نورنیوز - رسانه‌های خارجی؛ بندر چابهار در ایران در نوع خود بزرگ‌ترین به شمار می‌رود و تنها بندر ایران است که در سواحل اقیانوس هند واقع شده و به عنوان بخشی از گذرگاه بین‌المللی میان شمال و جنوب حائز اهمیت است. بندر چابهار، دروازه فراروی کشورهای شرق آسیا جهت رسیدن به آسیای میانه و قفقاز و شرق اروپا از راه ایران به شمار می‌آید.
باوجود تاخیر شکل گرفته در همکاری ایران و هند در بندر راهبردی چابهار از سال 2003 به این سو ، دو کشور در ماه گذشته میلادی توافقنامه «تجهیز و راه اندازی پایانه‌های کانتینری و محموله کالاهای عمومی» در بندر شهید بهشتی بندر چابهار واقع در جنوب شرق ایران را به امضا رساندند تا جایگزین توافقنامه سال 2016 شود که ازسرگیری تحریم‌های آمریکا علیه تهران در سال 2018 مانع از تحقق یافتن آن گردید.
«فرزاد پونش»، پژوهشگر ایرانی در امور شبه قاره هند ابراز داشت : «بندر چابهار امکان دستیابی ایران به آب‌های بین‌المللی و اقیانوس هند را فراهم می‌آورد و حلقه اتصال میان بازارهای هند و روسیه به شمار می‌رود.»
او افزود : «آتهران با راه اندازی این بندر می‌خواهد وزن منطقه‌ای و بین‌المللی خود را افزایش دهد و به کشور گذرگاه‌های راهبردی تبدیل شود. » به گفته پونش « در سطح رقابت‌های بین‌المللی بر سر گذرگاه‌های تجاری، جنگ روسیه علیه اوکراین و تحولات اخیر دریای سرخ بر اهمیت بندر چابهار جهت انتقال کالاها از شرق آسیا به منطقه قفقاز افزود و علاوه بر آن روسیه نیازمند آن است تا کالاهای خود را از راه ایران به هند انتقال دهد».
دهلی نو به بندر چابهار چگونه می‌نگرد؟
به گفته پونش « تقویت روابط کشورش با چین و پاکستان ، دهلی نو را تشویق کرد تا پرونده راکد مانده در خصوص همکاری در بندر چابهار را به جریان اندازد.» وی تأکید کرد : «هند رقیب اصلی دو همسایه شرقی و غربی خویش است؛ به ویژه با توجه به اینکه پکن دارای رابطه اقتصادی مستحکمی با اسلام‌آباد جهت پیشبرد بندر گوادر پاکستان است.»
وی اظهار داشت : «بندر چابهار دروازه حمل‌و‌نقل بین‌المللی میان شمال و جنوب به سوی آب‌های اقیانوس هند به شمار می‌رود و حلقه اتصال هند با آسیای میانه و اروپای شرقی است. پونش در پایان ابراز داشت : «دهلی نو از دریچه جغرافیای سیاسی و منافع ژئواقتصادی خود به بندر چابهار می‌نگرد».
وی تاکید کرد : هند می‌خواهد گذرگاه اتصال آب‌های سرزمینی خود و بندر چابهار را با گذرگاه شمال - جنوب به هم پیوند دهد تا به بازارهای افغانستان، روسیه، قفقاز و اوراسیا برسد و همچنین زمان تحویل کالاهای خود را از طریق خاک ایران به اروپای شرقی کاهش دهد.
توافق ایران و هند برای پیشبرد بندر چابهار چه معنا و مفهومی برای رقابت منطقه‌ای دارد؟
«فرزاد احمدی» استاد دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگر در زمینه مسائل ژئوراهبردی تأکید کرد : تمایل هند به شرکت در پیشرفت بندر چابهار به چند دهه گذشته بازمی‌گردد، اما تحولات اخیر منطقه‌ای و بین‌المللی دهلی نو را تشویق کرد تا از یک‌سو از این موضوع به عنوان یک برگ برنده جهت رقابت با قدرت‌های سیاسی منطقه و از سوی دیگر در سطح گذرگاه‌های بین‌المللی استفاده کند.
احمدی در گفت وگو با الجزیره از نظام‌های حاکم بر چین و پاکستان به عنوان «رقیب سرسخت» هند نام برده و توضیح داد: «دهلی نو در حال برنامه‌ریزی برای پشت سر گذاشتن اقتصادهای جهانی در حال توسعه است تا در دهه آینده به سومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شود. دهلی نو از راه بندر چابهار در صدد رقابت با بندر گوادر پاکستان است که چین از آن به عنوان گذرگاهی به سوی آسیای میانه به همراه جاده ابریشم بهره جست تا موقعیت خود را در تجارت بین الملل تقویت نماید.»
