×
فرهنگی
شناسه خبر : 178611
تاریخ انتشار : سه‌شنبه 1403/03/29 ساعت 08:25
شریعتی؛ از  شمع  تا شمس

«نورنیوز» بررسی می‌کند؛

شریعتی؛ از شمع تا شمس

سال‌‌ها پیش یک ایران‌‌شناس فرانسوی ماه‌‌ها صرف یافتن اندیشمندی به‌‌نام «پرفسور شاندل» کرد. دکتر علی شریعتی در آثار خود به‌‌نام «کویریات» بارها از این اندیشمندِ فرانسویِ آفریقایی‌‌تبار یادکرده بود و او را معبودِ فکری و استاد خویش می‌‌خواند و می‌‌دانست.

نورنیوز-گروه فرهنگی: سال‌‌ها پیش یک ایران‌‌شناس فرانسوی ماه‌‌ها صرف یافتن اندیشمندی به‌‌نام «پرفسور شاندل» کرد. دکتر علی شریعتی در آثار خود به‌‌نام «کویریات» بارها از این اندیشمندِ فرانسویِ آفریقایی‌‌تبار یادکرده بود و او را معبودِ فکری و استاد خویش می‌‌خواند و می‌‌دانست.

«‌‌یان ریشارد» یعنی همان ایران‌‌شناس فرانسوی جایی نوشت که «نتوانستم پروفسور شاندل را در هیچ قالبی محصورش کنم .... او، همواره از بودا تا دکارت در نوسان بود و شرق و غرب را، گذشته و آینده را و زمین و آسمان را زیر پا می‌گذاشت و لحظه‌ای آرام نداشت».

او هرچه دنبال پرفسور شاندل گشت، رد و نشانی نیافت؛ تا اینکه با مطابقت سال تولد «پرفسور شاندل» یعنی 1933 با سال تولد دکتر شریعتی یعنی 1312 دریافت که پرفسورِگمشده، هیچ‌‌گاه وجود خارجی نداشته و ساخته‌‌وپرداخته ذهن دکتر شریعتی است؛ در واقع «پرفسور شاندل» همان دکتر شریعتی بود که نه در تونس، بلکه در سبزوار در جوار کویر مزینان به دنیا آمده بود. 

«شاندل» کلمه‌‌ای فرانسوی به‌‌معنای «شمع» است و «شمع» همان نامِ مستعار و تخلص غیرشاعرانه دکتر شریعتی در یادداشت‌‌هایی بود که نمی‌‌خواست به نام خودش منتشر کند. دکتر شریعتی نام‌‌های مستعاری فراوانی داشت؛ مانند «علی امیدوار»، «علی راهنما»، «علی متقی»، «علی اسلامدوست»، «علی سربداری» و «علی دهقان‌‌‌نژادی» که هر کدام حال‌‌وهوا و جهانی از درونِ مشوش و چندپاره او را نمایندگی می‌‌کرد، اما در میان تمام این‌‌ها «شمع» را بیشتر دوست داشت.

اگرچه «شمع» درظاهر حاصل جمع و مخفف سه اسم «شریعتی»، «مزینانی» و «علی» بود، اما در حقیقت نمادی از خود او بود؛ وجودی دردمند در جهانی تاریک؛ با آذری در دل؛ آتشی در سر و زبانی سرخ؛ مانند سیگارهایی که پشت هم می‌‌گیراند و یک لحظه از دستش نمی‌‌افتاد.

دکتر شریعتی یک «معترض» به دنیا آمده بود و خودش می‌‌گفت: «من اعتراض می‌‌کنم، پس هستم.» اگرچه معترض‌‌بودنش همواره ذیل مبارزات سیاسی‌‌اش تعریف شد، اما او پیش و بیش از همه‌‌چیز به هر مرز، محدودیتی اعتراض داشت؛ به تعاریف سنتی از دین، از روشنفکری، از شیعه، از هنر، از زندگی. او به نگاه کلیشه‌‌ای، به دیدنِ جهان از چشمِ دیگران، به دست‌‌آموز‌‌بودن اعتراض داشت. 

