نورنیوز – گروه فرهنگ و جامعه: جشنواره های هنری و فرهنگی در سراسر جهان، در کنار کارکرد اصلی خود، پیامدها و نتایج جنبی نیز دارند. ارزش و اهمیت این پیامدهای فرعی گاه نه تنها کمتر از کارکرد اصلی نیست بلکه به مزیت و امتیاز آن جشنواره هم تبدیل می شود. جشنواره بین المللی فیلم فجر که امسال به ایستگاه چهل و دوم رسیده است در طول دوران برگزاری اش از این حکم مستثنی نبوده است. این جشنواره که بزرگ ترین رخداد سینمایی ایران است در بسیاری از ادوار خود، میهمانان نامداری را میزبانی کرده که ارزش حضورشان دست کمی از خود جشنواره نداشته است.
هزینه های سودمند
هرچند سنت دعوت از نامداران جهان سینما برای حضور در جشنواره فیلم فجر، در برخی دوره ها متوقف شد ومسکوت ماند اما در همان دوره هایی که اجرا شد برکات و فواید بسیار زیادی را متوجه این مراسم کرد. برگزاری نشست ها و کارگاه های تخصصی، و نیز حضور این چهره های شاخص در ترکیب هیأت داوران بخش بین الملل جشنواره، غنا و کیفیت این رخداد را تقویت کرده است.
اکنون پس از برگزاری چهل و دو دوره از جشنواره فیلم فجر، انتظار این است که حضور چنین چهره هایی به یک سنت ثابت در برنامه های جشنواره تبدیل شود. چندسالی است که جامعه سینمایی ایران، شاهد حضور نامداران سینمای جهان در ایران نیست. امسال نیز خبری از حضور شخصیتهای بزرگ سینمای بین الملل در خلال ایام برگزاری جشنواره نیست. شاید لازم باشد نهادهایی همچون خانه سینما در قالب نامه یا پیشنهادی مؤکد، از متولیان سینمای ایران همچون سازمان سینمایی و بنیاد فارابی درخواست کنند که دعوت و میزبانی از بزرگان سینمای جهان، به بخشی ثابت در جشنواره سالانه فیلم فجر تبدیل شود.
با اجرایی شدن این درخواست، سینمای ایران و جشنواره فیلم فجر به محل آمد و شد بزرگان هنر هشتم در سطح جهان تبدیل خواهد شد. فواید و برکاتی که از چنین میزبانی هایی نصیب سینمای ایران می شود مطلقا قابل قیاس با هزینه های آن نیست. چنین حضوری، واقعیت های سینمای ایران را ملموس و عینی پیش چشم بزرگان هنر جهان به نمایش خواهد گذاشت و باعث می شود این شخصیت های نافذ، شرکای معنوی سینمای ایران در سطح جهان شوند.
در عین حال با حضور چنین هنرمندان تراز اولی، می توان شاهد ارتقای استانداردهای هنری سینمای ملی، هم در سطوح فنی و هم در سطوح محتوایی شد. افزون بر اینها چه بسا در خلال این آمدوشدها، پای سرمایه گذاران بزرگ سینما برای مشارکت در تولیدات هنری به ایران باز شود و به این ترتیب، ایران نیز به پشتوانه بضاعت چشمگیر هنرمندان و سینماگران خلاقش، در بازار جهانی سینما به تولیدکننده آثار مشترک با سایر کشورها توفیق بیابد.
سینما در جهان ما افزون بر کارکردهای هنری، رسانه ای در خدمت دیپلماسی عمومی است. شرط بهره مندی از این نوع دیپلماسی، حضور متقابل نامداران سینمای ایران در رخدادهای جهانی، و حضور چهره های شاخص بین المللی در جشنواره های سینمایی داخل ایران است. جریان عمومی سینمای ایران در استفاده از این ظرفیت بی بدیل چندان که لازم است فعال و پویا و انگیزه مند رفتار نکرده است و حضور چهره های جهانی سینما در دوره هایی از جشنواره فیلم فجر، نه برحسب الزام ساختاری بلکه بیشتر براساس میل و تمایل شخصی مدیران و دبیران جشنواره بوده است. این نقیصه ساختاری را باید هرچه زودتر ترمیم کرد. شاید برای رفع این نقص ساختاری در جشنواره فیلم فجر، هیچ نهادی صالح تر از خانه سینما نباشد. این نهاد مدنی و تخصصی و فراگیر می تواند از سازمان سینمایی بخواهد که حضور نامداران سینمای جهان در جشنواره های سالانه فیلم فجر را یا به عنوان داور یا به عنوان میهمان ویژه در آیین نامه برگزاری جشنواره ها با قید الزام بگنجانند.
