نورنیوز - گروه اجتماعی: قرار است یک جای خلوت و دنج برای دفن زباله‌های پایتخت تعیین شود؛ جایی که بدون عبور و مرور باشد. شاید با این کار، بوی متعفن زباله‌های‌تر و خشک که روی هم تلنبار شده از شهر و خانه‌ها دور شود، اما بدون شک چنین تصمیماتی آثار مخربی را برای محیط‌زیست به دنبال دارد.
سالیان سال است که کارشناسان محیط‌زیست فریاد می‌زنند که دفن زباله راه‌حل مدیریت پسماند نیست و باید نسبت به کاهش تولید پسماند و همچنین تفکیک آن در مبدأ و بازیافتش چاره‌ای اساسی اندیشیده‌شود، اما گویی مدیران شهری اصرار به تکرار همان روش‌های قبلی خودشان دارند و حرف دلسوزان محیط‌زیست را نمی‌شنوند. البته حدود سه ماه است که طرح جدیدی برای تحویل پسماند درب منزل در حال انجام است که متأسفانه این طرح به دلیل کم و کاستی‌هایی که دارد، چندان راهگشا نبوده‌است.
این بلایی است که خودمان بر سر خودمان آورده‌ایم، عمده تولیدکنندگان بدون ترس از آسیب به محیط زیست، بسته‌بندی‌هایی را برای محصولاتشان طراحی می‌کنند که چندان با طبیعت سازگار نیست و حتی منجر به افزایش تولید پسماند در شهر می‌شود. بدتر اینکه، عمده شهروندان بیخیال از آلوده‌شدن شهر خود، هر آنچه را به دستشان می‌رسد، وارد سطل‌های زباله می‌کنند و آن را به بیرون از خانه‌شان می‌فرستند، در نهایت شهرداری نیز با بی‌توجهی نسبت به تفکیک زباله‌های‌تر و خشک در ساختمان‌ها و ملزم کردن شهروندان به این کار، هر آنچه را داخل سطل باشد با ماشین‌های حمل زباله می‌برد؛ چرخه‌ای که گویی در آن، همه دست به دست هم داده‌اند تا شهر را نابود کنند!
انتقال محل دفن زباله‌ها به جایی دیگر
انتقال روزانه بیش از ۷ هزار تن زباله پایتخت‌نشینان به مجتمع پردازش و بازیافت زباله آرادکوه، مشکلات زیست‌محیطی زیادی از جمله تولید شیرابه، سموم، آلوده کردن آب‌های زیرسطحی و بوی بد برای مردم شهرستان ری و به ویژه کهریزک ایجاد کرده‌است. به همین دلیل بحث انتقال و جابهجایی آرادکوه مطرح شد. این موضوع در برهه‌ای شدت گرفت و در برهه‌ای دیگر کند شد و در نهایت به نتیجه نرسید. در نتیجه آن سالیان سال، معضلات این مرکز پسماند، مردم جنوب پایتخت را آزار داده و همچنین محیط‌زیست را به خطر انداخته‌است.
در همین راستا، روز دوشنبه علیرضا فخاری، استاندار تهران در گفتگو با خبرنگاران در رابطه با معضلات آرادکوه گفت: «شهرداری تهران برای جابهجایی آرادکوه برنامه‌ریزی دارد و یک زمینی در موقعیت جغرافیایی جدید در نظر گرفته شده‌است.» او با بیان اینکه اکنون بحث مطالعات و جانمایی در حال انجام است، اظهار داشت: «پس از طی مراحل و انجام مطالعات و طراحی‌ها، در برنامه زمان‌بندی، آرادکوه به مکان جدید جابه جا خواهد شد.» استاندار تهران درخصوص مکان مرکز جدید دفن زباله پایتخت تصریح کرد: «مکان جدید در محدوده سرزمینی شهرستان ری و در مسیر جاده تهران- قم قرار دارد.».
اما سؤالی که مطرح می‌شود، این است که آیا جابهجایی مرکز دفن زباله و انتخاب مراکز دوم، سوم و حتی چهارم می‌تواند راه‌حل باشد؟ چه کسی پاسخگوی آلودگی منابع آبی زیرزمینی در اثر نفوذ شیرابه‌های زباله خواهد بود؟ آیا کسانی که در حوزه مدیریت پسماند و همچنین تعیین مرکز دفن زباله تصمیم می‌گیرند به آثار مخرب محیط‌زیستی این کار نیز فکر کرده‌اند؟
زباله؛ تهدید یا فرصت؟
انتشار گاز متان یکی از پیامد‌های جانبی دفع زباله‌های شهری به شیوه سنتی است. متان یکی از گاز‌های اصلی پدیده گلخانه‌ای و گرمایش زمین محسوب می‌شود. حدود دو سال قبل، ناسا ۵۰ نقطه را به عنوان منشأ انتشار گاز متان در جهان شناسایی کرد که جنوب تهران یکی از این نقاط بود، یعنی همان محل دفن زباله شهر تهران! اما باید به این نکته مهم نیز توجه کرد که زباله به معنای واقعی طلای کثیف است، یعنی اگر برای آن برنامه‌ریزی وجود داشته‌باشد، نه‌تن‌ها به عنوان معضلی بر دوش کشور سنگینی نمی‌کند، بلکه حتی می‌شود از آن درآمدزایی کرد، به ویژه در کشور‌هایی مانند ایران که میزان تولید زباله در آن بسیار بالاست و حجم زیادی از آن هم دفن می‌شود.
