نورنیوز – گروه سیاست: بهترین شکل برای انتخابات، وقتی رقم می خورد که بر پایه های "مشارکت، رقابت، امنیت، و سلامت" استوار شده باشد. وجود این چهار رکن، شهروندان را به عنوان کنشگران مسئول، متقاعد می کند که انتخابات، رفتاری اثر گذار و تحول آفرین است. از باب تمثیل می توان گفت این چهار عامل در حکم چهار چرخ هماهنگ یک ارابه، یا چهار ستون ستبر یک عمارت اند که هر انتخابات قابل قبولی روی آن سوار است. با اینهمه هرچند تمام این مؤلفه ها در شکل گیری یک انتخابات مطلوب نقش دارند اما در میان آنها چه بسا مشارکت و رقابت، شأنی مهم تر داشته باشد. شک نیست که رقابت، سلامت و امنیت برای یک انتخابات اهمیتی غیرقابل انکار دارند اما چیزی که وجه دموکراتیک یک اتخابات را تأمین می کند بی گمان عنصر مشارکت است. مشارکت وقتی اوج خواهد گرفت که شهروندان به این اقناع باطنی و باور ذهنی رسیده باشند که انتخابات، رقابتی و سالم و ایمن است. احراز این خصوصیات گاهی توسط خود شهروندان صورت می گیرد و گاهی هم با نقش آفرینی گروه های مرجع و چهره های متنفذ انجام می شود. با این توصیف، مشارکت، از یک طرف کار مردم است و از طرف دیگر کار کسانی که مردم را برای مشارکت متقاعد و مطمئن می کنند. پای "خواص" دقیقا اینجاست که به میدان باز می شود. پس در توفیق یک حرکت اجتماعی می توان از دو بال مجزا سخن گفت: عموم مردم؛ و خواص.
یکم) مردم، قهرمانان بلامنازع مشارکت
معنای مشارکت بالا، حضور هرچه فراگیرتر مردم است و از آنجا که به تعبیر مقام معظم رهبری، "مردم داری، نقطه اصلی سیاست های نظام است" هرقدر مشارکت مردمی تقویت شود توگویی پایگاه و گرانیگاه جمهوری اسلامی مستحکم تر و باثبات ترخواهد بود. متقابلا هرآنچه مشارکت مردم را مخدوش یا محدود کند کنشی ضد جمهوریت به حساب می آید. شأن دموکراتیک یک نظام سیاسی هنگامی تأمین می شود که مجاری مشارکت مردم در بالاترین شکل ممکن باز باشد و شهروندان متقاعد شده باشند که "حق" شان بر تعیین سرنوشت خود، به رسمیت شناخته شده و هیچ عامل پیداو پنهانی آن را ضایع نمی کند.
رهبری چندی پیش به صراحت یادآور شدند که «تکیه بر توده های مردم، انتخاب راهبردی امام در قبال روش های رایج سیاسی از جمله نشست و برخاست با احزاب و چهره های سیاسی بود.» با این حساب، حضور و مشارکت پرتعداد مردم در انتخابات از مقوّمات جمهوریت در نظام سیاسی ایران است و طبعا احزاب و تشکل های سیاسی و همچنین متولیان و مسئولان اجرایی و نظارتی باید به الزامات شکل گیری مشارکت گسترده پایبند باشند و در این مسیر گام بردارند
دوم) راه گشایی و معرفت افزایی خواص
با اینهمه، هرچند "مردم داری" نقطه ارشمیدسی و گرانیگاه نظام سیاسی موجود است اما این واقعیت را نیز نمی توان نادیده گرفت که مردم در لحظات خطیر و بزنگاه های عملی، نیازمند معرفت افزایی و نورافشانی از طرف معتمدان و متنفذان یا به تعبیر دیگر "خواص" هستند. مقام معظم رهبری پس از آنکه در ماه های اخیر، چندبار بر وجه مردمی نظام تأکید داشته و حضور مردم در انتخابات را مسیر حقیقی برای تأمین حاکمیت ملی و تقویت اقتدار و امنیت ملی معرفی کردند در یکی دو سخنرانی اخیر خود، موضوع انتخابات را در پرتو مفهوم "خواص" و نقش و تأثیر ایشان در معرفت افزایی مردم بازخوانی کردند. ایشان با توصیف خواص به عنوان "نیروهای شتاب دهنده"، برخورداری از چنین عناصر و مجموعه‌هایی را نیاز مستمر انقلاب‌ها و حرکات عظیم و هدف‌دار اجتماعی خواندند و گفتند:« براساس تجربیات تاریخی، حرکات بزرگ به تدریج دچار رکود و کندی و سستی و حتی بازگشت به عقب می‌شوند که جلوگیری از ابتلای به این آفت مخرب، نیاز به فعالیت شتاب‌دهنده‌ها دارد.» رهبر انقلاب وظیفه و نقش‌آفرینی خواص در موارد حساس را سنگین خواندند و گفتند: «خواص باید جهت عمومی حرکت جامعه را حفظ کنند و نگذارند این حرکت دچار انحراف شود که اگر از این وظیفه غفلت شود، حوادثی پیش خواهد آمد که ضربه‌های تاریخی به همراه می‌آورد.»
