کلاف سردرگم نرخ گذاری بلیت هواپیما

نورنیوز – گروه اجتماعی:‌ تعیین قیمت بلیت هواپیما درحالی که این روزها همچنان در مسیر صعود قرار دارد با حکم دیوان عدالت اداری وارد فاز جدیدی شد. طبق حکم دیوان، از این پس عرضه و تقاضا نرخ خدمات را تعیین می‌کند. به نظر می رسد با این حکم، آغاز افزایش های رسمی قیمت بلیت کلید خواهد خورد. البته این بار هم وزیر راه و شهرسازی نسبت به حکم دیوان عدالت اداری اعتراض کرد. مهرداد بذرپاش اعلام کرد در این ارتباط، نامه ای به سران سه قوه نوشته شده است. او گفت :«در بازاری که محدودیت عرضه و ناترازی جدی در عرضه و تقاضا در بخش هوایی داریم و هنوز ناوگان تا میزان تقاضا فاصله دارد موافق نرخ گذاری در بلیت هستیم و معتقدیم شورای عالی هواپیمایی می تواند نرخ گذاری کند . البته به قانون تمکین می کنیم.»

داستان مناقشه بر سر مرجع تعیین قیمت بلیت هواپیما از آذر ماه سال گذشته شروع شد. با اینکه از اردیبهشت ماه سازمان تنظیم بازار مجوز افزایش 29 درصدی قیمت بلیت هواپیما را داده بود اما برخی از ایرلاین ها با طرح شکایت در دیوان عدالت اداری مسیر جدیدی را برای افزایش قیمت بلیت پیدا کردند. اواخر آذرماه سال گذشته دیوان عدالت اداری رای داد که نرخ‌گذاری در حوزه حمل‌ و نقل هوایی در ‌موضوع  تکلیفی دولت قرار نمی‌گیرد و‌ عرضه و تقاضا نرخ خدمات را تعیین می‌کند. با صدور این رای  ایرلاین ها اقدام به افزایش قیمت بلیت هواپیما در مسیر‌های داخلی کردند که وزارت راه و شهرسازی نامه‌ای در خصوص اعمال ماده ۹۱ برای رأی دیوان ارسال کرد.

 رئیس دیوان نیز رأی را تا اطلاع ثانوی موقوف‌الاجرا کرد تا پس‌از برگزاری جلسات کارشناسی، مجدد رأی نهایی اعلام شود. به این ترتیب قیمت گذاری دستوری توسط ستاد تنظیم بازار ادامه داشت تا اینکه 26 خرداد امسال رئیس دیوان عدالت اداری در نامه ای به وزیر راه و شهرسازی، درخواست اعمال ماده 91 قانون نسبت به رأی مذکور در هیأت تخصصی را واجد ایراد قانونی تشخیص نداد. بر این اساس با شکایت برخی شرکت‌های هواپیمایی، دیوان عدالت اداری رای داد که ستاد تنظیم بازار و شورای عالی هواپیمایی وزارت راه و شهرسازی مجاز به نرخ‌گذاری در بخش حمل‌ونقل هوایی داخلی نیست. 

 بازنگری در قیمت بلیت هواپیما

ماجرای  گرانفروشی بلیت هواپیما یک روی سکه است و نایاب شدن بلیت روی دیگر سکه.بررسی سایت های فروش بلیت هواپیما نشان می دهد از ابتدای سال جاری، همچنان فروش بلیت بالاتر از نرخ‌های مصوب در برخی مسیرها و توسط برخی ایرلاین‌ها ادامه دارد. از طرف دیگر با چارتر کردن برخی از خطوط پروازی توسط آژانس های هواپیمایی در روزهای مختلف، بلیت هواپیما نایاب می شود.

اکنون با صدور رای مجدد دیوان عدالت اداری دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی از بازنگری قیمت بلیت هواپیما طی روزهای آینده خبر می دهد و اینکه شرایط برای استفاده اقشار مختلف مردم از هواپیما بهتر خواهد شد. مقصود اسعدی سامانی با دفاع از رای صادر شده دیوان عدالت اداری گفت رهاشدگی قیمت در این بخش نخواهیم داشت و آزادسازی، هم به نفع مردم است هم به نفع ایرلاین‌ها. رای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری تاکیدی بر اجرای ماده 161 قانون برنامه پنجم توسعه مبنی بر آزادسازی نرخ بلیت هواپیماست.

