نورنیوز- گروه اجتماعی: تیرماه سال 1403 برای شبکه حمل و نقل و مسافربری کشور ماه افزایش قیمت بلیت و آزاد شدن قیمت گذاری و خلع ید دولت برای قیمت گذاری بود. اولین گام در این راه را ایرلاین های هواپیمایی برداشتند. آنها که از چند سال قبل به دنبال آزادسازی قیمت گذاری بلیت پرواز بودند و در این راه با سد بزرگی به نام ستاد تنظیم بازار مواجه بودند با ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری خواستار رسیدگی قضایی به این موضوع شدند. سرانجام رای به نفع شرکت های هواپیمایی صادر شد تا عرضه و تقاضا ملاک قیمت گذاری در بلیت هواپیما باشد.
به این ترتیب از ابتدای تیرماه روند افزایشی قیمت بلیت هواپیما آغاز شد و به طور مثال یک خانواده چهار نفره تهرانی برای سفر هوایی رفت و برگشت به مشهد باید 21 میلیون و 656 هزار تومان بپردازد. گرچه به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی نرخ گذاری دستوری از سوی دولت مردم را از صنعت حمل و نقل هوایی محروم کرد و تعیین نرخ بلیت در بازار عرضه و تقاضا باعث می شود اقشار بیشتری از جامعه از حمل‌ونقل هوایی استفاده کنند اما اوج گیری قیمت بلیت هواپیما باعث شد تا مردم بیشتری دور سفر با هواپیما را خط بکشند و سراغ وسایل نقلیه دیگری مثل قطار برای سفر بروند. اما این بار افزایش قیمت بلیت قطار شوک دیگری بود که به مسافران وارد شد.
افزایش 30 درصدی قیمت در سکوت
یکشنبه 24 تیرماه مسافرانی که برای سفر در مرداد ماه قطار را انتخاب کرده بودند با قیمت های جدیدی در سکوهای فروش اینترنتی بلیت قطار مواجه شدند. قیمت هایی که نشان می دهد نسبت به ماه گذشته 30 درصد افزایش یافته است. همچنین قیمت بلیت قطار برای اتباع خارجی 50 درصد گران تر شده است. این افزایش قیمت در سکوت انجام شد و فقط پیش از این خبرگزاری مهر دهم تیر ماه با انتشار مصوبه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی، خبر از تأیید افزایش ۳۰ درصدی قیمت بلیت قطار از سوی راه آهن داده بود. افزایش قیمت بلیت قطارهای مسافری بدون اطلاع قبلی با تصویب ستاد تنظیم بازار قیمت و با توجه به درخواست شرکت‌های حمل و نقلی انجام گرفت. این در حالی است که پیش از این میعاد صالحی مدیرعامل شرکت راه آهن اعلام کرده بود که فعلا برنامه‌ای برای افزایش قیمت بلیت قطارهای مسافری نداریم و افزایش قیمت بلیت‌های قطار مسافری از طریق ستاد تنظیم بازار انجام می‌شود.
سهم 17 درصدی قطار در مسافرت
بررسی سهم بخش‌های مختلف حمل و نقل در جابه‌جایی بار، مسافر و ترانزیت در فروردین‌ماه امسال نشان می دهد در بخش جابه‌جایی مسافر، سهم بخش جاده‌ای ۷۲ درصد و پس از آن بخش ریلی با ۱۷.۳ درصد و بخش هوایی با ۱۰.۷ درصد در رتبه‌های بعدی بوده‌اند. در گزارشی که از سوی گروه مطالعات سیاست گذاری و پایش فضای کسب و کار انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل ریلی و خدمات وابسته درباره عملکرد حمل و نقل ریلی در سال 1402 منتشر شد آمده است 32 میلیون مسافر در سال گذشته توسط راه آهن جابجا شده اند واین نشان از اهمیت این وسیله نقلیه در مسافرت مردم دارد. همچنین در نخستین ماه از سال ۱۴۰۳ در بخش ریلی شاهد جابه‌جایی ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مسافر بودیم.
