آیا مشکل شیرخشک حل شده است؟

نورنیوز – گروه جامعه و فرهنگ:  داستان کمبود شیرخشک در داروخانه ها و تکاپوی خانواده ها برای تهیه این محصول غذایی،‌ هنوز به فصل آخر نرسیده ولی این بار کمی با آنچه دو سه ماه پیش در جریان بود فرق می کند. اوایل پاییز، ماجرای عدم تخصیص ارز به برخی شرکت های تولید کننده شیر خشک باعث شده بود تا چرخه تولید این شرکت ها متوقف یا کند شود. در چنان شرایطی داروخانه ها موظف شدند فقط با ارایه کد ملی نوزاد و ثبت آن در سامانه تی تک، به شکل سهمیه ای شیر خشک بفروشند. این طرح برای جلوگیری از قاچاق شیر خشک به کشورهای همسایه صورت گرفت.

در وضعیتی که تهیه شیرخشک به یکی از دغدغه های خانواده های دارای نوزاد تبدیل شده بود وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو برای جبران کمبود شدید بازار، تصمیم به واردات این محصول ازترکیه گرفت؛‌تصمیمی که به شدت با مخالفت تولیدکنندگان داخلی مواجه شد. از سوی دیگر گزارش ها حکایت از آن دارد که استفاده از شیرخشک های وارداتی چندان بااستقبال خانواده ها مواجه نشده است. مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان گفته:« والدین از شیرخشک‌های وارداتی استقبال نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند شیرخشک قبلی را مصرف کنند. برخی والدین هم اعلام می‌کنند ذائقۀ فرزند ما تغییر می‌کند و برخی نیز می‌گویند نوزادان شیرخشک جدید را نمی‌خورند و اینجاست که ارز کشور از بین می‌رود.» واردات شیرخشک درحالی در دستور کار قرار گرفت  که 5 کارخانه تولید کننده شیر خشک در ایران سالانه ظرفیت تولید بیش از 120 میلیون قوطی شیر خشک رگولار و رژیمی دارند و این مقدار بیش از نیاز مصرف داخلی (60 میلیون قوطی ) است. ایران 15 سال است در تولید شیر خشک به خودکفایی رسیده اما با وجود این، وزارت بهداشت واردات 30 میلیون قوطی شیر خشک از ترکیه برای به آرامش رساندن بازار پرتلاطم شیر خشک را در دستور کار قرار داد. از سوی دیگر تولید کنندگان داخلی می گویند شیرخشک های وارداتی نه تنها مشکلی از کمبود را حل نکرد بلکه ارزبری چند برابر و مصرف یارانه بالاتر را به دولت تحمیل کرد. کمبود شدید شیر خشک حتی صدای مسئولان و نمایندگان مجلس را هم در آورد و بارها از تریبون های رسمی نسبت به این موضوع انتقاد کردند.

حالا بعد از گذشت سه ماه، بازار شیر خشک به آرامش نسبی رسیده اما مشکلات به شکل ریشه ای حل نشده و گلایه ها به طور کامل رفع نشده است. این بار فروش شیر خشک به شکل  یارانه ای، و عدم پرداخت یارانه شیر خشک توسط بیمه سلامت به دارو خانه ها، و بالاخره 7 برابر شدن نرخ ارز تخصیصی به تولیدکنندگان برای واردات مواد اولیه ، ماجرای جدیدی را رقم زده است. در واقع بازار شیرخشک ، اکنون با این سه مشکل جدید مواجه است. بعد از چالش‌هایی که پرداخت یارانه دارو برای داروخانه‌ها ایجاد کرد حالا موضوع سهم ارزی شیرخشک و پرداخت آن توسط بیمه ها هم به آن اضافه شده است؛ چالشی که دوباره به سرگردانی مردم برای تهیه شیر خشک منجر شده و از طرف دیگر گلایه تولید کنندگان را هم در پی داشته است.

1. قفسه هایی بدون شیر خشک

از مدتی پیش تصمیم بر این شد که یارانه شیرخشک به طور مستقیم به مصرف کننده پرداخت شود به این شکل که داروخانه ها این محصول را با قیمت یارانه ای به مصرف کننده بپردازند و بعدا مابه التفاوت قیمت را از بیمه سلامت دریافت کنند. اما این فرایند خالی از مشکل نبوده است. تعداد قابل توجهی از داروخانه ها این روزها رغبت چندانی به عرضه شیرخشک ندارند. البته  6 دی ماه وزیر بهداشت در حاشیه نشست هیات دولت در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره نبود شیرخشک در داروخانه ها گفت : «میزان مصرف شیرخشک در ماه ۵ میلیون قوطی است و ما از قبل ۱۲ میلیون قوطی توزیع داشتیم. اگر داروخانه ای شیر خشک برای فروش نمی آورد خودش مقصر است. در بحث توزیع شیر خشک هر داروخانه ای که بخواهد شیر خشک در اختیارش قرار می گیرد.»

