زمستانِ طولانی اوکراین و روسیه

نورنیوز- گروه بین‌الملل؛ سرمای سوزان سیبری هم نتوانست عروق جنگ میان روسیه و اوکراین را منجمد کند. نبرد و آتش‌باری میان دو کشور وارد سومین سال شد و نتیجه سرزمینیِ آن، تصرف حدود 20 درصد اوکراین از سوی مسکوبوده است. روسیه در روزهای آغازین جنگ، حدود هفت‌درصد اوکراین را تصاحب کرد و یک‌سال بعد کنترل خود را به 27 درصد افزایش داد. کشمکش‌ها در خلال ماه‌های گذشته سبب شد اوکراین بخشی از نقاط تازه تصرف‌شده را پس بگیرد، اما روسیه امروز، هم حدود 20 درصد از خاک اوکراین را در اختیار دارد، هم کنترل نقاط استراتژیکی چون دونباس، پل زمینی به کریمه و کریمه را در دست گرفته و اخیرا نیز بعد از یک رویارویی دشوار و پنج‌ماهه آودیوکا را ضمیمه خاک خود کرده است.  

 روسیه و دست‌برتر   

مسکو همچنین توانسته از تحریم‌های اقتصادی امریکا و اروپا عبور کند. روسیه سه برابر اوکراین جمعیت دارد، برخلاف کی‌یف، مهماتش رو به پایان نیست و تمام این مولفه‌ها یعنی مسکو بعد از  ماهها نبرد، دست برتر میدان است. با این حال «ولادیمیر پوتین» هنوز با اهدافی که در روز نخست «عملیات ویژه نظامی‌اش» برشمرده بود، فاصله زیادی دارد.  
هرچند رئیس‌جمهور روسیه همان ابتدا عنوان کرده بود هدف غایی‌اش تصرف سرزمینیِ اوکراین نیست و بر این اساس نمی‌توان نقاط تصرف‌شده را بخشی از پیروزی او در میدان اهدافش تلقی کرد، اما در تمام جنگ‌ها، سرزمین‌های فتح‌شده ارزشمندترین کارت پای میز مذاکره‌های سیاسی است. البته پوتین بعد از دو سال به اندازه روز نخست در پیگیری اهداف اعلامی‌اش در میدان نبرد مصمم نشان داده است و به‌دلیل توفیقاتش در نبرد، دلیلی برای توقف جنگ نمی‌بیند، بی‌آنکه پیشنهادهای صلح را چشم‌بسته رد کند. 

 اوکراین و دست خالی 

سوی دیگر صحنه، «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین قرار دارد؛ اوکراینی که از همان ابتدا عموم ناظران آن را پیشاپیش بازنده این نزاع می‌دانستند. او اعلام کرده حاکمیت روسیه بر سرزمین‌هایی که سابق بر این جزو خاک اوکراین بود را نمی‌پذیرد و نیز نشان داده برای ادامه جنگ مصمم است؛ اما با هزینه‌ای که از جیب اروپا و امریکا پرداخت می‌شود!  
بسیاری از تحلیلگران معتقدند کلید هر تحلیلی برای پیش‌بینی آینده منازعه روسیه و اوکراین در «فرسایشی‌بودن» نبرد و مختصات و شرایط آن است. وضعیتی که با توجه به جمعیت کمتر و متعاقب آن نیروی انسانی محدودتر، منابع مالی ضعیف تر و تسلیحات محدودتر کی‌یف، اصلا به سود اوکراین نیست. بر این اساس تئوری حامیان کی‌یف این است که «حمایت از اوکراین تا زمانی که جنگ طول بکشد، رویکرد درستی نیست؛ بلکه اروپا و امریکا باید هر کاری انجام دهند تا اوکراین از این منازعه پیروز بیرون بیاید».  
حامیان اوکراین با طرح ادعاهایی نظیر احتمال «حمله روسیه به یکی از کشورهای عضو ناتو»، «تلاش روسیه برای احیای جایگاه جهانی» و «ایجاد نظم امنیتی مبتنی بر حوزه‌های نفوذ»، کوتاه‌ترین مسیر برای پایان‌دادن به این جنگ را مساعدت مالی کافی و الحاق اوکراین به ناتو می‌دانند. اگرچه تصمیم اتحادیه اروپا برای ارسال سالانه 13.5 میلیارد دلار کمک بودجه ای به اوکراین برای چهار سال آینده، یک «تزریق اضطراری» است، اما این عدد مقابل انبار خالی مهمات کی‌یف و نیروی نظامی خسته‌اش خیلی قابل اتکا نیست. بر این اساس ناظران معتقدند 2024 در کارزار روسیه و اوکراین، سالِ «مقاومت» است و سوال اصلی به‌جای اینکه چه کسی در این نزاع پیروز می‌شود، این است که کدام طرف مقاوم‌تر است؟ و مقاومت، پول و نیروی انسانی می‌خواهد. 
بر همین پایه پرسش اساسی‌تر برای اروپا و اوکراین این است که امریکا به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع مالی کی‌یف، کجای این میدان خواهد ایستاد؟ رویه دو سال گذشته نشان داده بزرگترین خطر برای استراتژی اوکراین در جنگ علیه روسیه، نه از دست‌دادن سرزمین‌هایی دیگر بلکه از دست‌دادن حمایت سیاسی، مالی و نظامی ایالات متحده است و بر این اساس بودجه‌ای که در بن‌بست حزبی در امریکا گیر کرده است همچنین انتخابات پیش‌روی ایالات متحده، بخشی از واقعیت‌های میدانی جنگ روسیه و اوکراین خارج از جغرافیای نبرد هستند.

