نورنیوز- گروه سیاسی: در فاصله چند روز مانده تا 8 تیر، موعد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، به نظر می رسد یخ جامعه هم تاحد زیادی ترک برداشته و مردم بتدریج با رقابت پیش رو ارتباط بر قرار می کنند. افزایش برنامه های تبلیغاتی نامزدها و از جمله سفرهای استانی آنها، برنامه های تبیینی شان در صداو سیما و بخصوص مناظره های انتخاباتی، اعلام صریح تر مواضع نامزدها و بازتاب آن در شبکه های اجتماعی و اعلام حمایت ها و مخالفت های موافقان و مخالفان کاندیداها، زمینه ساز انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور شده است. حالا با اطمینان و اعتماد بیشتری می شود گفت که «رقابت» به مثابه یک ستون لازم برای افزایش مشارکت مردمی در حد قابل قبولی ایجاد شده تاجایی که جریان های اصلی کشور شانس نامزد مورد حمایت خود برای ورود به پاستور را کم نمی دانند.
اگر چه اولین مناظره انتخاباتی برای برخی در حد انتظار نبود و نامزدها یکدیگر را چندان به چالش نکشیدند، اما از همین برنامه تلویزیونی رگه هایی از یک دو گانه انتخاباتی یا دو قطبی سازی شکل گرفت که البته با بازتاب آن در رسانه ها و شبکه های اجتماعی تقویت شد و پیش بینی می شود در مناظره دوم که امروز برگزار می شود، به صورت برجسته تری نمایان شود.
در میانه مناظره اول و دوم، البته دو اتفاق مهم، معادلات را تاحدودی جابجا کرد. ماجرای حضور، نطق و نهایتا ترک میزگرد از سوی محمد فاضلی، مشاور فرهنگی پزشکیان، و نیز سخنان محمدجواد ظریف در میزگرد سیاسی تلویزیون، تب و تاب انتخابات و فضای دو قطبی را تشدید کرد.
هرچند مناقشه محمدفاضلی و شهاب اسفندیاری بلافاصله، وضعیت روانی کمپین های انتخاباتی را به نقطه جوش رساند و خوف این می رفت که این التهاب، از چهاردیواری ستادها فراتر برود و به خیابان ها بکشد اما مدیریت شخص پزشکیان، هم هوادارانش را تاحدودی آرام کرد و هم مخالفانش را. اطلاعیه سنجیده محمد فاضلی که لحنی استدلالی داشت و بابت عصبانیتش از مردم عذرخواهی کرد نیز در مهار این موج بالقوه بسیار مؤثر بود. در فاصله دیشب تا امروز صبح، ردپای افراد و جریاناتی در داخل و خارج، و از هردو جناح را می شد دید که می خواستند این اتفاق را که چه بسا جزو برخوردهای معمول و رایج در رقابت های انتخاباتی است به یک برنامه ریزی قبلی و سناریوی از پیش طراحی شده تاویل کنند و به طور متقابل یکدیگر را به توطئه برای ایجاد تنش و تشنج متهم سازند.
از سوی دیگر سخنان ظریف در میزگرد سیاسی که پاسخی به سوالات کارشناسان ( فواد ایزدی و ابراهیم متقی) بود، هم بازتاب گسترده ای پیدا کرد و هم واکنش های انتقادی زیادی را از سوی رقبا به همراه داشت.
هرچند به نظر می رسد این دو اتفاق و بازتاب هایش تا حد زیادی مهار و مدیریت شد، اما پیش بینی می شود در مناظره دوم به شکل چالشی تری دوباره مطرح شود. در این صورت، صف آرایی موافقان و مخالفان نامزدها در دیگر رسانه ها و از جمله شبکه های اجتماعی نیز هم حرارت بیشتری به فضای انتخابات خواهد بخشید و هم دو قطبی پیش گفته شده را تقویت خواهد کرد. چنانکه بازتاب همین دو برنامه در روزنامه های این یکی دو روز تایید کننده این پیش بینی است که رقابت ها در هفته اخر داغ تر و جدی تر خواهد بود همزمان که پای تعداد بیشتری از مرددها را به میدان انتخابات و حضور پای صندوق رای باز خواهد کرد.