اما اینکه چرا برخی از داروخانه ها حاضر نیستند شیر خشک بفروشند به ماجرای فروش یارانه ای و گرفتن ما به التفاوت قیمت آزاد و یارانه ای شیر خشک از بیمه سلامت برمی گردد. اوایل هفته گذشته معاون فنی دفتر سامانه‌های سلامت سازمان غذا و دارو گفت از این پس خانواده‌ها با کد ملی کودک می‌توانند برای هر نوزاد زیر ۲ سال ۲۰ قوطی شیرخشک در ماه بخرند. از این تعداد ۱۰ قوطی یارانه‌ای و ۱۰ قوطی به صورت آزاد (غیر یارانه ای )  در اختیار خانواده قرار می‌گیرد. او همچنین یادآور شد تا امروز بیش از ۳ میلیون استعلام موفق در سامانه تی تک ثبت شده و دقیقا مشخص است که هر قوطی شیرخشک در چه داروخانه‌ای و در چه تاریخ و ساعتی و با چه کد ملی ثبت شده است. همچنین خبرگزاری ایسنا به نقل از سخنگوی سازمان غذا و دارو از ارسال پیامک به متقاضیان شیر خشک خبر داد و نوشت : پیامک های شیر خشک برای متقاضیان شیر خشک های معمولی به منظور اطلاع رسانی به آنها از میزان سهمیه باقی مانده شان ارسال می شود

درحالی که مسئولان سازمان غذا و دارو بارها اعلام کرده اند کمبود شیر خشک نداریم و مردم شیر خشک را فقط از داروخانه ها تهیه کنند اما پرداخت نشدن سهم یارانه شیرخشک به داروخانه‌ها از سوی بیمه سلامت باعث شده برخی از داروخانه ها قید فروش شیر خشک را بزنند و خودشان را از کلاف پیچ در پیچ شیر خشک و سختی های پرداخت سهم ارزی شیر خشک یارانه ای توسط بیمه سلامت بیرون بکشند. مثلا شیر خشک گیگوز 3 با قیمت یارانه ای 71 هزار تومان بعد از ثبت کد ملی نوزاد فروخته می شود و والدین نوزاد می توانند در یک ماه 10 قوطی شیر خشک گیکوز 3 را با همین قیمت تهیه کنند اما اگر بیشتر از این تعداد بخواهند باید مبلغ 142 هزار تومان بپردازند. مهدی، تکنیسین یکی از داروخانه های مرکزی تهران با اشاره به اینکه فروش شیر خشک دردسرهای زیادی برای داروخانه ها دارد به نور نیوز می گوید: «از چند ماه قبل داروخانه ها برای فروش شیر خشک ملزم به ثبت کد کلی نوزاد در سامانه تی تک شدند. قطع و وصل شدن این سامانه مشکلات زیادی به همراه داشت اما این تنها مشکل نبود. از دو ماه قبل، با گران شدن شیر خشک اعلام کردند که 10 قوطی شیر خشک با قیمت یارانه ای و بعد از ثبت کد ملی به هر نوزاد تعلق می گیرد  و 10 قوطی دیگر هم با قیمت آزاد. اما مشکل از همین جا شروع می شود. الان بیش از دوماه است که بیمه سلامت مابه التفاوت شیر خشک یارانه ای را به داروخانه ها پرداخت نکرده است. از طرف دیگر هر روز چند بازرس سازمان غذا و دارو به داروخانه می آیند و سراغ شیر خشک و نحوه فروش و ثبت آن و خیلی چیزهای دیگر را می گیرند. این درحالی است که ما باید برای گرفتن پول خودمان از بیمه دوندگی زیادی کنیم. سازمان تامین اجتماعی از مرداد ماه امسال بابت حق بیمه دارو به ما بدهکار است . واقعا در این شرایط فروش شیر خشک جز دردسر چیزی برای داروخانه ها ندارد و از طرفی باید چند قفسه از داروخانه را به شیر خشک اختصاص بدهیم. به همین دلیل قید فروش شیر خشک را زدیم.»

