مالیات بر عایدی سرمایه؛ کدام دارایی‌ها و چگونه؟

نورنیوز ـ گروه اقتصاد: رسیدگی به جزئیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه (طرح مالیات بر سوداگری و سفته بازی) با تصویب موادی از این طرح یازدهم دی‌ماه سال 1401 در صحن علنی مجلس شورای اسلامی آغاز شد اما همواره با کش و قوس‌‌هایی روبرو بوده و تا کنون به قانون تبدیل نشده است چراکه باید ایرادات مطرح شده از سوی شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام را پشت سر بگذارد.

در نشست علنی روزگذشته مجلس شورای اسلامی نیز گزارش کمیسیون اقتصادی در مورد طرح مالیات بر سودا گری و سفته بازی (اعاده شده از شورای نگهبان) در دستور کار قرار گرفت و نمایندگان با رفع ایرادات ماده ۱۴ و ۱۵ این طرح موافقت کردند.

چه مواردی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شود؟

در این طرح قرار است از سود حاصل از خرید و فروش در حوزه‌های بازار خودرو، مسکن، ارزهای خارجی، طلا و سکه مالیات اخذ شود و سازمان امور مالیاتی نیز نرخ و میزان آن را از صفر تا ۴۰ درصد (بسته به مدت نگهداری ملک یا کالای مزبور یا میزان نوسان بهای آن) تعیین خواهد کرد.
نکته اینجاست که مالیات بر عایدی سرمایه فقط در زمان فروش دارایی‌ها دریافت می‌شود؛ به‌ عبارت‌ بهتر، تمام دارایی‌هایی که پتانسیل واسطه‌گری و کسب سود در آن‌ها وجود دارد، مشمول مالیات‌ بر عایدی سرمایه می شود. اما مالک سرمایه، تا زمانی که دارایی‌ها را در اختیار دارد مشمول پرداخت این مالیات نمی‌شود.
از طرفی برخی دیگر از دارایی‌های سرمایه ای مانند سپرده‌های بانکی، انواع اوراق سرمایه‌ای و همچنین بازار سهام مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود؛ چراکه این نوع سرمایه گذاری به صورت غیر مستقیم در فعالیت‌های اقتصادی مولد، شریک است.

چه کسانی مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه هستند؟

افرادی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند که در فعالیت‌های اقتصادی غیر مولد مانند خرید و فروش مسکن، خودرو، طلا و ارز، مشغول هستند. پیشتر مهدی عسگری، نایب رئیس اول کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، گفت: برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که حدود یک درصد از جمعیت شامل مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند اما این یک درصد صاحب بیشترین سپرده‌های بانکی در کشور هستند؛ به عبارت دیگر حدود 1.5 درصد جامعه بیش از ۷۰ درصد سپرده‌های بانکی را در اختیار دارند.

بیشترین و کمترین درصد مالیات بر سوداگری؟

مسکن: معروف‌ترین منبع مالیات بر عایدی سرمایه که امروزه توجه بیشتر افراد جامعه را به خود جلب کرده، مالیات بر عایدی مسکن است. اگر یک ملک زیر یک سال به فروش برسد؛ میزان مالیات آن ۶۰ درصد از سود خواهد بود. اما در سال دوم ۴۰ درصد از سود، در سال سوم ۲۰ درصد از سود و در سال چهارم ۱۰ درصد از سود و اگر بعد از پنج سال به فروش برسد پنج درصد از سود، میزان مالیات آن خواهد بود.
خودرو: نگهداری خودرو کمتر از یک سال شامل مالیات ۳۰ درصد از فروش خواهد بود. اما اگر بین یک تا دو سال نگهداری شود ۲۰ درصد است. اما بیش از دو سال نگهداری شود ۱۰ درصد از سود و اگر بیش از سه سال نگهداری شود؛ معاف از مالیات عایدی سرمایه خواهد بود.
طلا و ارز: برای نگهداری طلا و ارز کمتر از یک سال، مالیات ۳۰ درصدی برای آن لحاظ خواهد شد. اما بین یک تا دو سال مالیات آن ۲۰ درصد و اگر بیشتر از دو سال نگهداری شود ۱۰ درصد مالیات بر آن تعلق خواهد گرفت. (خرید و فروش 2000 یورو معادل 2400 دلار، همچنین خرید و فروش تا 200 گرم طلا در طول 5 سال معاف از مالیات بر سوداگری است)

مزایا و معایب طرح مالیات بر سوداگری؟

به گفته کارشناسان، درآمد حاصل از این مالیات تا حدودی کسری بودجه دولت را پوشش خواهد داد و می‌تواند مانع اقدامات تورم‌زای دولت همچون استقراض از بانک مرکزی شود. همچنین، مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند سبب شود که دارایی‌های منجمد، بار دیگر به چرخه تولید بازگشته و به رشد اقتصادی، کمک کند. 
از سوی دیگر برخی معتقدند که مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند باعث تغییر رفتار سرمایه‌گذاران شود و سرمایه آنها را به سمت دارایی‌هایی مثل سهام  سوق دهد. با وجود اینکه این اتفاق می‌تواند از جهاتی مثبت قلمداد شود، اما این نگرانی نیز وجود دارد که تزریق این منابع به بازارهای مالی باعث بی‌ثباتی آنها شود.
بازارهای ایران همواره در معرض نوسانات مختلف هستند که بستر را برای ورود دلالان و افزایش بی‌رویه‌ قیمت‌ها فراهم کرده است. تصویت قانون مالیات‌ بر عایدی سرمایه در کوتاه‌مدت می‌تواند باعث کاهش تورم شود و التهابات بازار را کنترل کند. همچنین با توجه به سرمایه‌گذاری‌های قشر مرفه جامعه، اجرای اصولی این قانون می‌تواند در جهت کاهش اختلاف طبقاتی، شفافیت مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی نقش داشته باشد.