نورنیوز – گروه اقتصاد: از یکی دو شب پیش که یک کارشناس اقتصادی نزدیک به دولت، در برنامه ای تلویزیونی شرکت کرد و از آمار جدید سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران خبر داد، هم ذهن ها را هم نسبت به تعمیق شکاف های بزرگ طبقاتی حساس کرد و هم نگرانی هایی درباره امنیت غذایی ایرانیان به وجود آورد. گواینکه طبق آمار منتشره رسمی برای مهرماه امسال، نرخ تورم سالانه، 45.5 درصد و تورم نقطه به نقطه 39.2 درصد بوده اما نرخ تورم محصولات پروتئینی از جمله گوشت قرمز اکنون بارها بیش از این اعداد بوده و در برخی مواد تا 118درصد است. در چنین شرایطی طبیعی است که مصرف سرانه گوشت قرمز با کاهشی نگران کننده مواجه شود.
واقعیت هایی از زبان کارشناس نزدیک به دولت
مهدی سروی، کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی و از مشاوران اقتصادی دولت، در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد «میانگین مصرف گوشت خانواده‌ها در کشور ۸ کیلوگرم و در سه دهک پایین جامعه ۲ کیلوگرم در سال است». به گفته او سرانه مصرف گوشت قرمز برای هر نفر در ۳ دهک پایین جامعه، حدود ۷۰۰ گرم در یکسال است. اگر حتی همان ۸ کیلوگرم را به عنوانِ میانگین مصرف گوشت خانواده‌ها در نظر بگیریم و یک خانواده متوسط ایرانی را ۳ نفر فرض کنیم، سرانه سالانه مصرف گوشت در ایران، ۲.۶ کیلوگرم می‌شود. به عبارت دیگر، هر فرد به طور متوسط در سال ۲.۶ کیلوگرم گوشت قرمز مصرف می‌کند و این در حالی‌ست که مصرف سالانه گوشت قرمز برای هر نفر در ۳ دهک فرودست، فقط ۷۰۰ گرم است! بر این اساس هر ایرانی متعلق به سه دهک کم‌درآمد که از قضا بسیاری از حقوق بگیرانِ شاغل و بازنشسته نیز در همین گروه قرار دارند، در هر سال، یک کیلوگرم گوشت قرمز هم مصرف نمی‌کنند.
آماری که این کارشناس اقتصادی اعلام کرد از سوی رسانه ها "بهت آور" نامیده شد چراکه این میزان افت و افول مصرف گوشت در میان ایرانیان، بی سابقه است. روند کاهش مصرف گوشت قرمز در ایران، از اوایل دهه 90 شروع شد. براساس آمارها در سال ۱۳۹۰ سرانه مصرف سالانه گوشت قرمز در کشور حدودا ۱۳ کیلوگرم بود اما در سالهای بعد به مرور و با افزایش قیمت ها، سرانه مصرف، هرسال تقریبا یک کیلوگرم کاهش یافت به گونه‌ای که سرانه مصرف گوشت قرمز در سال ۱۳۹۱ به ۱۲ کیلوگرم، در سال ۱۳۹۲ به ۱۱ کیلوگرم، سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ در محدوده ۱۰ تا ۱۱ کیلوگرم و در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ با افزایش قیمت ارز، به ۸ کیلوگرم رسید. در سال ۱۳۹۹ باز هم سرانه مصرف گوشت افت داشت و میانگین مصرف به ۷ کیلوگرم سقوط کرد و در سال ۱۴۰۰ این میزان به ۶ کیلوگرم و در سال ۱۴۰۱ به ۳ کیلوگرم رسید. حالا، اما به نظر می‌رسد در میانه سال ۱۴۰۲ مصرف سرانه گوشت هر ایرانی، به گفته مهدی سروی، به کمتر از ۳ و حدود ۲.۶ کیلوگرم در سال رسیده است. البته چنانکه گفته شد این سرانه،مربوط به میانگین کلی دهک هاست اما در سه دهک پایین،این مقدار به زیر یک کیلوگرم و تقریبا 700 گرم می رسد.