اما "انحراف از جهت عمومی حرکت جامعه" از کدام منافذ ممکن است پیش بیاید؟ شاید کسانی در تفسیر سخن رهبری،مرجع این عبارات را منحصرا برخی جریان ها و تشکل های سیاسی و حزبی بدانند در حالی که به نظر می رسد کلام ایشان، اطلاق دارد و همه گروه ها، احزاب، نهادها و دستگاههای متولی را شامل می شود چراکه امکان دارد تمام این مصادیق، خواسته و ناخواسته، حرکت عمومی جامعه به سمت مشارکت را مختل کنند. به این اعتبار، اهل تشخیص یا خواص یا شتاب دهنده ها باید بدون "تردید و تعلل و تنبلی" وظیفه جهاد تبیین را در قبال تمام کسانی که به هر شکل حرکت عمومی جامعه را درمسیر مشارکت کند می کنند، اعم از احزاب و دستگاه های مسئول برگزاری انتخابات، به جا بیاورند و با «بیان صریح حقایق و پرهیز از دوپهلوگویی و بیان سخنان تردیدآمیز» نقش شتابدهندگی خود را ایفا کنند. به حکم تجویز رهبری، این خواص هرجا انحراف از حرکت عمومی جامعه را دیدند باید صراحتا آن را برای مردم تبیین کنند.
سوم) خواص، حافظان وجه دموکراتیک انتخابات
نقش آفرینی خواص و دعوت از آنان برای معرفت افزایی در جامعه، فی حد ذاته تعارضی با محوریت داشتن مردم در یک نظام دموکراتیک ندارد مشروط براینکه خواص، محبوبیت و مقبولیت خود را نه از تبلیغ تریبون های نزدیک به قدرت بلکه از متن جامعه به دست آورده باشند. خواص، نخبگان، و نظریه پردازان در تمام نظام های دموکراتیک، برای مردم مرجعیت دارند و در لحظات خطیر و شرایط غامض و بغرنج، اصول تشخیص درست را به مردم می آموزند و می نمایانند. به این اعتبار، تأکید بر عنصر "خواص"، فی نفسه تزاحمی با دموکراسی ندارد. آنچه می تواند مزاحمتی ایجاد کند تفسیرهای ناموجهی است که از مصداق های این مفهوم و دامنه عمل و تشخیص شان صورت می گیرد. اگر کسی رقیبان حزبی خود را "منحرفان از حرکت عمومی جامعه" بداند و انتظار داشته باشد خواص در افشاگری این رقبا به میدان بیایند احتمالا تفسیری تنگ نظرانه از سخن دقیق و سنجیده رهبری ارائه کرده است. انحراف از حرکت عمومی جامعه، آفتی است که هرجایی ممکن است رخ بدهد. به همان میزان که احزاب و تشکل های سیاسی در معرض این انحراف اند نهادهای متولی در فرایند انتخابات اعم از نهادهای اجرایی، نظارتی، امنیتی، تبلیغی هم می توانند در معرض ابتلا به این آفت باشند. ولذا خواص و اهل تشخیص برای پاسداری از اصول جمهوریت، هرجا چنین آفت و انحرافی دیدند باید مثل یک شتاب دهنده عمل کنند و برای روشنگری و جلوگیری از لطمه دیدن اعتماد مردم تلاش کنند.
حق آن است که کند کردن حرکت عمومی انقلاب که یکی از مصادیق آن کاهش مشارکت بالا و رقابت قوی به همراه امنیت و سلامت در انتخابات است، ممکن است از هر جریان یا نهادی سر بزند. این نکته ریشه در اطلاق سخن رهبری دارد و ایشان در تعیین مصادیق منحرفان، انحصاری قائل نشده اند. حاصل اینکه باید محتمل دانست که لطمه زنندگان به روند کلی انقلاب و حضور و مشارکت مردم، گاهی در میان فعالان حزبی، گاهی در میان مسئولان رسمی، و گاهی در بین صاحب منصبان دیروز جای داشته باشند. خواص و اهل تشخیص به عنوان شتاب دهنده هایی مسئول که وظیفه شان جهاد تبیین و معرفت افزایی برای مردم است وظیفه دارند رفتارهای مزاحم حضور و مشارکت مردم را در هرجا دیدند، بدون تعلل و تردید و تبانی اعلام کنند.
با این توضیح، حضور و کنشگری خواص، نه تنها تعارض و تزاحمی با اصول مردم داری و دموکراسی ندارد بلکه انتخابات را به یک گزینش گری آگاهانه توسط توده های مردم تبدیل می کند. نظریه خواص، البته گاه در تنگنای تفاسیر سیاست زده ی فعالان حزبی و جناحی، به ابزاری برای دستکاری در افکار عمومی و جهت دادن به نظر مردم بر حسب منافع باندی تبدیل می شود. مطبوعات و پایگاه های خبری و صفحات فضای مجازی از یکسو، و تریبون های دینی و آیینی و انقلابی از سوی دیگر، شاید به یک اندازه در معرض چنین مخاطره ای قرار داشته باشند.
نورنیوز