نورنیوز ـ گروه فرهنگ و جامعه: سردار شهید حاج قاسم سلیمانی همواره با کتاب، چیزی که در تاریخ فرهنگ ایران از آن با عنوان «خیرالجلیس» یاد می‌شده، مأنوس بوده است. مشهور است که کیف و کوله این سردار بزرگ، هیچگاه از کتاب خالی نبوده و حتی دقایق کوتاهی که در پرواز هوایی یا سفر زمینی پشت سر می‌گذاشته به مطالعه یا تورق کتابی می‌گذشته است.
دایره مطالعات ایشان نیز از جهت موضوعی، گستردگی قابل توجهی داشته شامل آثار ادبی، هنری، تاریخی، سیاسی، دینی و مذهبی مختلفی بوده است. عکسی از سردار در دست داریم که او را در حال مطالعه و یادداشت برداری از کتابی از گابریل گارسیا مارکز، نویسنده بزرگ کلمبیایی نشان می‌دهد. یا مثلا سال‌ها پیش، متنی از ایشان در شبکه‌‌های اجتماعی منتشر شد که مخاطبان خود را به مطالعه کتاب "الغارات" تشویق می‌کرد، کتابی که از قدیمی ترین متون تاریخی شیعه است و در شرایط عادی، تصور می‌شود فقط متخصصان و پژوهشگران حوزه تاریخ اسلام سراغش می‌روند.
غیر از این، شواهد حاکی از آن است که انس و عادت شهید سلیمانی به کتاب، ماهیتی مستمر، جدی و فعالانه داشته تاآنجا که مثل کتاب خوانان قهار و حرفه ای، در حاشیه صفحات کتابی که می‌خوانده نکاتی را یادداشت می‌کرده یا پس از مطالعه اثر، متنی را به عنوان تقریظ درباره آن می‌نوشته است. این یادداشت‌ها نشان می‌دهد که شیوه مواجهه او با کتاب، شیوه‌‌‌ای تفریحی و منفعلانه نبوده بلکه با دقتی فراوان و با حفظ فاصله انتقادی سراغ آنها می‌رفته است.
درعین حال، انتشار کتاب "از چیزی نمی ترسیدم" که زندگینامه خودنوشت سردار به قلم خود اوست نشان می‌دهد که از فن نویسندگی خلاق، بی خبر و بی بهره نبوده است. نوع نگارش این کتاب و نحوه پرداخت رخدادها در آن، نشان می‌دهد که نویسنده با مهارت‌‌های توصیف و روایت نه تنها بیگانه نیست بلکه می‌تواند در لحظاتی مخاطب را به اشتباه بیندازد و خیال کند راقم آن سطور، نویسنده‌‌‌ای آموزش دیده و تعلیم یافته در کارگاه‌‌های نویسندگی است. به این فراز نگاه کنید:«بهار فصل شیر و ماست بود. صدای بع بع کرّه‌ها و برّه‌ها و شرشر دوشیدن شیر بزها و میش‌ها بود.زن‌‌های فامیل که همه چادرهایشان به هم چسبیده بود و باده‌‌های پر از شیر را حمل می‌کردند آنچنان مراقبت می‌کردند که چکه‌‌‌ای از آنها بر زمین نریزد....» ازاین دست توصیفات گرم و زنده و پرانرژی در این زندگینامه خودنوشت فراوان می‌توان یافت. این مهارت قابل مشاهده در روایت گری و توصیف جزئیات، احتمالا حاصل هم قریحه ذاتی او در نوشتن، و هم انس و ارتباطش با متون داستانی و مستند بوده است. اگر جنایت تروریست‌ها مجال می‌داد و این اثر کامل می‌شد شاید به کتاب‌‌های خواندنی در حوزه خاطرات و زندگینامه خودنوشت، یکی دیگر اضافه می‌شد.
