نورنیوز - گروه بین الملل: تحولات غزه و خاورمیانه، بیش از شش ماه است که جهان را به خود مشغول داشته و صحنه‌های غیرقابل پیش‌بینی متعددی را روی جامعه جهان قرار داده است یکی از شگفت‌انگیزترین پی‌آمدهای بحران غزه و کشتار بیش از سی هزار فلسطینی، تظاهرات گسترده در دانشگاه‌های آمریکا توسط دانشجویان و اعضای هیات علمی در حمایت از مردم فلسطین، لزوم برقراری آتش بس و پایان دادن به جنایت‌های رژیم صهیونیستی است.
این تظاهرات گسترده که در دانشگاه کلمبیا، در شهر نیویورک اوج گرفته، تمام دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی عمده آمریکا را در بر گرفته و با پیوستن برخی از دانشگاه‌های اروپائی در حال تبدیل شدن به حرکتی جهانی است تحلیلگران غربی، این تظاهرات را پژواک گردهمایی‌ها و اعتصابات دانشجویی 1968 معرفی می‌کنند که خود به نقطه عطفی در تحولات اجتماعی و سیاسی تبدیل گردید.
تظاهرات اخیر دانشجویان آمریکائی، تبدیل به موضوعی بسیار حساس و ملی برای تمام سیاستمداران آمریکائی شده و دو قطبی بسیار شدید و پرتنشی در اظهارات و اقدامات آنها مشاهده می‌شود. این تظاهرات که بدون تردید، نقطه عطفی در جهانی شدن موضوع حقوق فلسطینی هاست، از زوایای گوناگونی قابل بررسی است: از زاویه‌ای داخلی، فضای سیاست در داخل آمریکا را دگرگون کرده است.
از زاویه منطقه‌ای و جهانی، ضربه‌ای اساسی به موقعیت رژیم صهیونیستی است و بر چالش‌های آن می‌افزاید. اما فراتر، از پدیده‌ای پرده‌برداری می‌کند به نام جامعه مدنی و کنشگری بین‌المللی. یعنی پیوند بین آنچه در سطوح پائین و افقی جوامع می‌گذرد با موضوع روابط بین‌المللی، در این تظاهرات برجسته و در خور تعمق است، کنشگری جامعه مدنی در روابط بین‌المللی را چگونه می‌توان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد؟
در پاسخ باید به واقعیت تحول یافته قدرت، «پدیده به هم پیوستگی افقی جهانی» و «موضوع همبستگی جهانی» توجه نمود. قدرت به عنوان پدیده‌ای پایدار، ضروری و موثر در حیات انسانی، همیشه مطرح و حضور داشته است،اما این پدیده بسیار چند وجهی و پویا بوده و پیوسته در حال دگرگونی می‌باشدکرد که دولت‌های حامی رژیم صهیونیستی نمیتوانند آن را نادیده بگیرند.
یکی از تغییرات جدی آن است که قدرت دیگر انحصار به کاخ‌ها و سطوح بالای هرم سیاسی در جوامع بشری ندارد، بلکه از درون و از پائین‌ترین سطوح، قدرت، دگرگون شده است. جوامع مدنی قدرت یافته‌اند و روایت‌های تحلیلی و انحصاری صاحبان قدرت، نه فقط اثر گذشته را ندارد بلکه روایت‌های جایگزین، جذابیت بیشتری یافته‌اند.
این پدیده در همه سطوح قابل مشاهده و بازتاب بحران‌های گوناگونی است که انکارناپذیرند. یکی از این سطوح، سطح جهانی جامعه مدنی است. به عبارت دیگر جامعه مدنی جهانی، واقعیتی غیرقابل انکار موثر و قدرتمند است. این البته پدیده چندان نوینی نیست. جنبش‌های ضد برده‌داری، جنبش جامعه مدنی بوده که نهایتاً دولت‌ها را به دنبال خود کشید: جنبش‌های کارگری در سطوح مدنی، دولت‌ها را مجبور به پذیرش قوانین و مقررات در پهنای جهانی کرد: جنبش‌های دانشجویی 1968، دولت‌ها را مجبور به تغییر در نگرش‌ها و روش‌ها کرد؛ تظاهرات گسترده و خونین ضدجنگ ویتنام در دانشگاه‌های آمریکا در اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد قرن گذشته میلادی، در شکست وعقب‌نشینی آمریکا بی‌تردید موثر بود و این جامعه مدنی جهانی بود که در فرو ریختن نظام آپارتاید آفریقای جنوبی نقش ایفا کرد و حال موضوع فلسطین،محور فعالیت جامعه مدنی جهانی، یعنی قدرتمندان بی‌قدرت ولی قدرت‌ساز است.