وی ادامه داد: «سال 1394 قانون آزادسازی اجرا شد و تا سال 1397 شرکت‌های هواپیمایی آنرا اجرا کردند. طی این مدت یعنی سه سال اجرا قانون آثار و برکات زیادی برای مردم به‌همراه داشت. سال 1394 سالانه حدود 17 میلیون مسافر داخلی در مسیرهای پروازی جابجا می‌شدند، این در حالی بود که سال 1396 سفرهای داخلی هوایی به حدود 24 میلیون جابجایی مسافر رسید. در واقع با اجرای قانون سالانه افزایش حدود 20 درصدی جابجایی مسافر داشتیم. اما از سال 1397 دولت وقت دخالت کرد و جلو اجرای قانون را گرفت. به این ترتیب طی 6 سال اخیر روند جابجایی مسافر نزولی شد و سال گذشته شرکت‌های هواپیمایی توانستند حدود 18 میلیون مسافر را در مسیرهای داخلی جابجا کنند. متاسفانه نرخ‌گذاری دستوری مردم را از صنعت حمل‌ونقل هوایی محروم کرد. نرخ‌گذاری دستوری باعث شد تا ایرلاین‌ها امکان نوسازی و بهسازی ناوگان را از دست بدهند. ضمن این‌که نقدینگی ایرلاین‌ها کاهش یافت و شرکت‌های هواپیمایی دیگر نتوانستند برنامه توسعه ناوگان را اجرا کنند.»

اسعدی سامانی با اشاره به اینکه تعیین نرخ بلیت در بازار عرضه و تقاضا باعث می شود اقشار بیشتری از جامعه از حمل‌ونقل هوایی استفاده کنند گفت:  «شرکت‌های هواپیمایی نیز قطعاً با اجرای این قانون باید کیفیت خدمات را افزایش دهند. رقابت واقعی بین 23 ایرلاین موجود شکل خواهد گرفت و قطعا ایرلاینی که خدمات بهتر، کیفیت بهتر و قیمت ارزان‌تری داشته باشد می‌تواند سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد. قطعاً در این دوره جدید شاهد افزایش ناوگان و کاهش سن هواپیماها خواهیم بود.»

 کلاف سردرگم قیمت بلیت هواپیما

درحالی که از مهرماه سال 1400 با دستور معاون اول رئیس جمهور  مقرر شد افزایش قیمت بلیت هواپیما فقط با مجوز ستاد تنظیم بازار باشد، برخی از ایرلاین ها با طرح شکایت در دیوان عدالت اداری مسیر جدیدی را برای افزایش قیمت بلیت پیدا کردند؛ مسیری که امسال نیز ادامه پیدا کرد . مهرماه سال 1400  مصوب شد در راستای ثبات بازار، تمامی مراجعی که طبق قوانین و مقررات مجاز به پیشنهاد یا تعیین قیمت اند ملزم به هماهنگی با ستاد تنظیم بازار برای تغییر قیمت ها باشند. به این ترتیب مقرر شد افزایش قیمت بلیت هواپیما تنها با مجوز ستاد تنظیم بازار صورت بگیرد.  23 اردیبهشت ماه سال گذشته براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار، نرخ تمامی مسیر‌های داخلی براساس جدول بهای کامل بلیت هواپیما، ۲۹ درصد افزایش یافت.

در حالی که  افزایش 29 درصدی در قیمت بلیت مصوب سازمان هواپیمایی کشور رعایت می شد اما ایرلاین ها با تخلف آشکار، بلیت پرواز در مسیرهای پر رفت و آمد را دو تا سه برابر قیمت می فروختند و کمتر پروازی را می شد پیدا کرد که قیمت آن با نرخ های مصوب اردیبهشت ماه مطابقت داشته باشد. اما با شروع سال جدید بازهم ایرلاین ها خواستار افزایش مجدد قیمت بلیت پرواز شدند و برای گرفتن مجوز این افزایش دوباره سراغ دیوان عدالت اداری رفتند.  دی ماه سال قبل نیز برخی از ایرلاین ها با رای دیوان عدالت اداری و ابطال مصوبه ستاد تنظیم بازار مبنی بر قیمت گذاری بلیت هواپیما توسط این ستاد، 40 تا 70 درصد قیمت بلیت شان را افزایش دادند اما با اعترض مردم و درخواست وزیر راه و شهرسازی از رئیس قوه قضاییه اجرای رای دیوان عدالت اداری متوقف شد .برای امسال هم به نظر می رسد در روزهای آینده باید منتظر افزایش قیمت بلیت در پروازهای داخلی باشیم و این بار به نظر می‌رسد حل موضوع، نیازمند طرح در نشست سران قوا است. همان چیزی که وزیر راه  شهرسازی در جمع خبرنگاران اعلام کرد موضوع را به سران سه قوه منتقل کرده است .