این وضعیت برای مناطق حاشیه ای شهرها که محل سکونت اتباع خارجی است حادتر است. مدیر یکی از داروخانه های پاکدشت هم با اشاره به اینکه اتباع غیرمجاز به دلیل نداشتن کد ملی و کد شناسه نمی توانند شیر خشک یارانه ای بگیرند به نور نیوز گفت: «با توجه به وضعیت اقتصادی اتباع آنها توان خرید شیر خشک به قیمت آزاد ندارند و همین باعث می شود تا شیر خشک در داروخانه بماند و تاریخ انقضای آن هم به پایان برسد. به این ترتیب شیر خشک روی دست ما می ماند. همچنین والدینی که نوزادشان بیشتر از 10 قوطی شیر خشک در ماه مصرف می کند وقتی متوجه می شوند باید شیر خشک با قیمت آزاد بخرند به شدت به ما اعتراض می کنند و حتی کار به درگیری هم می کشد. به همین دلیل ترجیح دادیم  در زمینه فروش شیر خشک که سود زیادی هم ندارد فعالیت نکنیم.»

هادی احمدی عضو هیأت مدیره انجمن داروسازان ایران هم در توضیح اینکه چرا شیرخشک برای داروخانه‌ها مشکل ساز شده است به خبرگزاری مهر گفت:« قیمت شیرخشک، ۴۰ تا ۵۰ درصد گران شد و می‌بایست مابه التفاوت ارز شیرخشک را بیمه سلامت به داروخانه‌ها بدهد تا افزایش قیمت به مردم تحمیل نشود. حالا دو ماه است که خبری از پرداختی نیست و بیمه سلامت هم در جریان ماجرا نیست. این مشکلات باعث شده برخی داروخانه‌ها از توزیع شیرخشک با حاشیه سود ۸ درصد خودداری کنند، زیرا می‌بایست ۱۵ روزه پول شیرخشک را به شرکت‌های پخش نقدی پرداخت کنند.»

در همین حال  مهدی رضایی،‌ معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران، در واکنش به ادعای انجمن داروسازان ایران مبنی بر اینکه سهم ارز شیرخشک را بیمه سلامت باید پرداخت کند به خبرگزاری مهر گفت پرداخت طلب داروخانه‌های طرف قراردادِ بیمه سلامت برای توزیع شیرخشک بر عهده سازمان برنامه و بودجه است. وی افزود: «سازمان غذا و دارو، اسامی ۹۳۰۰ داروخانه‌ای را که در بحث عرضه شیرخشک همکاری دارند، به سازمان بیمه سلامت اعلام کرد و ما نیز این لیست را به سازمان برنامه و بودجه ارسال کردیم و امیدواریم به زودی، پرداخت‌ها به داروخانه‌ها صورت بگیرد.»

از سوی دیگر محمدمهدی ناصحی مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران می گوید که از گذشته ساختار توزیع شیرخشک در اختیار بیمه‌ها نبوده و اولین سالی است که ارز شیرخشک به بیمه‌ها منتقل شده است. 

2. افزایش قیمت ارز شیر خشک تا 7 برابر

  7 برابر شدن نرخ ارز واردات مواد اولیه برای تولید شیرخشک ( از 4200 تومان به 27500تومان) باعث شده تا کارخانجات تولید شیر خشک توان تامین این حجم از نقدینگی را نداشته باشند . همچنین قیمت گذاری جدید شیر خشک که به اعتقاد شرکت های تولیدی بسیار شتابزده انجام شد باعث شده تا اوضاع بازار شیر خشک بازهم متلاطم باشد.  این شرکت ها می گویند در قیمت گذاری جدید قیمت شیر خشک برای تولید کننده نسبت به گذشته 40 تا 50 درصد افزایش پیدا کرده اما قیمت مواد اولیه با توجه به نرخ جدید ارز  7 برابر شده است .  یعنی متناسب با افزایش قیمت مواد اولیه قیمت تولید بالا نرفته و شرکت های داخلی شیر خشک را با ضرر تولید می کنند.  .در کنار همه این مشکلات نگاهی به صادرات شیر خشک به کشور عراق نشان می دهد که در این شرایط صادرات شیر خشکی که کمیاب شده است 43 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.