پس از شهادت سردار سلیمانی، طبیعی بود که حجم قابل اعتنایی کتاب با محوریت ایشان تدوین و منتشر شود. به این ترتیب، آثار فراوانی درباب شخصیت، زندگی، افکار، اقدامات، خاطرات، خدمات، تأثیرات شهید سلیمانی به رشته تحریر درآمد و وارد بازار نشر شد. هرچند عدد دقیق این آثار چندان روشن نیست اما یک محاسبه سرانگشتی نشان می‌دهد که از روز شهادت سردار ( 13 دی 1398) تاکنون تقریبا 400 کتاب در قالب‌ها و رویکردهای مختلف حول محور شهید سلیمانی نوشته و منتشر شده است. در این گزارش به برخی از آثاری که در این عرصه تولید شده اند اشاره می‌شود.
ذکر این نکته ضرورت دارد که التفات سردار به حوزه فرهنگ، البته منحصر به عرصه کتاب نبوده و او به حوزه هایی همچون فیلم، نمایشنامه، موسیقی، فعالیت مساجد و مراکز دینی، نشست‌‌های سخنرانی و رونمایی، ارتباط با علما و پدیدآورندگان آثار خلاقه و هنرمندان ، و بالاخره مجموعه‌‌های تلویزیونی نیز توجه معناداری داشت.
الف) مبانی فکری و اعتقادی
1. اسرار سلیمانی: کتاب «اسرار سلیمانی: مقالات جمعی از صاحب‌نظران درباره شخصیت شهید سردار حاج قاسم سلیمانی» عنوان کتابی از انتشارات خط مقدم است که این اثر هم در سال 1400 منتشر شد. در این کتاب 472 صفحه‌ای مقالاتی از چهره‌های آشناسی سیاسی مانند حسین امیر عبداللهیان، علی اکبر ولایتی، عبدالله حاجی صادقی، محمد صادق خرازی، یدالله جوانی، حسین سلامی، علی اکبر صالحی، سعد الله زارعی، حسین دهقان، کیومرث حیدری، محسن رضایی، حسن کاظمی قمی، محمد حسین صفار هرندی و ... به چشم می‌خورد.
2. معنویت اجتماعی در مکتب سلیمانی: کتاب «معنویت اجتماعی در مکتب سلیمانی»، اثری درباره دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی قاسم سلیمانی است. محمد جواد رودگرکوهپر این کتاب را در 244 صفحه تالیف کرده و موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر آن را برای چاپ و انتشار آماده کرده است. کتاب شامل 5 فصل بوده که در فصل اول پیرامون معنویت متعالیه در مکتب سلیمانی با تاکید بر قرائت شهید مطهری صحبت شده است. فصل دوم به سراغ مولفه‌های عرفان اجتماعی در مکتب سلیمانی می‌رود و فصل سوم شواهدی قرانی و روایی درباره سبک زندگی سردارسلیمانی مطرح شده‌اند. در فصل چهارم نویسنده کوشیده از مقاومت سردار سلیمانی یک معیار به دست مخاطب کتابش بدهد و در فصل آخر نویسنده 5 گزاره گدازنده از زندگی سردار سلیمانی به مخاطب داده که می‌توان گفت بیشتر حال و هوایی معنوی دارد.
3. برادر قاسم: «برادر قاسم» جستاری در اندیشه‌های راهبردی حاج قاسم سلیمانی در حوزه ولایت، انقلاب، دفاع مقدس، شهادت، مدافعان‌حرم، فرهنگ و هنر است. نکته خاص کتاب این است که نویسنده در مورد هر اندیشه سردار حاج قاسم سلیمانی صحبت کرده است سند آن مطلب را در پاورقی کتاب آورده است و این کتاب علاوه بر آشنایی با سردار اطلاعات دیگری هم به خوانندگان ارائه می‌کند . کتاب حاضر در ده بخش با عناوین زیر: ولایت و ولایتمداری، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، شهید و شهادت، شهدای دفاع مقدس، ایران و ایرانی گری، جبهه مقاومت، مدافعان حرم، شهدای مدافع حرم، فرهنگ و هنرتوسط آقای ابوذر مهروان فر نوشته شده است.