 ماده 6 قانون هواپیمایی کشوری

ماده 6 قانون هواپیمائی کشوری مصوب 28 تیرماه 1328 که مهرماه سال گذشته اصلاح شد بر شورایی با عنوان شورایعالی هواپیمایی کشوری تاکید دارد که 11 عضو در آن حضور دارند. طی سالهای گذشته سازمان هواپیمایی کشوری خواستار رعایت ماده 6 قانون هواپیمایی کشور شده است. آنها معتقدند که اعضای این شورا باید در تعیین نرخ بلیت هواپیما مشارکت داشته باشند و تنها نباید ستاد تنظیم بازار متولی تعیین یا افزایش قیمت بلیت هواپیما باشد.

  جمع پروازها در نوروز امسال به ۲۷ هزار و ۴۶۸ پرواز با جابه‌جایی سه میلیون و ۳۹۶ هزار نفر رسید. از این تعداد، ۲۱ هزار و ۶۷۸ پرواز سهم پروازهای داخلی و پنج‌هزار و ۷۹۰ پرواز سهم پروازهای خارجی‌ بوده است.  در این ایام ۲ میلیون و ۵۵۹ هزار نفر در پروازهای داخلی و ۸۳۷ هزار نفر در پروازهای بین المللی اعزام و پذیرش شدند. سازمان هواپیمایی در نرخ‌گذاری بلیت پروازهای خارجی دخالتی ندارد؛ ایرلاین‌ها براساس هزینه‌ فرودگاه مقصد،قیمت بلیت را تعیین می‌کنند و هزینه‌ها براساس «دلار» است.

سهم 5 درصدی ها از یارانه سوخت

آمارها نشان می دهند در ایران 3 تا 5 درصد مردم از هواپیما استفاده می کنند. سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور گفته: « برای پاسخگویی به این جمعیت به ۵۵۰ فروند هواپیمای مسافربری نیاز داریم. اما در حال حاضر فقط ۱۷۸ فروند فعال برای خدمت رسانی آماده به کار هستند. خرید تجهیزات ناوگان هواپیمایی و هواپیماهای جدید از سال‌ها قبل در دستور کار این صنعت قرار داشته است اما با خروج ناگهانی آمریکا از برجام این تلاش به نتیجه نرسید.»  اصلی ترین علت کمبود بلیت هواپیما و گرانی آن، عدم تعادل بین میزان عرضه و تقاضاست. تعداد مسافرانی که قصد سفر هوایی دارند از تعداد ناوگان‌های هواپیمایی بسیار بیشتر بوده و همین مسئله سازمان هواپیمایی کشور را با مشکلی جدی رو به رو کرده است.

درحالی که حداکثر 5 صد مردم  از این وسیله استفاده کنند دولت سالانه ۳۵ هزار میلیارد تومان یارانه سوخت بابت حمایت از سفرهای هوایی این 5 درصد، به شرکت‌های هواپیمایی پرداخت می کند درحالی که سهم مردم عادی از این یارانه تقریبا هیچ است. مقایسه  تعداد مسافران هواپیما در ایران و ترکیه در این زمینه جالب توجه است:« مقایسه حمل و نقل هوایی ایران و ترکیه نشان می‌دهد، با وجود همسانی جمعیت دو کشور و وسعت ۲ برابری ایران، تعداد مسافر هواپپما در ترکیه سالانه بیش از ۸ برابر ایران است.

در ترکیه این رقم ۲۱۰.۵ میلیون مسافر و در ایران ۲۵.۶ میلیون مسافر است. همچنین سفرهای داخلی ترکیه با عدد 112.9 ‌میلیون سفر، 5.7 برابر سفرهای داخلی ایران با رقم 19.9 میلیون سفر است. سفرهای بین‌المللی ترکیه هم با عدد 97.6 میلیون سفر، 17.1 برابر سفرهای بین‌المللی ایران با رقم 5.7 میلیون سفر است. نکته جالب این که تعداد مسافر داخلی هر دو کشور در سال 1382، برابر و در حد 9 میلیون سفر سالیانه بود. در واقع بخش قابل توجهی از جهش صنعت هوایی ترکیه نسبت به ایران در مسافران داخلی آن کشور رخ داده است.»

در حال حاضر قیمت سوخت هوایی عرضه شده به تمامی پروازهای شرکت‌های داخلی برابر با 600 تومان به ازای هر لیتر است اما طبق صورت مالی شرکت‌های پالایشی این سوخت با قیمت 22 هزار تومان بر لیتر فروخته می‌شود. به بیان دیگر یارانه اعطایی به ازای هر لیتر 21 هزارو 400 تومان است.  طبق آمارنامه مصرف فرآوره‌های نفتی انرژی‌زا، به طور میانگین روزانه حدود 4 الی 4.5 میلیون لیتر سوخت جت در هواپیماهای مسافری مصرف می‌شود که معادل سالانه رقم 1.65 میلیارد لیتر است. در نتیجه با یک حساب سرانگشتی، دولت سالانه حدود 35 هزار میلیارد تومان، هزینه یارانه سوخت هواپیما می شود.