احمدی معتقد است : « دهلی نو می‌خواهد در سطح بین‌المللی توسط گذرگاه اقتصادی از هند تا اروپا با چین رقابت کند . هند با کمک گذرگاه جدید حمل و نقل دریایی حد واسط میان آب‌های منطقه‌ای خود و بندر چابهار و پیوندزدن آن به گذرگاه حمل‌و‌نقل بین‌المللی شمال جنوب می‌خواهد در سطح منطقه‌ای با پکن و اسلام آباد رقابت نماید».
احمدی با اشاره به جنگ مستمر اسرائیل علیه نوار غزه و تنش ناشی از آن در دریای سرخ تاکید کرد: «تحولات خاورمیانه طی چند ماه گذشته به کاهش تمایل کشورهای خلیج (فارس) به بهبود روابط خود با رژیم اسرائیل منجر شد و همین امر طرف هندی را واداشت تا در صدد یافتن گذرگاه اقتصادی دیگری برآید تا به جای گذرگاه قبلی خود با کمک آن کالاهای هند را به بازارهای اروپایی برساند».
احمدی گفت: «جمهوری اسلامی ایران همکاری با هند را فرصت گرانبهایی برای راه اندازی بندر چابهار و برهم زدن گذرگاه تجاری میان هند و اروپا توسط خاورمیانه می‌داند.» وی تاکید کرد : «دهلی نو بندر چابهار را راه همواری برای تحقق آرزوی خود جهت رسیدن کالاهایش به اروپا محسوب می‌کند.»
چرا واشنگتن مخالف مشارکت هند در راه اندازی بندر چابهار است ؟
احمدی در پاسخ به این سوال به دشمنی مستمر 45ساله میان تهران و واشنگتن و تحریم‌های فزاینده آمریکا علیه ایران اشاره کرده و گفت : «سرمایه‌گذاری خارجی در طرح‌های ایران باعث خنثی شدن کارآیی این تحریم‌ها می‌شود و طرف‌های دیگر را به رویارویی با خواست و اراده آمریکا و همکاری با جمهوری اسلامی ایران تشویق می‌کند».
شانس موفقیت این توافق و پیامدهایش نسبت به پیشبرد و راه اندازی بندر چابهار تا چه اندازه است؟
«علی محمدی»، پژوهشگر مسائل اقتصادی از تحریم‌های آمریکا به عنوان یک مانع اساسی بر سر راه اجرای توافق هند و ایران جهت پیشبرد بندر چابهار نام برده و تأکید کرد : «هند در ساخت و تجهیز بندر تنها نیست؛ زیرا چین قبل از آن در این خصوص با ایران توافقنامه‌ای منعقد کرد؛ با این تفاوت که چین خود را طرف تحریم‌های آمریکا نمی‌داند.»
این پژوهشگر اقتصادی توضیح داد: «مبلغ در نظر گرفته شده در توافقنامه اخیر تهران و دهلی نو زیاد نیست و برای ایجاد جهش کارآمد در پیشبرد بندر کافی نیست .» وی ابراز داشت : هرچند سرمایه‌گذاری هند در میان سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی بزرگ‌ترین به شمار می‌رود، اما تهران با مشارکت دهلی نو یا بدون آن درصدد راه‌اندازی بندر چابهار می‌باشد.»
محمدی ادامه داد : منافع اقتصادی و عامل موازنه قوا جهت تحکیم روابط با کشورهای دوست و رقابت کشورهای منطقه که دهلی نو آنها را در فهرست رقبای خود قرار داده، باعث شد تا هند در بندر راهبردی چابهار سرمایه‌گذاری کند.
وی افزود : هند تمام تلاش خود را به کار می‌برد تا خود را از تحریم‌های آمریکا معاف نماید؛ همان‌گونه که توانست طی چند سال اخیر جهت استفاده از این بندر خود را از مجازات‌های یادشده دورکند.
این پژوهشگر ایرانی با اشاره به شانس موفقیت توافق ایران و هند و اجرای آن در سایه مخالفت نسبی آمریکا تأکید کرد : «با توجه به گزینه‌های اندک فراروی ایران جهت جذب سرمایه‌های خارجی نمی توان از اهمیت توافق یادشده و پیامدهایش بر پیشبرد و راه اندازی بندر چابهار کاست»
وی در پایان ابراز داشت : «سنگین‌تر بودن کفه منافع حاصل از سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار در مقایسه با ضرر و زیان‌های احتمالی ناشی از رویاروشدن با تحریم‌های آمریکا ممکن است مقامات هند را وادار نماید تا تسلیم مطالب دیکته‌شده از سوی واشنگتن نشوند و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2024 واشنگتن را در برابر یک واقعیت انجام شده قرار دهند.
الجزیره