نورنیوز - گروه سیاست: دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه، مهم‌ترین نهاد قضایی بین‌المللی است که به عنوان یکی از ارکان اصلی سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند. رسیدگی دیوان به دعاوی دولت‌ها تنها در صورت رضایت طرفین دعوا ممکن خواهد بود. به این دلیل، دیوان پس از طرح هر دعوایی، ابتدا به بررسی صلاحیت شکلی خود برای رسیدگی به دعوا یا به عبارت دیگر، احراز رضایت طرفین دعوا -و مشخصا خوانده- و نیز احراز صلاحیت ماهوی خود از جهت قرار داشتن موضوع اختلاف ذیل ماده 36 اساسنامه‌اش می‌پردازد.
در شکایت آفریقای جنوبی از رژیم اسراییل در قضیه نسل‌کشی در غزه، طرح شکایت به واسطه عضویت توامان طرفین در کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسل‌کشی و ماده 9 آن بود که ارجاع به دیوان لاهه در صورت بروز اختلاف میان اعضاى کنوانسیون را پیش‌بینی کرده است. به این دلیل، با وجود مخالفت رژیم اسراییل، دیوان در رای اولیه خود که روز جمعه اعلام شد، احراز کرد که صلاحیت «شکلی» یعنی رضایت طرفین و «ماهوی» یعنی تحقق ماده 3 کنوانسیون درخصوص احتمال وقوع نسل‌کشی در غزه... برای رسیدگی به این موضوع را دارد.
در کنار این احراز، دیوان می‌تواند در شرایط خاص و پیش از صدور رای نهایی، در رای موقت خود خواهان انجام اقدامات ضروری شود. در این راستا، دیوان حکم داد رژیم اسراییل باید تدابیر لازم را برای جلوگیری از نسل‌کشی در غزه انجام داده و ظرف یک ماه نتایج اقدامات خود را به دیوان گزارش دهد. این تدابیر شامل اجازه ورود کمک‌های انسان‌دوستانه، بهبود وضعیت انسانی و توقف نابودی غزه می‌باشد.
اگرچه اجرای آرای دیوان الزامی است اما در صورت عدم پذیرش و اجرای آن، طرف مقابل می‌تواند توجه «شورای امنیت» را به عنوان مرجع «تضمین» آرا دیوان به موضوع جلب کند. جایی که البته «حق وتو» می‌تواند به چالشی در برابر ضمانت این آرا تبدیل شود. دیوان بین‌المللی دادگستری در ساختار سازمان ملل متحد نماد «عدالت» است و همچون «مجمع عمومی» در چنین پرونده‌هایی، از پشتوانه افکار عمومی جهانی برخوردار می‌باشد.
این رای، فارغ از آنکه رای نهایی دیوان در قضیه اتهام نسل‌کشی به رژیم اسراییل باشد، یک پیروزی مهم حقوقی و دیپلماتیک در سطح بین‌المللی برای مردم غزه و کشور آفریقای‌جنوبی است. درس این واقعه مهم آن است که چگونه دیپلماسی صحیح و غیرشعاری و استفاده از سازوکارهای حقوقی بین‌المللی می‌تواند آرایش جهانی در قبال یک مساله مهم و مورد توجه وجدان‌های بیدار را تغییر دهد و رژیم اسراییل را که نماد «عدم تعهد به پیمان‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در قبال مساله فلسطین» است، در تنگنای پاسخگویی و جایگاه واقعی یک متهم قرار دهد.
* روزنامه نگار
روزنامه اعتماد