میزبانی های پرفایده
در میان شخصیت های مشهور و دوران ساز سینما که دعوت جشنواره را برای حضور در ایران پذیرفتند یا جشنواره ها برایشان بزرگداشت برگزار کردند نام های بزرگی به چشم می خورند. الیور استون، تئو آنجلوپولوس، ماریو مونیچلی، نوری بیلگه جیلان، مصطفی عقاد، کوستا گاوراس، فرانچسکو رزی، داریوش خنجی، پل شریدر، کشیشتف زانوسی، رابرت چارتوف، بروس برسفورد، آگنیشکا هولاند، شیام بنگال، بلا تار، یان تروئل، آندری زویاگینتسف، رستم ابراهیم‌بیگف، لوران کانته، سمیح کاپلان‌اوغلو، از جمله این بزرگان نام آور هستند که حضور یا بزرگداشت نام شان در دوره های مختلف جشنواره فیلم فجر، حال و هوایی متفاوت به جشنواره بخشید. مروری بر اظهارات برخی از این میهمانان درباره سینمای ایران یا جشنواره فیلم فجر، خالی از لطف نیست.
الیور استون: بی‌شک حضور الیور استون در جشنواره سی و ششم از مهم ترین اتفاقات ادوار جشنواره بود؛ فیلمساز مطرح و نوگرای هالیوودی که فیلم‌هایش همیشه جزء مهم‌ترین آثار معترض به سرمایه‌داری غربی بوده‌اند
کارگردان فیلم سینمایی «جوخه» در پاسخ یکی از دانشجویان که از وی خواسته بود در مورد چگونگی ساخت فیلم‌هایی که محتوایی ضد سیاست های آمریکا دارند توضیح دهد عنوان کرد: «بعضی در آمریکا و حتی ایران فکر می کنند چون تا حالا کشته نشده ام پس حتماً من مامور CIA هستم! در حالی که من تا به حال حتی یک مامور CIA را ندیدم. البته این سازمان سعی می کند روی پروژه های من اثرگذار باشد چون نفوذ زیادی در هالیوود دارد. حتما به خاطر دارید برای جایزه فیلم «آرگو» از کاخ سفید به مراسم اسکار تماس گرفته شد. این نشان می دهد هالیوود و واشنگتن چه ارتباط عمیقی با هم دارند.»
تئو آنجلوپولوس: فیلمساز فقید یونانی، سینمای ایران را به یک شعر تشبیه می‌کرد و اعتقاد داشت بسیار روان و شیرین است و بر دل انسان می‌نشیند. او پس از سفر به ایران در یک مصاحبه مطبوعاتی گفته بود: «سینمای ایران در حقیقت مانند یک شعر است، بسیار روان و شیرین و بر دل انسان می‌نشیند. سادگی و صفای حاکم برآن، انسان را جذب می‌کند. نکته بعدی میزان حضور کارگردانان زن در سینمای شماست. در هیچ کشوری کارگردانان زن به این میزان حضور ندارند. کار خوب زنان سینماگر ایرانی مرا شگفت‌زده کرده است. سینمای ایران، سینمای زنده و فعالی است. در عصری که سینمای اروپا وضعیتی کاملا بحرانی دارد، سینمای ایران، وضعیت خوبی دارد.» وقتی از او سئوال می شود که "شما به کارگردانان جوان ایرانی چه توصیه‌ای می‌کنید؟" پاسخ می دهد:«اگر امروز سینمای موج نو فرانسه و ایتالیا، قدرت مقابله با هالیوود را بدست نیاورده است، چطور سینمای ایران توانسته در مقابل آن حرفی برای گفتن داشته باشد؟ بهترین پیام من به کارگردانان ایرانی این است که من را نماینده سینمای ایران در کشور یونان بدانید، چراکه وقتی احساس می‌کنم ایرانی هستم، حال خوشی به من دست می‌دهد.»