در دنیایِ ذهنیِ او، بشر از یک طرف در قیدوبندهای این تعریف‌‌ها زندانی و از طرف دیگر زیربار ظلم طبیعت و نظم حاکم قربانی بود؛ همین بود که چند فرسخ مانده به اهرام مصر، بر مدفن برده‌‌هایی که قرن‌‌ها پیش هشتصد میلیون سنگ را روی هم چیده بودند تا برای فرعون و ملکه‌‌اش آرامگاه بسازند، مویه کرد و آنان را برادر خود خواند.

بلندبلند فکر می‌‌کرد، تکه‌‌پاره می‌‌نوشت و بریده‌‌بریده می‌‌‌‌زیست و به همین خاطر در دنیایِ 15 هزارصفحه‌‌ای دست‌‌نوشته‌‌ها و سخنرانی‌‌هایش حتی خودِ دیروزی‌‌اش را زیرسوال می‌‌برد.

دنیایی که با تضادها معنا پیدا می‌‌کرد؛ مذهبی در برابر روشنفکر، املیسم در مقابل فکلیسم، رأس‌‌ها در برابر رأی‌ها و گاه این تقابل‌‌ها از منطق مقایسه پیروی نمی‌‌کرد؛ مانند «اسپارتاکوس» در برابر «دکارت» و «سلمان» در مقابل «ابوذر»؛ انگار در جای‌‌جای دنیای ذهنیِ او همیشه میان دو قطب، جنگ بود.

 با این همه حرف‌‌هایش به دل می‌‌نشست؛ به‌‌گونه‌‌ای که کتاب‌‌هایش هر 3 روز یکبار تجدید چاپ می‌‌شد و تا کنون میلیون‌‌ها نسخه در آن کپی، چاپ و خوانده شده است. «شمع»، «شمس» شده بود و نورش خیلی از چشم‌‌ها را می‌‌زد.

گاه به نظر می‌‌رسید «لجاجتی» بود که در چشم تمام طبقات فکری و عقیده‌‌ای که می‌‌شناخت و روبرویش بود، انگشت می‌‌کرد و شاید به همین خاطر برخی روحانیون او را تکفیر و برخی روشنفکرها او را مسخره می‌‌کردند. کار به‌‌جایی رسید که نه تنها آیت‌‌الله مصباح یزدی در مدرسه حقانی به نقد او پرداخت، بلکه آیت‌‌الله مرتضی مطهری که خودش شریعتی را به حسینیه ارشاد دعوت کرده بود، گفت :«غالب نوشته‌های او از نظر ادبی و هنری اعلی،از نظر علمی متوسّط ،از نظر فلسفی کمتر از متوسّط و از نظر دینی و اسلامی صفر است.»

یکی از معدود روحانیونی که همواره از دکتر علی شریعتی چه در ایام حیات و چه بعد از آن حمایت می‌‌کرد، آیت‌‌الله العظمی خامنه‌‌ای بودند؛ ایشان سال 1360 در مصاحبه‌‌ای فرمودند:« شریعتی، همچنان چهره‌ای مظلوم است و این به دلیل طرفداران و مخالفان اوست. یعنی از شگفتی‌های زمان این است که طرفداران و مخالفانش هم‌دستی کرده‌اند تا این انسان را ناشناخته نگه دارند.»

با اینحال در میان روحانیون، خصوصا نسل نواندیش روحانیت، شریعتی، حامیان و هواداران و طرفداران قابل توجهی هم داشت. امام خمینی(ره) علیرغم همه فشارها، هرگز چیزی علیه شریعتی نگفت و ننوشت. برخی از شاگردان مکتب امام نیز جزو طرفداران او بودند؛ نظیر آیت‌الله طالقانی ، شهید بهشتی، شهید باهنر، آیت‌الله العظمی خامنه‌ای و امام موسی صدر، از شاخص‌ترین و نام‌آورترین روحانیونی بوده‌اند که در موارد متعدد از شریعتی دفاع کرده یا از نقش او در جریان انقلاب تمجید کرده‌اند.

انسانی که گاه پشت اسم دهان‌‌پرکن «پرفسور شاندل» پنهان می‌‌شد؛ گاه در قامت یک «اسلام‌‌شناس» در حسینیه ارشاد روی منبر می‌‌رفت؛ گاه درنیامده از زندان «قزل‌‌قلعه» به‌‌خاطر مبارزه با شاه، به‌‌خاطر حضور در نهضت‌‌های آزادی‌‌بخش و جنبش‌‌های آزادی‌‌خواهانه کشورهای دیگر مانند کنگو، الجزایر و فلسطین به زندان «سیته» فرانسه می‌‌افتاد و در نهایت مانند «ابوذر» در تبعید و کیلومترها دور از وطن پیمانه پایانی زندگی‌‌اش را در تنهایی سرکشید.