به هم پیوستگی افقی جهانی در مقابل ساختارهای متعصب قدرت در سطوح عمومی، باتوجه به آنچه که ذکر شد، دلیل‌های متعددی دارد ولی بدون شک، یکی از دلایل آن، ظهور و گسترش تکنولوژی‌های ارتباطی است چه بپذیریم جهان، چون یک دهکده شده و چه نپذیریم، نمی‌توانیم به نقش کلیدی تکنولوژی قابل دسترسی در به هم پیوستگی افقی جهانی، بی‌توجه باشیم.
تکنولوژی مرزهای جغرافیایی را دهه‌هاست شکسته و دنیای جدیدی خلق کرده که البته دنیای پیچیده و آشفته‌ای می‌باشد. این دنیا، لحظه‌ای شده‌ای است که در آن در یک لحظه، به صورت همزمان، همه مردم جهان کنشگر می‌شوند. دیدن یک صحنه، هیچ انسانی را بی‌تفاوت نمی‌گذارد.
لحظه‌ای شدن جهان در اثر تکنولوژی، جهان به هم پیوسته‌ای را ایجاد کرده که در آن دیگر افرادی مثل نخست وزیر رژیم صهیونیستی، نمیتوانند، قرائت و روایت‌های بدون دردسر ارائه کنند، تکنولوژی عاملی مهم در این بهم پیوستگی است.
به هم پیوستگی به همبستگی جهانی در سطوح جوامع مدنی می‌انجامد. ایجاد همبستگی جهانی، بسته به شدت و حدّت حوادث و البته ماهیت پیام‌ها در بحران‌ها و حوادث دارد. به هم پیوستگی جهانی، براساس درک اندیشی‌های انسانی شکل گرفته و می‌گیرد. هر چقدر ارزش‌های انسانی در معرض تهدید و نابودی قرار گیرند، در نقطه مقابل همبستگی جهانی بیشتر شکل می‌گیرد و انسان‌ها ممکن است زبان یکدیگر را نفهمند و در شرایط بسیار نابرابراقتصادی و ارزش‌های اجتماعی قرار داشته باشند، اما زبان ارزش‌های انسانی، زبانی فراگیر است.
شدت سرکوب رژیم صهیونیستی با کشتار بیش از 30 هزار نفر که دو سوم آن زنان و کودکان هستند، همراه با بیش از 70 هزار زخمی، جابجایی بیش از دو میلیون نفر که 85 درصد از مردم غزه را تشکیل می‌دهند و خرابی 150 هزار واحد مسکونی، زبان مشترک مقاومت انسانی در جوامع مدنی جهانی را ایجاددر عین حال باید توجه داشت که جامعه مدنی جهانی، در کنشگری خود، با چالش‌هایی روبروست. چالش‌ها،متعدد و رنگارنگ اند اما برجسته‌ترین آنها، میزان به کارگیری امکانات دولت‌ها در سرکوب است.
در میانه این شرایط بغرنج، تصویب بیش از 20 میلیارد کمک توسط آمریکا به رژیم صهیونیستی و احتمال حمله زمینی به رفح، از چالش‌هایی هستند که نمی‌توان به آنها بی‌توجه بود. اما هرچه هست، تظاهرات دانشگاه‌های آمریکا و مخصوصاً دانشگاه کلمبیا نشان می‌دهد که جامعه مدنی زنده و موثر است. جامعه مدنی جهانی، به عنوان یک کنشگر موثر را نمی‌توان نادیده گرفت. بهم پیوستگی و همبستگی جهانی، ابعاد روابط بین‌الملل را دگرگون کرده و می‌کند.
*کارشناس مسائل سیاست خارجی
روزنامه اطلاعات