نورنیوز – گروه اجتماعی: اهمیت اخبار وقوع زمین لرزه‌ها معمولا با بزرگی آنها بیشتر می‌شود چنانکه زمین لرزه‌هایی با بزرگی بالای 6 ریشتر زمین لرزه‌هایی تخریب کننده و در نتیجه دارای ارزش خبری بیشتر تلقی می‌شوند. تصور عمومی بر این است که زمین لرزه‌ها با بزرگی کمتر معمولا تلفات جانی ندارند و خسارت‌های مالی شان نیز ناچیز و کم اهمیت است. البته همیشه هم اینطور نیست و گاهی زمین لرزه‌های کوچکی که در عمق کمتری رخ می‌دهند نسبت به زمین لرزه‌هایی هم قدرت که در عمق بیشتر زمین حادث می‌شوند، قدرت تخریب کنندگی بیشتری دارند. جدا از این دلیل علمی، عوامل دیگری نیز در شدت تخریب کنندگی زمین لرزه‌های کوچک‌تر موثرند؛ زمین لرزه‌هایی با بزرگی 5ریشتر که اتفاقا فراوانی بالایی هم دارند و در کشور ما نیز زمین لرزه‌هایی با این بزرگی زیاد رخ می‌دهد. گفته می‌شود زمین لرزه‌هایی با حدود بزرگی 5 ریشتر، سالانه در جهان 800 بار رخ می‌دهد.
در تعریف زمین لرزه‌های بین 5 تا 6 ریشتر آمده است که همه مردم آن را احساس می‌کنند، کمدها و اشیاء سنگین داخل خانه تکان می‌خورند، کنترل خودرو حین رانندگی سخت می‌شود و خانه‌های سست فرو می‌ریزند. خانه‌های سست را می‌توان هر جایی پیدا کرد اما در روستاها و نیز بافت قدیمی‌شهرها انتظار بیشتری وجود دارد که این خانه‌ها مکان زندگی باشند.
جدیدترین زمین لرزه‌ای که در کشور رخ داده، از نوع همین زمین لرزه‌های 5 ریشتری است که طبیعتا انتظار می‌رود خسارت بالایی به بار نیاورد. زلزله 5 ریشتری کاشمر ساعت ۱۳ و ۲۴ دقیقه 29 خرداد بین دو شهرستان کاشمر و خلیل آباد به وقوع پیوست و خسارت‌هایی به بافت‌های فرسوده شهری و روستایی این شهرستان وارد کرد. این زمین لرزه اما متأسفانه علاوه بر تعداد بالای مصدومان، تلفات جانی هم داشت.
به گفته حجت الله شریعتمداری، فرماندار کاشمر، 4 نفر در این زلزله جان باخته‌اند که دو نفر بر اثر سقوط از ساختمان و دو نفر نیز زیر آوار منزل روستایی جان شان را از دست داده‌اند. تعداد مصدومان نیز 120 نفر گزارش شده است. (ایرنا، 29 خرداد 1403)
ساختمان‌هایی که لرزه بر اندامشان نمی‌افتد
مقاوم سازی ساختمان‌ها همان چیزی است که جان ساکنان منازل فرسوده و به قولی خانه‌های سست را در صورت وقوع زمین لرزه حفظ می‌کند. البته از دیدگاه علمی اصطلاح مقاوم سازی لزوما به معنای بالا بردن مقاومت ساختمان‌ها در برابر نیروی زلزله نیست بلکه منظور، بهبود عملکـرد اجـزای سـازه در برابر نیروی زلزله است .
سال‌هاست در کشور مقاوم سازی سازه ها در حال انجام است و در این زمینه اقدامات زیادی انجام شده که البته همچنان کاستی‌هایی وجود دارد که با توجه به زلزله خیز بودن کشورمان لازم است این اقدامات با سرعت بیشتری انجام گیرد.
به گفته مجید جودی، معاون مسکن روستایی بنیاد مسکن، طی دو سال گذشته ۴۷۵هزار و ۶۳۹ واحد مسکن روستایی مقاوم سازی شده که این روند نوسازی همچنان با سرعت خوبی ادامه می‌یابد.
او معتقد است که روند نوسازی و مقاوم سازی واحد‌های مسکن روستایی کشور خود نقش بسیاری موثری در کاهش آسیب پذیری واحد‌های مسکن روستایی داشته و اظهار امیدواری کرده که این طرح نوسازی و مقاوم سازی همچنان ادامه پیدا کند. جودی می‌گوید همزمان با تصویب تسهیلات ساخت ۳۵۰ میلیون تومانی همکاری بانک‌ها در پرداخت تسهیلات بهتر شده و تا به امروز ۳۵۰ هزار و ۲۱۸ واحد به بانک‌ها معرفی شده و با ۷۶ هزار نفر عقد قرارداد انجام شده است. همچنین روند پرداخت تسهیلات ساخت مسکن توسط بانک‌ها مناسب است، با توجه به آنکه هدف‌گذاری صورت گرفته برای نوسازی واحد‌های مسکن روستایی سالانه از ۲۵۰ هزار واحد به ۳۵۰ هزار واحد افزایش یافته است. (باشگاه خبرنگاران جوان، 23 اسفند 1402)
اگر قبل از وقوع حادثه تدابیری برای آن اندیشیده شود قطعا در زمان وقوع با آسیب کمتری مواجه خواهیم بود.