جواد آذرنوش دبیر انجمن تولید کنندکان شیر خشک با اشاره به اینکه تامین این حجم نقدینگی برای تولیدکندگان آن هم در دوماه ممکن نیست به نورنیوز گفت: «واقعیت این است که امروز همه کارخانه های تولید شیر خشک باتمام ظرفیت کار می کنند و شرایط نسبت به سه ماه گذشته که در بحران به سر می‌بردیم بهتر شده است اما هنوز ایده آل نیست. باید در زمینه توزیع شیر خشک شرایط بهتری فراهم شود. وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو پیگیر هستند و مرتب با شرکت های پخش دارو تماس می‌گیرند تا جایی کمبود نباشد و سعی می کنند کمبودها را برطرف کنند اما هنوز به شرایط ایده آل نرسیده ایم.» وی در ادامه گفت: «متاسفانه قیمت ارز تخصیص داده شده برای واردات مواد اولیه شیر خشک 7 برابر شد و تامین این مبلغ نیاز به نقدینگی دارد. جلسات متعددی در دفتر معاون اول رئیس جمهور برگزار کردیم و سازمان غذا و دارو قول های مساعدی در این زمینه داده اند و امیداریم بانک مرکزی تسهیلات لازم را در اختیار چند شرکت تولید کننده شیر خشک داخلی قرار بدهد تا بتوانند با استفاده از این تسهیلات ارز موردنیازشان را بخرند و مواد اولیه وارد کنند تا تولید استمرار داشته باشد.

ارزی که الان بانک مرکزی دراختیار شرکت های تولید شیر خشک قرار می دهد با قیمت دلار 28 هزار و 500 تومان است. این در حالی است که که قبلا ارز 4200 تومانی داده می شد و الان با فاصله 7 برابری مواجه هستیم. البته هیچ تولید کننده ای با قیمت جدید مخالف نیست اما باید یک بستر و مقدماتی فراهم باشد تا به نتیجه مطلوب برسد. این بستر همان تامین نقدینگی است. فرآیند تولید محصول، آزمایش های مربوطه ، تحویل محصول به شرکت پخش، توزیع در داروخانه ها، تسویه حساب داروخانه با شرکت پخش و نهایتا تسویه حساب شرکت پخش با تولید کننده حدود ۸ ماه طول می کشد و پرداخت مابه التفاوت نرخ ارز آن هم در ظرف ۲ ماه عملا برای هیچ تولید کننده ای میسر نیست.  بحث مهم این است که وقتی نرخ ارز تغییر کرد به ما اعلام کردند مواد اولیه ای که در کارخانه ها موجود است و یا در گمرگ در حال ترخیص است هم شامل نرخ جدید می شوند . بانک مرکزی اعلام کرد باید مابه التفاوت نرخ ارز را در دوماه پرداخت کنیم و بیشتر از دوماه فرصت نداریم. همچنین اعلام کردند سفارش های جدید هم باید با نرخ جدید  باشد.الان شرکت های تولیدی باید دو نقدینگی یکی برای مابه التفاوت ارزهای قبلی و دیگری برای سفارش مواد اولیه جدید تامین کنند. نظام بانکی کشور و به طور دقیق بانک مرکزی باید این امکان را برای تولید کنندگان شیر خشک فراهم کند که تسهیلاتی در اختیارشان قرار گیرد و اگر تسهیلات نمی دهند حداقل اجازه بدهند این پول را با اقساط و به تدریج و در بازده 6 تا 8 ماه پرداخت کنیم. باید شرکت های تولید کننده با نرخ جدید محصولات شان را بفروشند و منابع مالی کم کم تجمیع شود. مبالغی که باید بابت مابه التفاوت  قیمت جدید و قدیم ارز و همچنین سفارش های جدید پرداخت کنیم خیلی سنگین است. با ادامه این وضع شرکت های تولید کننده شیر خشک با مشکلات زیادی مواجه می شوند. امروز این مسئله مهم درحالی پیگیری است و وزرات بهداشت و سازمان غذا و دارو هم با حساسیت درحال پیگیری هستند تا گشایشی اتفاق بیفتد.»

آذرنوش درباره صادرات شیر خشک به کشورهای همسایه هم گفت: «در بحث صادرات و این که گفته شده صادرات شیر خشک نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است باید اعلام کنم از ارزی که دولت برای مصرف داخلی در اختیار تولید کننده ها قرار می دهد ریالی جهت صادرات استفاده نمی شود. با توجه به ظرفیت برخی از کارخانه های تولیدی بر اساس قانون برخی از شرکت های خارجی مواد اولیه در اختیار کارخانه های ما قرار می دهند و اینجا کارهای تولید و بسته بندی آن انجام و صادر می شود و به این ترتیب یک ارزش افزوده برای کشور به همراه دارد. باید در نظر داشت که این کار نشان از پتانسیل بالای کشور ما در زمینه تولید شیر خشک است و صادرات ساز و کار خودش را دارد.»