جانبی تهیه تعیین و مصوب شد. قیمت نان از سال ۱۴۰۰ تاکنون در شرایطی ثابت مانده بود که هر ساله هزینه‌های جانبی از جمله بیمه و دستمزد کارگران، آب، برق، گاز و هزینه اجاره افزایش یافته و بر این اساس مشکلات متعددی برای نانوایان به وجود آمده بود که تلاش شد این افزایش قیمت متناسب با آن باشد. حسین مهرنوش، رییس اتحادیه نانوایان بندرعباس نیز در گفت و گو با ایرنا تایید کرد که براساس ابلاغ شورای آرد و نان هرمزگان، قیمت نان در این استان ۲۵ درصد افزایش یافته است. احمدرضا کشتگر، رییس اتحادیه صنف نانوایان مشهد نیز درباره جزییات گران شدن انواع نان یارانه‌ای و نیمه یارانه‌ای به خبرگزاری فارس گفت: افزایش قیمت نان در دست اتحادیه و مسئولان مشهدی نیست و از طرف پایتخت چنین تصمیمی گرفته شده و با هماهنگی استانداری خراسان رضوی اجرایی شده است. برنامه افزایش قیمت نان مربوط به خراسان رضوی نیست و به مرور در تمام کشور اجرایی خواهد شد. وی در واکنش به گلایه مردم درباره اعلام بی‌سروصدا و ناگهانی قیمت نان هم گفت: قبلا اعلام شده بود که قیمت آرد تغییر نمی‌کند، اما کسی نگفته قیمت نان تغییر نخواهد کرد. حسین یزدجردی، رئیس کانون صنایع آرد ایران نیز با تایید خبر افزایش قیمت نان در برخی استان ها دلیل آن را افزایش هزینه‌های نانوایی‌ها نظیر حقوق و دستمزد و موارد مشابه عنوان کرد و گفت: هرچند تأیید این افزایش نرخ بر عهده مسئولان مرتبط در هر استان است، اما باید توجه داشت که قیمت آرد (نان لواش، تافتون، بربری و سنگک) حدود ۱۰ سال است که تغییری نکرده است و در محدوده هر کیلوگرم ۸۰۰ تومان است.
بر اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار آخرین قیمت هر عدد نان بربری ساده با وزن چانه ۶۰۰ گرمی ۲ هزار و ۵۰۰ تومان، سنگک ساده با وزن چانه ۶۵۰ گرمی ۳ هزار تومان، تافتون سنتی با وزن چانه ۲۵۰ گرمی یک‌هزار و ۲۰۰ تومان، تافتون گردان (برقی) با وزن چانه ۲۲۰ گرمی یک هزار تومان، لواش و تافتون گردان ماشینی وزن چانه ۱۶۰ گرمی ۵۰۰ تومان است. به نظر می رسد مصوبه افزایش 25 درصدی قیمت نان در روزهای آینده در دیگر استان ها نیز به اجرا دربیاید. مصوبه ای که رضایت نانوایی ها را تا حدودی در پی خواهد داشت اما مردم نسبت به آن واکنش مثبتی ندارند. مردم می گویند اگر این افزایش باعث بالا رفتن کیفیت نان هم شود قابل قبول خواهد بود اما تجربه نشان داده که برخی از نانوایی ها باز هم با شیوه های مختلف نان را از قیمت مصوب گران تر می فروشند و کیفیت نان تغییری نخواهد کرد.
۵۰ کیلو دورریز نان سهم هر ایرانی
اگر چه ما ایرانیان در مصرف نان، رتبه اول دنیا را به خوداختصاص داده‌ایم اما دور ریز این ماده غذایی هم در ایران بسیاربالا است. بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین مصرف روزانه نان برای هر ایرانی، ۳۲۰ گرم است یعنی در سال ۱۱۷ کیلوگرم؛ اما به طور متوسط هر ایرانی در سال، ۵۰ کیلوگرم نان دور ریز می‌ریزد یعنی تقریبا به‌اندازه مصرف متوسط یک نفر در جهان! آمارها حاکی از آن است که در سال حدود ۱۱ میلیون تن گندم در کشور تولید می‌شود که ۳ میلیون تن آن به ضایعات نان تبدیل می‌شود.
اما چرا دور ریز نان در ایران بسیار بالا است؟ آمارها حکایت از این دارند که قیمت نان در ایران در مقایسه با کشورهای منطقه در محدوده قیمتی ارزان قرار دارد. دولت‌ها با دادن یارانه برای تامین گندم تلاش می‌کنند تا قیمت نان را ارزان نگه دارند. همین امر باعث طمع برخی شده و دست به قاچاق یا احتکار آرد و نان می‌زنند. برخی از دامداران هم به جای تهیه علوفه و جو که یارانه‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد ترجیح می‌دهند سراغ نان که یارانه به آن تعلق می‌گیرد بروند. آنها از نان خشک به عنوان غذای دام استفاده می‌کنند.
بالا بودن دور ریز نان در ایران را رئیس سازمان غذا و دارو در همایش روز جهانی غذا اعلام کرد و گفت: « دورریز نان در ایران خیلی بالاست و یکی از علل آن می‌تواند پرداخت یارانه بابت کاهش قیمت نان برای اقشار آسیب پذیر باشد. یارانه‌ای بودن نان شاید در این زمینه معضلی باشد زیرا از یک سو باید برای دسترسی قشر آسیب‌پذیر جامعه به نان، قیمت آن را پایین نگه داشت اما گاهی دور ریز نان به خاطر قیمت پایین آن زیاد می‌شود. گاهی هم دامداران نان‌هایی را که مانده و کهنه است برای تغذیه دام به کار می‌برند که این کار منطقی نیست و شاید بتوان تغذیه بهتر دیگری برای دام در نظر گرفت.»
ارزان بودن نان به دلیل پرداخت یارانه در کنار کیفیت پایین برخی از نان‌ها باعث شده تا دور ریز نان در ایران بیش از حد معمول باشد. ۳۰ درصد از نان‌ها در مرحله حمل و نقل، نگهداری و در موقع مصرف سر سفره و میز یا رستوران‌ها به دلایل مختلف تلف می‌شود. مهمترین عامل تولیـد ضـایعات در هنگـام تولیـد، شـیوه تولیـد بصورت سنتی و نوع نان تولیدی است. تلفات نان در مراحل توزیع و مصرف ناشی از ارزانـی نـان و فرهنگ غلط در مصرف نان است.
بررسی آماری نشان می‌دهد شهروندان ایرانی هر سال ٣٠٠ میلیون دلار نان ضایع می‌کنند. در بین انواع نـان، نـان سـنگک کمترین میزان ضایعات (۲۸ درصد) و نان تافتون (٣٧ درصد) و نان لواش(۳۵ درصد) بالاترین درصد ضایعات را داشـته‌انـد.
بررسی‌های یک مطالعه در خصوص ضایعات نان در ایران نشان می‌دهد بیشترین ضایعات، بدون توجه به نوع نان، مربوط به نان‌های تهیه‌شده در نانوایی‌های دریافت‌کننده آرد یارانه‌ای است. به گفته محمدرضا خواجه، نایب رئیس انجمن علوم و فنون غلات، مهمترین علل بروز ضایعات نان در ایران، ارزانی نان دولتی و خرید مازاد بر نیاز مردم، پایین بودن اطلاعات علمی و مهارت فنی نانوایان از روند پخت نان است.
نورنیوز