بر همین اساس یادآوری چند نکته معطوف به هفته سرنوشت ساز انتخابات شاید خالی از لطف نباشد.
آنچه روبه رو ی ماست یک انتخابات است. انتخابات اقتضائات خاص خود را دارد. برخی از این اقتضائات یا لوازم، پیشینی؛ برخی حین انتخابات، و برخی هم پسینی هستند. رقابت، مشخصه انتخابات است و قاعدتا در میانه رقابت ها، معرفی برنامه ها، اعلام مواضع حتی علیه نامزدهای دیگر، بگو مگوهای رایج سیاسی بین ستادها و طرفداران، بعضا افشاگری و حملات نامزدها علیه یکدیگر، استفاده از چهره های محبوب در کمپین های انتخاباتی و ... مواردی عادی و رایج است. تا زمانی که این موارد از چارچوب های متعارف خارج نشده، نباید نسبت به وجود آنها نگرانی داشت و ایرادی بر آنها وارد کرد. بخش زیادی از شور و هیجان انتخابات ریشه در همین رقابت ها و کیفیت آن دارد.
برنامه های تبلیغات نامزدها متفاوت است و لزومی ندارد که همه نامزدها یک شیوه واحد برای معرفی خود و برنامه هایشان داشته باشند. خیلی طبیعی است که نامزدهای مستظهر به حمایت های سیاسی، ارئه برنامه ها و سیاست های خود را در چارچوب همان گفتمان فکری و سیاسی خود ارائه کنند. اساسا فلسفه انتخابات ارائه برنامه های مختلف ذیل گفتمان های فکری و سیاسی متفاوت به مردم و انتخاب نماینده یک گفتمان از سوی مردم است. تا زمانی که گفتمان های موجود و حاضر در عرصه انتخابات ذیل چارچوب های قانونی فعالیت می کنند، هر چند می توان نسبت به عملکرد گذشته، یا سیاست ها و برنامه های ارائه شده جدید انتقادات کارشناسانه داشت یا اصلا آنها را نپذیرفت، اما نمی توان مانع از حضور و عرض اندام آنها شد یا اساسا ضرورت وجود آنها را برنتابید.
نامزدهای موجود در عرصه انتخابات، چهره های بی سابقه و بدون کارنامه ای نیستند. هر 6 نامزد ذیل گفتمان های اصلی اصلاح طلب، اعتدالی و اصول گرا فعالیت می کنند و سابقه و کارنامه مشخصی هم دارند. هر سه گفتمان هم در طول دهه های گذشته موفق به تشکیل دولت و در اختیار داشتن اکثریت مجلس بوده اند. بنابر این در نقد دیدگاه ها یا برنامه ها شایسته است که به این مهم اهتمام شود که گفتمان های حاضر و نمایندگان آنها در عرصه انتخابات، گفتمان های قانونی هستند و هیچ کدام برتری ذاتی نسبت به دیگری ندارند. تلاش یا حتی طرح بحث طرد یا اتهام مخالفت با نظام ، فضای سیاسی را به وادی هایی هدایت خواهد کرد که نتیجه آن، تقابل های شدید سیاسی و سرریز شدن آن به حوزه های مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خواهد بود.
تا اینجای کار کمپین های انتخاباتی به روال عادی و قانونی خود طی طریق کرده اند و در حقیقت اتفاق یا رویداد خاصی بروز نیافته که تداعی کننده نگرانی خاصی باشد. برنامه های تبلیغاتی و مواضع نامزدها حداقل تا کنون به افشاگری ها توام با تهمت زنی نرسیده است. نگرانی مورد اشاره البته بسیار متفاوت است با نگرانی یک جریان سیاسی یا نامزدی از افت آرای خود در نظرسنجی ها یا شتاب گرفتن شانس نامزد رقیب برای پیروزی.