4. غیرت انقلابی: کتاب «غیرت انقلابی» اثری از انتشارات دارخوین است که علیرضا عسگری زاده، حامد شاه‌مرادی و فاطمه علی‌پور دهاقانی آن را به رشته تحریر درآورده‌اند.در بخش ابتدایی کتاب می‌خوانیم: تقویت محور مقاومت در جهان به ویژه سوریه و عراق از حاج قاسم سلیمانی شخصیتی محبوب نزد همه آزادگان و مظلومان جهان ایجاد کرده است. او در سخنانی، خود را سرباز صفر ولایت و نظام جمهوری اسلامی ملت شجاع و عزیزتر از جان خود معرفی کرده و از خداوند سبحان خواسته است تا آخر عمر در همین جایگاه «سربازی» بماند.
5. ترور بزرگ تاریخ: کتاب «ترور بزرگ تاریخ: براساس لایحه درخواست مجازات آمران، عاملان و مباشران ترور سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی و همراهان» یک اثر به قلم سرهنگ پاسدار حسن باقری بودکه در 120 صفحه به عنوان یک اثر حقوقی به شمار می‌آید. کتاب تلاش دارد به ابعاد تروریستی حمله به کاروان خودروهای قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس بپردازد. در واقع محتوای این کتاب یک کیفرخواست برای مجازات عاملان جنایت‌شان است.
6. این مرد پایان ندارد: کتاب «این مرد پایان ندارد» تلاش دارد تنها ذره‌ای از زندگی جهادی و سیره ولایی سرباز اسلام شهید قاسم سلیمانی را به خواننده یادآوری کند. این کتاب به صورت متن و تصویر رنگی به چاپ رسیده و مخاطب علاوه بر برخی تصاویر از فرمانده جبهه مقاومت، خاطراتی را می‌خواند که برای اولین بار منتشرشده است. سیر کتاب، به گونه‌‌‌ای سامان یافته تا خواننده، مکتب شهید «قاسم سلیمانی» را بیشتر بشناسد.
7. در مکتب حاج قاسم: کتاب «در مکتب حاج قاسم: 120 خاطره از زندگی سردار دل‌ها حاج قاسم سلیمانی» عنوان اثری به قلم مرضیه زرکی است. این اثر توسط انتشارات آوان جنوب منتشر شده که در آن شرحی از سرگذشت‌نامه زندگی سردار سلیمانی و دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی وی به چشم می‌خورد.کتاب شامل سه بخش اصلی و یازده فصل است.
8. سردار سلیمانی سرداری که از نو باید شناخت: کتاب «سردار سلیمانی سرداری که از نو باید شناخت» به موضوع ضرورت شناخت ابعاد شخصیتی شهید سلیمانی می‌پردازد. این کتاب به قلم اسد الله افشار توسط انتشارات سفیر اردهال منتشر شده است.کتاب شامل 360 صفحه و 4 فصل اصلی است.
9. روزی روزگاری حاج قاسم سلیمانی: این کتاب از عباس میرزایی از انتشارات یا زهرا است. مجموعه کتاب «روزی روزگاری قاسم سلیمانی» عنوان مجموعه‌ای از کتاب‌هاست که نشان می‌دهد او نیروهای تحت امرش را چگونه در میدان جنگ و در سخت‌ترین شرایط هدایت می‌کرد. کتاب اول با عنوان «هجوم به تهاجم» خاطرات بهمن سال ۱۳۶۰ تا اردیبهشت سال ۱۳۶۱ را از زبان فرمانده وقت لشکر ۴۱ ثارالله روایت می‌کند. کتاب دوم با عنوان «نبرد سید جابر» روایتگر خاطرات این سرباز از اردیبهشت تا تیر ماه سال ۱۳۶۱ است.