به اعتقاد کارشناسان ارزان بودن قیمت بلیت قطار نسبت به هواپیما و همچنین استهلاک بالای خودرو و مصرف بنزین و پایین بودن ایمنی آن نسبت به قطار باعث شده تا قشر متوسط جامعه این وسیله را برای سفر انتحاب کنند. گرچه طی سال های گذشته سهم سفر در سبد خانوار تقریبا به عدد صفر نزدیک شده است اما با این حال بسیاری از مردم که توان خرید بلیت هواپیما ندارند ترجیح می دهند برای مسافرت قطار را انتخاب کنند. اما با افزایش 30 درصدی قیمت بلیط قطار کمترین قیمت که مربوط به قطارهای سه ستاره است به 300 هزار تومان رسید. طبق بررسی‌های صورت گرفته از قیمت بلیت‌های قطار در مسیر تهران - مشهد که به عنوان پرتردد‌ترین مسیر ریلی داخلی کشور به شمار می‌رود حاکی از آن است که قیمت بلیت‌های قطار ۶ تخته به بیش از ۳۰۰ هزارتومان و قیمت بلیت قطارهای کوپه‌ای ۴ تخته به 500 هزار تا یک میلیون تومان رسیده است.با وجود افزایش قیمت بلیت های قطار اما نگاهی به سکوهای فروش اینترنتی نشان می دهد که ظرفیت بسیاری از قطارهای چهار تخته برای مرداد ماه در خطوط تهران به مشهد کامل شده است و تنها قطارهای اتوبوسی ظرفیت دارند. این یعنی با وجود گران شدن بلیط قطار بازهم قشر متوسط جامعه ترجیح می دهند با قطار به مسافرت بروند. البته سرگردانی مسافران برای پیدا کردن بلیت در سکوهای فروش اینترنتی همچنان ادامه دارد و در این میان بازار سیاه بلیت توسط برخی از دفاتر فروش از اتفاقات تکراری این ماجرا است. 29 خرداد ماه وقتی پیش فروش بلیت قطارهای تیرماه آغاز شد در همان دقایق اول سایت فروش بلیت قطارهای مسافری رجا دچار اختلال شد. با وجود این اختلال نیم‌ساعته، سایت مذکور در مراجعه مردم پیام فروش تمام بلیت‌ها را نشان داد . مشخص نیست سایت فروش بلیت رجا که در کل این مدت دچار اختلال بود و کاربران امکان خرید بلیت را نداشتند چطور تمام بلیت‌ها به فروش رفته است . در این میان برخی از آژانس ها با خرید همه بلیت ها آنها را با چند برابر قیمت و افزودن مواردی مثل هتل و ترانسفر به مسافران می فروشند .
درخواست برای آزادسازی نرخ بلیت قطار
آبان ماه سال گذشته رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت های حمل و نقل ریلی خبر داد تعداد ۹۲۲ قطار مسافری در نیمه دوم تابستان 1402 از برنامه سفرهای تابستانی حذف شدند که کمبود لکوموتیو از دلایل اصلی حذف قطارهای مسافری بوده است. سبحان نظری در یادداشتی که در "دنیای اقتصاد" به چاپ رساند اعلام کرد دولت باید نرخ بلیت قطار را آزاد کند یا اگر می خواهد کنترل کند سقف قیمت بلیت را حداقل ۵۰ درصد از سقف فعلی افزایش دهد.