آمار جهانی سرانه مصرف گوشت
طبق برخی آمارها، میانگین استاندارد جهانی در مصرف گوشت قرمز 12 کیلوگرم است. این عدد درباره گوشت مرغ، بین 13 تا 15 کیلوگرم و در مورد گوشت ماهی بیشتر از 20 کیلوگرم برآورد می شود. در ایران اما میانگین سرانه گوشت قرمز 2.6 کیلوگرم، گوشت مرغ حدود 26 کیلوگرم، و گوشت ماهی 13.8 کیلوگرم برآورد شده است. معمولا در آمارهای جهانی، عددی را به عنوان سرانه گوشت معرف می کنند که جمع گوشت قرمز و گوشت مرغ باشد. به این ترتیب بر اساس تحلیل فائو، سرانه گوشت در ایران در سال 1399 تقریبا 34 کیلوگرم بود که در میان 198 کشور، رتبه 98 داشت. این در حالی بود که براساس اعلام فائو در همان سال ، متوسط سرانه مصرف گوشت در جهان، ۴۱ کیلوگرم برآورد شده بود؛ در منطقه ما سرانه مصرف سالانه گوشت در کویت بیش از ۶۷ کیلوگرم، امارات بیش از ۶۲ کیلوگرم و عربستان حدود ۵۴ کیلوگرم بوده است.
به این ترتیب در ایران،هرچند سرانه مصرف گوشت مرغ از میانگین جهانی بالاتر است اما در گوشت قرمز و گوشت ماهی موقعیتی بسیار پایین تر از استانداردهای جهانی دارد. با اینهمه آمار فوق با توجه به تحولات اقتصادی و افزایش نرخ ارز و نیز جهش نرخ تورم در سالهای اخیر، قطعا دستخوش تحولات زیادی شده و رتبه سرانه گوشت در ایران در جدول جهانی وضعیت بدتری پیدا کرده است.
سیاست های ناکارآمد در مدیریت بازار
قصابی ها و فروشگاه های عرضه گوشت، هم از افزایش شدید قیمت و هم از کاهش فروش گوشت قرمز ظرف ماه های اخیر گزارش می دهند. رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی، چندی پیش اعلام کرد که فروش گوشت از اول سال تا کنون حدود 40 درصد کاهش داشته است. یک تولیدکننده گوشت قرمز هم خبر داده که فروش گوشت نسبت به سال گذشته تا حدود 60 درصد افت داشته است. در حال حاضر طبق اعلام سایت های فروش، قیمت ران گوسفندی به کیلویی 659 هزار تومان، و سرودست ممتاز گوسفندی به کیلویی 750 هزار تومان رسیده است. گوشت چرخ کرده را به قیمت 368 هزار تومان و گوشت آبگوشتی سردنده گوسفند را کیلویی 265 هزار تومان می شود خرید. این رقم ها البته با دریافتی دهک های یک تا 3 مطلقا خوانا و مناسب نیست. همین عدم تناسب قیمت هاست که سهم دهک های درآمدی ضعیف از جمله بازنشستگان و کارگران حداقل بگیر را از مصرف گوشت قرمز به حدود 700 گرم در سال تبدیل کرده است.
دولت ها برای مهار جهش قیمت گوشت قرمز معمولا تدابیری اندیشیده اند که تأثیر پایداری نداشته است. سیاست واردات گوشت و نیز توزیع گوشت با قیمت های مصوب دولتی در میادین، هرچند به شکل مقطعی، افزایش قیمت ها را تاحدی جبران کرد اما هیچ گاه نتوانست سیاستی اصولی و پایدار در این مسیر باشد. حتی دامداران کشور این سیاست را اخلال در چرخه تولید داخل دانستند و اعلام کردند ای کاش دولت ها ارزی را که برای واردات گوشت تخصیص می دهند صرف ساماندهی به صنایع دامی کشور می کردند.
یکی از دولتمردان نیز، اخیرا برای کنترل بازار گوشت قرمز و کاهش قیمت آن، پیشنهاد داد گوشت ماهی به سفره خانوارهای ایرانی اضافه شود. محسن رضایی در جریان سفر به منطقه خلیج فارس و بازدید از پرورشگاه ماهی در قفس این منطقه گفت: «هزاران کیلومتر ساحل دریایی و اقیانوسی در اطراف ایران یک فرصت استثنایی برای کشور است و با این وجود نباید وضعیت گوشت، غذا و معیشت مردم در تنگنا باشد.»
کاهش مصرف پروتئین و حذف گوشت از سبد هزینه خانوار، واقعیتی درناک و خطرناک است که بیش از هرچیز امنیت غذایی کشور را تهدید می کند. جهش قیمت گوشت قرمز و پر کشیدن این محصول مهم از سفره مصرف روزانه دهک های درآمدی اندک در درازمدت نسلی را روی دست ملت خواهد گذاشت که از آسیب ها و ضعف های جسمانی فراوان در رنج خواهند بود. هرچند خانوارها در شرایط ناتوانی از تهیه گوشت قرمز، به سوی حبوبات روی می آورند تا نیاز خانواده را به پروتئین تأمین کنند اما هم گران شدن حبوبات و هم مواد غذایی جانشین ناپذیر در گوشت قرمز، ضرورت ساماندهی بازار این محصول را به دولت گوشزد می کند.
نورنیوز