10. ما ملت امام حسینیم: کتاب «ما ملت امام حسینیم» اثری است که در سال 1399 منتشر شد. این کتاب به قلم علیرضا سیفی توسط انتشارات قاف اندیشه در 458 صفحه آماده شده است.کتاب می‌کوشد با ایدئولوژی شیعه سیاسی در بیست فصل نحوه حسینی بودن را تشریح کند. این کتاب با تعریف معرفت حسینی و مراتب معرف و سپس از دوران حوادث کربلا و وقایع شهر کوفه آغاز می‌شود و با جهاد سخت‌کوشی حسینی و وصیت‌نامه سردار سلیمانی به انتها می‌رسد.
ب) زندگینامه و خاطرات
1. از چیزی نمی ترسیدم: «از چیزی نمی‌ترسیدم؛ زندگینامه خود نوشت قاسم سلیمانی ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷» نخستین اثر چاپ شده توسط انتشارات «مکتب حاج قاسم»است. این کتاب که به یادداشت مقام معظم رهبری مزین شده است، شامل دست‌نوشته‌های شخصی شهید سلیمانی از دوران کودکی و زندگی در روستای قنات ملک کرمان تا میانه مبارزات انقلابی در سال ۵۷ است.
2. سیمای سلیمانی: کتاب «سیمای سلیمانی: خاطراتی که از زندگی سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی» به قلم علی شیرازی است. این کتاب 208 صفحه‌ای به شیوه گردآوری مطالب، تدوین شده است و در آن سرگذشتی از زندگی قاسم سلیمانی بین سال‌های 1335 تا 1398 مطرح شده است. کتاب توسط انتشارات خط مقدم در هفت فصل آماده شده است.
3. خنده‌های رفیق: کتاب «خنده‌های رفیق: با الهام از خاطرات سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و رزمندگان هشت سال دفاع مقدس» عنوان کتابی به قلم زهر علی عسگری است. این کتاب توسط موسسه فرهنگی هنری جنات فکه در 240 صفحه منتشر شده، ژانر اصلی کتاب رمان است و با هدف سرگذشت نگاری به رشته تحریر درآمده است.
4. شاید پیش از اذان صبح: کتاب «شاید پیش از اذان صبح» نیز اثری است که در انتشارات سوره مهر منتشر شده، این کتاب اثری در وصف «سردار دل‌ها»، «حاج قاسم سلیمانی» به قلم «احمد یوسف‌زاده»، نویسنده «آن بیست و سه نفر» و «اردوگاه اطفال» و شامل خاطرات و دل‌نوشته‌هایی برای آن شهید عزیز است. یوسف‌زاده در این کتاب با مخاطب قرار دادن حاج قاسم، دل‌نوشته‌ها و خاطرات سال‌های دور و نزدیک را با او مرور می‌کند. در این روایت‌ها مطالب خواندنی از شیوه سلوک، زندگی و فرماندهی شهید سلیمانی، پیشِ‌روی مخاطب قرار می‌گیرد.
5. حاج قاسمی که من می‌شناختم: حاج قاسمی که من می‌شناختم؛ روایت رفاقت چهل‌ساله نوشته سعید علامیان، انتشارات «خط مقدم» است. حجت‌الاسلام علی شیرازی در «حاج قاسمی که من می‌شناسم» خاطرات نزدیک به چهل سال رفاقت با شهید حاج‌قاسم سلیمانی را بازگو کرده است. این کتاب از ۱۲ فصل تشکیل شده است؛ خاطرات از دوران جنگ و حضور به عنوان یکی از نیروهای سردار شهید حاج قاسم سلیمانی آغاز می‌شود.
6. حاج قاسم رفیق خوشبخت ما: این کتاب خاطراتی از سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی با معرفی مالک اشتر‌های تاریخ در قرآن و روایات، به قلم محمد محمدی‌نیا و اسدالله محمدی‌نیا، از انتشارات سبط اکبر (ع) است. این کتاب به زندگینامه شهید حاج قاسم سلیمانی، سردار سلیمانی در کلام رهبر، خاطرات و سخنان سردار، حاج قاسم در کلام سید حسن نصرالله، و وصیت‌نامه شهید حاج قاسم سلیمانی پرداخته است.