این نگرانی، بخش جدایی ناپذیر انتخابات و امری طبیعی است و اتفاقا نگرانی اساسی تر همینجاست که جریان ها یا نامزدهایی از ترس شکست، ملاحظات سیاسی و جریانی خود و همین نگرانی از شکست را به حوزه های دیگری تعمیم داده و با بهانه تراشی، سعی در بر هم زدن بازی داشته باشد. چنانکه مثلا نقدهای سیاسی خود به یک نامزد یا گفتمان سیاسی را نه در چارچوب رقابت های مرسوم سیاسی بلکه از منظری دیگری مطرح کرده و در حقیقت خود را در جایگاه مفاهیم کلی تری همچون مردم، مدافع تام آزادی، نظام ، ولایت و ...قرار داده و رقیب را متهم به رویارویی با نظام یا مردم کنند.
بر اساس قانون، نهادهای حاکمیتی و رسانه های متعلق به آنها حق مداخله در انتخابات و فعالیت سیاسی له یا علیه نامزدی را ندارند. نقض این بخش از قانون می تواند خود سرمنشاء شائبه هایی هایی شود که آسیب هایش از آن نهاد خاص یا رسانه و فرد خاص فراتر برود. چنانکه مثلا حضور یک عضو حقوقدان شورای نگهبان در یک سخنرانی انتخاباتی به نفع یکی از نامزدهای انتخابات 88 بسیار بحث برانگیز و پر هزینه شد. به نظر می رسد در حال حاضر هم رویکرد برخی روزنامه ها در مواجهه با نامزدها، زمینه ساز چنین شائبه هایی را دارد فراهم می کند. روزنامه هایی که جزو مطبوعات دولتی به شمار می آیند و قانونا اجازه فعالیت له یا علیه نامزدها را ندارند، باید احتیاط و مراعات بیشتری در این زمینه داشته باشند.
در روزهای گذشته خیلی از کارشناسان نسبت به کیفیت مواجهه نامزدها با دولت مستقر و رئیس جمهوری فقید آیت الله رئیسی نکاتی را مطرح کرده و از جمله هشدار داده اند که نامزدها نباید از شخصیت رئیس جمهور شهید سوء استفاده کنند. مضاف بر اینکه نقد عملکرد دولت مستقر به معنای نفی زحمات و موفقیت های آن و شخصیت آیت الله رئیسی نیست. چنانکه در همین برنامه های تبلیغاتی هم نامزدهای اصول گرا و نزدیک به دولت فعلی نیز در تشریح وضعیت موجود به کوتاهی ها و کمبودها و مشکلاتی اشاره می کنند. با این حال به نظر می رسد برخی از همین نامزدهای نزدیک به دولت مستقر تلاش دارند دو گانه ای از دولت رئیسی و دولت روحانی ترسیم کنند و قاعدتا خود را ادامه دهنده دولت فعلی و مرحوم رئیسی معرفی کنند. در چنین چارچوبی طبیعی است که نامزد رقیب هم در مقام پاسخ و ارائه برنامه های خود عملکرد دولت مستقر را نقد کند.
در نهایت به نظر می رسد انتخابات و رقابت ها در چارچوب های قانونی و عرفی خود طی مسیر می کند. خیلی طبیعی است که در هفته آخر رقابت ها داغ تر و هیجان و شور انتخابات تشدید شود. کشور در آستانه تجربه یک رویداد ملی دیگر است. باید مراقب بود که برخی « خود مردم پنداری ها» یا « خود نظام پنداری ها» یا پنهان کردن بازی ها یا ترس های انتخاباتی زیر این عناوین، کام مردم و نظام را تلخ نکند.
نورنیوز