علی اسدی، مهندس سازه در این باره به نورنیوز می‌گوید:«اگر بخواهیم تعریف ساده‌ای از مقاوم سازی یک سازه ارائه دهیم باید گفت در واقع مقاوم سازی عملیاتی است که سبب می‌شود یک سازه در برابر نیروهایی که به آن وارد می‌شود مقاوم شود. این کار با روش‌هایی انجام می‌شود که هدف همگی افزایش ایمنی ساختمان است تا اثر نیروهای منفی بر آن تا حد ممکن خنثی و ساختمان به اصطلاح در برابر زلزله مقاوم شود. البته اصول کار این است که ساختمان از اول در برابر زلزله مقاوم ساخته شود و بر این اساس سازه‌ها باید مبتنی بر اصول و قوانین آیین نامه‌ای و مهندسی طراحی و اجرا شوند. در مناطق زلزله خیز، ساخت و ساز ساختمان باید با بررسی دقیق و رعایت ضوابط طراحی و ساخت انجام شود تا پیامدهای حاصل از وقوع زلزله کاهش یابد و به حداقل ممکن برسد. ترکیبی از تکنیک‌های مهندسی، اصلاحات سازه‌ای و بهبود خصوصیات مصالح سبب مقاوم‌سازی لرزه‌ای می‌شود و توانایی ساختمان را افزایش می‌دهد. به طور کلی بنا‌هایی که در ساخت آنها اسکلت بتنی منسجم وجود دارد در برابر زمین‌لرزه مقاوم‌تر هستند.»
به گفته این کارشناس، برای مقاوم سازی ساختمان ممکن است لازم باشد برخی قسمت‌های ساختمان تخلیه شود و گاهی نیز به تخلیه کامل ساختمان نیاز است. هزینه این کار نیز نسبت به عملیاتی که در ساختمان انجام می‌شود متفاوت است.
بار مالی مقاوم سازی، چالشی برای روستاییان
مقاوم سازی گرچه راهی اصولی برای جلوگیری از مخرب بودن زلزله‌های احتمالی است اما انجام آن نیز معمولا با چالش‌هایی مواجه است. این چالش‌ها بویژه در مناطق روستایی و کم برخودار خود را بیشتر نشان می‌دهند.
پژوهشی با عنوان «شناسایی و تحلیل موانع مؤثر بر مقاوم سازی مساکن روستایی» از سوی ارسطو یاری حصار و دیگران انجام شده و در پاییز 1395 در نشریه علمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای منتشر شده که این مسأله را مورد تحقیق قرار داده است. بر این اساس با توجه به حادثه خیز بودن کشور که همواره محل وقوع انواع حوادث طبیعی بوده و همچنین آسیب پذیری زیاد سکونتگاه های روستایی در برابر حوادث، اهمیت شناسایی موانع مؤثر پیش روی مقاوم سازی مساکن روستایی مورد توجه قرار گرفته ولی توجه به این نکته جلب شده که پیش نیاز هرگونه برنامه‌ریزی، شناخت صحیح از شرایط تأثیرگذار در تمامی ابعاد است تا با تکیه بر همین اطلاعات بتوان تصمیمات اصولی را اتخاذ کرد. پژوهش باهدف بررسی موانع مؤثر بر مقاوم سازی مسکن روستایی انجام شده و نتایج به دست آمده روشن می‌کند که به ترتیب عامل اقتصادی با 86.9 درصد، مدیریتی با 5.46، اجتماعی با 2.26 و در نهایت محیطی با 0.93 درصد بیشترین تأثیر را بر عدم مقاوم سازی مساکن روستایی داشته‌اند. نتایج حاصل از تفسیر نقشه و نمودار نشان داد که موانع اقتصادی در بین همه روستاها به عنوان عامل مشترک بوده، عامل اجتماعی بیشتر در روستاهای نزدیک به مرکز شهرستان و عامل های مدیریتی و محیطی نیز به صورت مشترک در روستاهای دور از مرکز شهرستان به عنوان مانع اصلی بوده است.
برای حل چالش مالی روستاییان برای مقاوم سازی البته راهکارهایی هم اندیشیده شده است. همانطور که قبلا هم اشاره شد، در سال 1402 برای اولین بار رقم وام نوسازی مسکن روستایی از ۲۰۰ میلیون به ۳۵۰ میلیون تومان افزایش یافته است که می‌تواند گام مهمی برای تشویق روستاییان به نوسازی و مقاوم سازی مسکن روستایی باشد. (سایت بنیاد مسکن، 29 آذر 1402)
افزایش تسهیلات برای نوسازی و مقاوم سازی مسکن روستایی می تواند امید به این که در صورت وقوع زمین لرزه آسیب کمتری به این بافت ها وارد شود را بیشتر کند. وقتی وقوع زمین لرزه‌هایی با بزرگی حدود 5 ریشتر سبب بروز خسارت‌های مالی و جانی می‌شود، یعنی باید بیشتر به مناطقی با منازل به اصطلاح سست توجه داشت. همچنین همانگونه که شهرها و روستاهای دور از مرکز همانند مرکزنشینان حق برخورداری از مسکن مقاوم را دارند، اخبار و وقایع این مناطق نیز باید بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گیرند خصوصا در این روزها که خبار مربوط به انتخابات ریاست جمهوری بالطبع ممکن است سایر خبرها را تحت الشعاع قرار دهد. مسلما نامزدهای محترم نیز دغدغه خدمت رسانی به مردم در تمام نقاط ایران را دارند و از این رو بی شک چنین اموری را در اولویت می‌دانند.
نورنیوز