او با اشاره به کاسته شدن درآمد شرکت های ریلی گفت : «تعداد ۹۲۲ قطار مسافری در نیمه دوم تابستان 1402 از برنامه سفرهای تابستانی حذف شدند و کمبود لکوموتیو از دلایل اصلی حذف قطارهای مسافری است. این تعداد قطار حذف شده معادل ۳۵۵هزار سفر بود. اگر مبلغ هر بلیت حدود ۴۰۰ هزار تومان باشد، حدود ۱۴۰ میلیارد تومان از درآمد شرکت های ریلی کاسته شد. دو دلیل افزایش تقاضا و کاهش عرضه به دلیل کمبود لکوموتیو موجبات کمبود بلیت در بازار را فراهم کرده است. بالا بودن قیمت بلیت هواپیما، استهلاک خودروی شخصی و مقرون به صرفه نبودن هزینه های آن از دلایل کمبود بلیت قطار در بازار است. اصرار شرکت راه آهن بر این نکته است که شرکت های مسافری ریلی بلیت را با قیمت محدودی به فروش برسانند. این بلیت ها به دو دسته قطارهای معمولی و سری قطارهای پنج ستاره قابل تقسیم هستند. شرکت راه آهن در خصوص قطارهای پنج ستاره محدودیت کمتری قائل می شد، اما طی دو سال اخیر این محدودیت را تشدید کرده و این موضوع میزان سود دهی شرکت های ریلی مسافری را کاهش داده است. دلیل ظاهری اصرار بر ارزان بودن قیمت بلیت این است که عمدتا قشر پایین جامعه از قطار استفاده می کنند و قدرت پرداخت پول بلیت گران را ندارند. در صورتی که دولت می تواند این سقف را مقداری آزادتر کند و اجازه نفس کشیدن به شرکت های مسافری ریلی بدهد. این شرکت ها به این نتیجه رسیده اند که حتی اگر قیمت بلیت بالاتر از این هم باشد اگر واگن هایشان به دلیل نقص فنی متوقف شد دیگر راه اندازی نکنند. شرکت های مالک قطار مسافری مجبورند اقتصادی فکر کنند، زیرا مانند شرکت دولتی نمی توانند فقط به منافع ملی فکر کنند و باید برای منافع بنگاهی مشروع خودشان تلاش کنند.»
او با ارایه دو راهکار گفت که راهکار اول این است که دولت از منابع بودجه عمومی به شرکت های مسافری مانند ناوگان عمومی اتوبوسرانی و مترو که همین روش را دنبال می کنند، یارانه دهد. راهکار دوم این است که اجازه دهند قیمت بلیت قطارهای عادی و لوکس تنفسی داشته باشد. در سال گذشته ۲۹ میلیون نفر مسافر ریلی داشتیم که حدود ۷ تا ۸ میلیون مسافر حومه ای بوده که دولت در این حوزه می تواند قیمت را افزایش دهد. در مسیرهای طولانی که ۲۰ میلیون مسافر است تصور کنیم ۱۰ میلیون سفر رفت و برگشت باشد که اگر به جمعیت کشور تقسیم کنیم هر ایرانی هر ۸ سال یک بار یک سفر ریلی دارد. از منظر اقتصاد خانواده کسی که هر ۸ سال یک بار می خواهد سفر کند این قدر به قیمت بلیت حساسیت دارد که نرخ ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کند یا ۶۰۰ هزار تومان؟ به لحاظ اقتصادی جواب این سوال منفی است، زیرا کالای سفر ریلی مانند قوت روزانه نیست که هر روز مصرف داشته باشید. حالا در این تحلیل ایرادی وارد می شود که برخی مسافران ماهی یک یا دو بار با قطار سفر می کنند. البته آنها ۱۰ تا ۲۰ درصد از ۲۰ میلیون مسافر هستند. باید در نظر داشته باشیم چند درصد از آنها تمکن مالی بالایی دارند و از سفر با هواپیما واهمه دارند و قطار را به دلیل ایمنی آن ترجیح می دهند. آیا این رواست که بلیت ارزان قیمت بفروشند و شرکت مسافری ریلی را با بحران مواجه کنند و مرتب سهم حمل ونقل ریلی کاهش یابد که بعد آثار سوء آن دامن کل جامعه را بگیرد. دولت باید نرخ بلیت قطار را آزاد کند یا اگر فعلا می خواهد کنترل کند سقف قیمت بلیت را حداقل ۵۰ درصد از سقف فعلی افزایش دهد، اما نتیجه افزایش نرخ بلیت در بنگاه این است که واگن جدید به صورت اقساطی خریداری می کنند. اگر امروز سفارش جدید خرید واگن مسافری و باری نداریم علت آن کمبود نقدینگی است و مالکان آینده روشنی در اقتصاد صنعت ریلی برای توسعه این صنعت نمی بینند.
نورنیوز