آمار‌های جهانی در سال ۲۰۲۱ نشان داده که ایران در میان کشورها رتبه ۱۷ را در تولید زباله داشته‌است. در ایران روزانه حدود ۵۸ هزار تن زباله تولید می‌شود که حدود ۸ هزار تن از آن مربوط به تهران است. متوسط تولید روزانه زباله در ایران حدود ۷۱۰ گرم یعنی ۵/۲ برابر متوسط جهانی است؛ از این میزان زباله حدود ۷۵ درصد دفن می‌شود که بخش زیادی از آن به صورت غیراصولی است که خسارت زیادی را به محیط‌زیست وارد می‌کند. این در حالی است که زباله در کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته به عنوان منبع درآمد محسوب می‌شود. یکی از این منابع درآمد، تولید گاز متان از زباله است که به آن بیوگاز می‌گویند؛ گازی که بدون تصفیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مواد حاصل از سوختن آن دی اکسید کربن و بخار آب است. به این ترتیب، در مقایسه با دیگر منابع انرژی که هنگام احتراق گاز مونواکسید کربن و سایر آلاینده‌های محیطی تولید می‌کنند منجر به آلودگی هوا نمی‌شود.
تکرار اشتباه گذشته
آیا جابهجایی مرکز دفع یا دفن زباله کمکی به حل مشکلات پیش آمده می‌کند؟ در این رابطه محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست به «جوان» می‌گوید: «جابهجایی مرکز دفن زباله با همان روش قبلی در واقع پاک کردن صورت مسئله است، بنابراین مشکلات همچنان باقی می‌ماند، مشکلاتی که تنها یکی از آن‌ها توزیع بیشتر گاز خطرناک متان است و این یعنی تکرار اشتباه.»
او به خطرات زیست‌محیطی دفن زباله اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: «مطابق گزارش شرکت منابع آب مدیریت ایران و همچنین گزارش کارگروه مبارزه با خشکسالی، متأسفانه علاوه بر اینکه با کمبود کمی منابع آب روبه‌رو هستیم با افت کیفیت منابع آب نیز مواجه شده‌ایم. یکی از دلایل افت کیفی منابع آب، ورود شیرابه‌ها و آب‌های خاکستری به منابع آب سطحی و سفره‌های آب زیرزمینی و خاک است که اصرار‌ها برای دفن زباله نشان می‌دهد مسئولان امر دغدغه‌ای نسبت به اصلاح روش کاری خود ندارند.»
این کارشناس محیط‌زیست ادامه می‌دهد: «نه فقط تهران بلکه در بسیاری از مناطق ایران مانند گیلان شاهد هستیم که منابع آب سطحی و آب زیرزمینی آلوده شده‌است، تا جایی که روزانه ۷ لیتر شیرابه زباله به شهر و تالاب انزلی وارد می‌شود. همانند اتفاقی که برای دریاچه کهریزک در جنوب تهران افتاده‌است. مگر نه اینکه تمام منابع غذایی ما از این آب و خاک به دست می‌آید، پس چرا عمده مسئولان نسبت به آن احساس خطر نمی‌کنند؟»
الگویی در کرمانشاه که توجهی به آن نشده‌است
درویش به اهمیت بازیافت زباله و استفاده مفید از آن‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «۹۷ درصد زباله‌های تولیدی قابل بازیافت هستند و تنها ۳ درصد زباله‌ها (مثل زباله‌های بیمارستانی) باید امحا شوند و قابل بازیافت نیستند، پس باید سراغ تقویت برنامه‌ها برای تفکیک زباله از مبدأ برویم. باید تهدید زباله شهری را به یک فرصت تبدیل کنیم؛ کاری که در حال حاضر توسط دکتر هایده شیرزادی در کرمانشاه انجام می‌شود، این بانو ۲۷ سال است که با کمک حدود ۸۰ نفر، اشتغال پایدار ایجاد کرده‌است و بیش از ۸۰ درصد زباله‌های کرمانشاه را بازیافت می‌کند، اما در تهران با این همه ادعا از سوی مسئولان، کمتر از ۱۰ درصد زباله‌ها بازیافت می‌شود! بنابراین لازم نیست ما یک الگو از اتحادیه اروپا بیاوریم، بلکه یک الگوی کارساز دم‌دستمان قرار دارد که باید از آن استفاده کنیم.»
* مهسا گربندی
روزنامه جوان