پل شریدر: یکی دیگر از مهمانان مهم ادوار جشنواره جهانی فجر، پل شریدر فیلمنامه‌نویس و کارگردان مطرح آمریکایی بود که فیلمنامه شماری از مهم‌ترین آثار مارتین اسکورسیزی را به نگارش درآورده است. او در سی‌وهفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر کارگاه فیلمنامه‌نویسی برگزار کرد. شریدر در خصوص تغییر دنیای فیلمسازی چنین توضیح داد:« دوره و زمانه عوض شده است. ما زمانی در روزگاری زندگی می‌کردیم که موانع زیادی برای فیلمسازی وجود داشت؛ و هالیوود مثل باشگاهی بود که خیلی‌ها را به صنعت فیلمسازی راه نمی‌داد مثل سیاهان و زنان. اما امروزه فناوری همه چیز را تغییر داده است و ما در جهانی به سر می‌بریم که در صنعت فیلمسازی هم دموکراسی حکم‌فرما شده است. پس خبر خوب این است که امروز هر کسی می‌تواند فیلم بسازد و خبر بد این‌که به‌ندرت کسی می‌تواند از این راه امرار معاش کند. تمام چیزی که شما برای ساختن یک فیلم نیاز دارید، تلفن همراهتان است که می‌توانید با آن فیلمبرداری، تدوین و حتی پخش فیلم تان را انجام دهید. تنها مشکل این است که شما یکی از چند هزار نفری هستید که این کار را انجام می‌دهد.»
ساندر سوکوروف
الکساندر سوکوروف: این فیلمساز مطرح روسی از جمله کارگردانانی است که سبک فیلمسازی‌شان متاثر از تارکوفسکی است. سوزان سانتاگ دو فیلم از فیلم‌های سوکوروف را جزو ده فیلم مورد علاقه‌اش در دهه 90 قرار داده و درباره او می‌گوید: «در حال حاضر هیچ کارگردانی نیست که فیلم‌هایش را به اندازه او تحسین کنم.»
الکساندر سوکوروف که در یکی از ادوار جشنواره کارگاهی آموزشی برای برخی از اهالی سینما برگزار کرد معتقد است فیلم‌های ایرانی را از لحنش می‌شود شناخت. او درباره سینمای معاصر گفته است: «در دنیای سینما مهم‌ترین چیز مساله اخلاق است. ما اگر بخواهیم فیلم هنری بسازیم باید چیزی جدا از زندگی معمولی باشد. در تمام دنیا فیلم‌هایی که درباره جوانان است، خیلی واقعی است، اما این واقع‌گرایی کاملا پاسخگوی تمام مسائل موجود نیست. فیلم‌های واقع‌گرای اجتماعی اغلب این مسائل را نشان می‌دهند اما گاهی به حاشیه می‌پردازند.»
سوکورف در پاسخ به سئوال یک سینماگر ایرانی که پرسیده بود: «مردم ما فیلم‌های داستانی را دوست دارند و به این سبک عادت کرده‌اند، چگونه می‌توانیم کاری کنیم که آنها از سینمای واقع‌گرا و قصه‌گو فاصله بگیرند؟» پاسخ داد: «سینماگران ما گارسن نیستند که از مردم بپرسند چه چیزی دوست داری؟ چه چیزی میل داری؟ اما این مساله ساده‌ای نیست زیرا در دنیای امروز سینما جایی نیست که هنر را نشان دهند بلکه محصولات بصری را دارند می‌فروشند. کسانی که قبل از شما بوده‌اند مردم را به خوردن غذاهای بد عادت دادند و دارند تلقین می‌کنند که چیز قشنگ‌تری وجود ندارد.»
نورنیوز