 امریکا و دستِ بسته 

«جو بایدن»، رئیس‌جمهور امریکا و کابینه‌اش اما از یک سو درگیر منازعه‌ای خونبار در غرب آسیا هستند و از سوی دیگر به‌سوی انتخاباتی پیش می‌روند که نتیجه‌اش برای بایدن تضمین‌شده نیست. بر این اساس اوکراین امروز اولویت نخست دولت مستقر امریکا نیست. احتمال پیروزی مجدد «دونالد ترامپ» در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا، اتفاق محتملی است که نه جو بایدن و نه متحدش در کی‌یف از آن استقبال نمی‌کند؛ چراکه ترامپ از همین حالا اعلام کرده قرار نیست یاریگر مالی اوکراین در این جنگ فرسایشی باشد. اما بایدن که فعلا در تصویب مساعدت‌های مالی بیشتر به زلنسکی توفیقی نداشته، می‌کوشد در عرصه سیاست به یاری اوکراین بیاید. وضع تحریم‌های جدید علیه روسیه و طرح اتهام‌هایی علیه مبادلات تسلیحاتی تهران-مسکو بخشی از این تلاش‌های سیاسی است.  

در همین راستا بود که وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که بیش از ۵۰۰ فرد و نهاد را که در جنگ روسیه علیه اوکراین نقش دارند، تحریم می‌کند. «ویکتوریا نولاند»، معاون وزیر خارجه آمریکا به‌تازگی اظهار کرد که «این تحریم‌ها کشورها و بانک‌هایی را که به روسیه در دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کنند، هدف می‌گیرند.» هم‌راستا با آمریکایی‌ها، دولت انگلیس بیش از ۵۰ تحریم‌ جدید را علیه این کشور اعلام کرد. «جان کربی»،  هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا نیز مدعی شده ایران را نیز به اتهام فروش تسلیحات به روسیه در فهرست تحریم‌ها قرار خواهد داد. اما تیغ تحریم در دو سال گذشته کندی خود را در جنگ روسیه و اوکراین نشان داده است. با این اوصاف بسیاری بر این باورند که نقطه‌عطف درگیری‌ها میان کرملین و کی‌یف، انتخابات امریکا خواهد بود.        

جنگ‌ها فقط زمانی به پایان می‌رسد که یا یک طرف قاطعانه پیروز شود یا هر دو طرف متخاصم به این درک مشترک برسند که توان‌ هیچ‌کدامشان برای شکست دیگری کافی نیست و به‎‌ناچار تن به مصالحه دهند؛ اما واقعیت میدان نبرد، ذهن و ذهنیت رهبران روسیه و اوکراین امروز به هیچ کدام از این دو سناریو نزدیک نیست.