 


نورنیوز
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
بدهی عمومی آمریکا به 37.9 تریلیون دلار رسید
مادورو: طرح دفاعی کاراکاس علیه آمریکا تکمیل شد
ثبت شرکت خارجی در ایران کمتر از یک روز شد
هر دو مسیر تونل توحید امشب مسدود است
گزارش تصویری | اعتراضات ضد ترامپ با عنوان «بدون پادشاه» در سراسر آمریکا
زمان الحاق رسمی ایران به CFT مشخص شد
پیام پزشکیان به سینماگران جوان کشور
ترور ملا کمال صلاحی‌زهی؛ معتمد سرشناس بلوچ
قیمت طلا و سکه امروز یکشنبه27 مهر + جدول
نورنما | جنگنده آمریکایی از دوران جنگ‌جهانی دوم زیر آب
قیمت دلار و ارز امروز یکشنبه 27 مهر 1404
جزییات واریز معوقات فروردین بازنشستگان تامین اجتماعی بر اساس حروف الفبا
واکنش عجیب ترامپ به معترضان «نه به پادشاه»
فریاد «رهایی فلسطین» در خیابان‌های اروپا
اسرائیل با نقض آتش‌بس جنوب غزه را بمباران کرد
آب طالقان سرانجام به تهران رسید
جهش بورس همراه با افزایش عرضه‌ها
حضور گسترده غرفه ملی نشر ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت 2026
کشف محوله تریاکی که بوی قهوه می‌داد
فراخوان مشمولان اعزامی پایه خدمتی آبان ماه سال 1404
ایران نما | معرفی جاذبه های گردشگری شهرهای ایران(104) « بندر دیر»
داور کره‌ای دیدار شارجه - تراکتور را سوت می زند
واکنش حماس به بیانیه وزارت خارجه آمریکا
کاهش 60 درصدی خرید جهیزیه
سقوط خریداران خارجی در بازار مسکن ترکیه
خودکشی عامل جنایت در روستا اندیکا
غرب به‌جای صلح، به‌دنبال نابودی کامل اوکراین است
لیست قیمت جدید محصولات ایران خودرو اعلام شد+جدول قیمت ها
مرگ قاتل پیش از اجرای حکم قصاص
چندصدایی «درباره اسنپ‌بک»؛ چگونه ایستادگی ایران شکاف عمیق در نظم جهانی را آشکار کرد
جهش 5500 همتی در تجارت الکترونیک ایران
مداردیپلماسی | پایان برجام و آغازی بر دیپلماسی هسته‌ای جدید ایران
130 هزار مرگ سالانه در ایران به دلایل تغذیه‌ای مرتبط است
رئیس‌جمهور فردا به دانشگاه تربیت مدرس می رود
قیمت خودرو داخلی و خارجی امروز یکشنبه 27 مهر1404+ جدول
واگذاری کامل دونتسک شرط پوتین برای پایان جنگ اوکراین
دولت چهاردهم بستر «ما می‌توانیم» را در تحول دیجیتال فراهم کرد
55 درصد پیش‌ثبت‌نامی‌های حج تمتع 1405 بانوان هستند
افزایش ذخایر طلا برای تقویت پول ملی و کاهش وابستگی ارزی
مسیر تهران-اصفهان با راه آهن سریع السیر 2 ساعته می‌شود
حماس: میانجی‌ها اسرائیل را برای بازگشایی گذرگاه رفح تحت فشار قرار دهند
نه به دعوا‌های تاریخ‌مصرف‌دار
بازی ناعادلانه FATF و پالرمو در نظام مالی جهانی
آزادی 185 زندانی در تهران با مرخصی منتهی به آزادی
روز تاریخی پایان قطعنامه 2231
تخلیه قدرت
طلب 150 همتی تأمین اجتماعی از کارفرمایان
امروز آخرین مهلت استعفای مقامات برای کاندیداتوری در شوراها
کشف 31 حلقه فیلم قاجاری در کاخ گلستان
شوخی تلخ با آرمان حکمرانی علم
X
آگهی تبلیغاتی