7. شناسنامه شهید قاسم سلیمانی: این یک کتاب 16 صفحه‌ای است که ناهید رحیمی عهده‌دار تدوین اثر بوده و انتشارات کتابک آن را منتشر کرده است.صفحه‌آرایی جلد و صفحات داخلی کتاب بسیار شبیه صفحات شناسنامه‌های قدیمی است و در آن مشخصاتی از نام پدر، محل تولد سردار سلیمانی و آخرین مسئولیت‌های وی درج شده است. به جای حک مهر «باطل شد» نیز صفحه‌آرای کتاب مهری با عنوان «به فیض شهادت نائل آمد» را بر صفحه اول کتاب حک کرده است.
8. متولد مارس: «متولد مارس» جستاری در خاطرات دوستان و هم رزمان شهید حاج قاسم سلیمانی به اهتمام علی اکبر مزدآبادی ازانتشارات یا زهرا است. مارس را هم «روح جنگ» دانسته‌اند و هم «محافظ صلح». مارس نماینده همه باور‌های آدمیانِ کهن بود درباره «جنگ و صلح». «متولد مارس»، خاطرات دوستان، هم رزمان و نزدیکانِ حاج قاسم سلیمانی است. این خاطرات از تحولات سوریه، عراق تا شهادت و همچنین درباره خلق و خوی این شهید بزرگوار است که به صورت مصاحبه گرداوری شده است.
9. بچههای حاج قاسم: «بچههای حاج قاسم» خاطرات حسین معروفی اثر افسر فاضلی شهربابکی است. این کتاب مجموعه ناگفته‌هایی از رشادت‌ها و حماسه‌های جانباز گرانقدر، سردار سرتیپ دوم پاسدار حسین معروفی، در هشت سال جنگ تحمیلی و دوران اسارت ایشان را روایت می‌کند. به گفته سردار سرلشکر حاج قاسم سلیمانی، وی کم‌سن و سال‌ترین فرمانده گردان لشکر ۴۱ ثارالله در طول دوران دفاع مقدس بود.
10. ذوالفقار: «ذوالفقار» برش‌هایی از خاطرات شفاهی درباره حاج قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران به اهتمام علی اکبری مزدآبادی از انتشارات یا زهرا است. «ذوالفقار» در ۲۴۸ صفحه خاطراتی را برای اولین‌بار از دوران دفاع مقدس تا مجاهدت‌هایی که در جبهه مقاومت سوریه و عراق شکل گرفته را بیان می‌کند. برای نخستین بار حدود ۱۰۰ صفحه از این کتاب به انتشار تصاویر دیده نشده‌ای از سرلشکر سلیمانی اختصاص داده شده است.
ج) آثار هنری و ادبی
1. سربازنامه: کتاب «سربازنامه: منظومه‌ای برای شهید قاسم سلیمانی» عنوان کتابی به قلم افشین علاء و محمد حسین صلواتیان است. ناشر این اثر مکتب حاج قاسم وابسته به بنیاد شهید سپهبد پاسدار حاج قاسم سلیمانی است.سرباز نامه اثری کوتاه در 50 صفحه و منظومه‌ای است حماسی، ملی و آئینی تلفیقی از اسلوب متون منظوم فارسی پیرامون افسانه‌ها و اساطیر باستان و آموزه‌های دینی و انقلابی امروز ایران زمین؛ ضمن اینکه کتاب تلاش کرده روایتی مستند و واقعی از حماسه‌هایی که درسال‌های اخیر پیش چشم ایرانیان و جهانیان به وقوع پیوسته را به مخاطب عرضه کند.
2. سرباز سفید: کتاب «سرباز سفید» مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه درباره قاسم سلیمانی است. این اثر به قلم سپیده شاهی و ساسان ناطق است که در 144 صفحه توسط انتشارات سوره مهر برای انتشار آماده شده است. کتاب حاوی 12 قصه با عنوان پشت چشم، کنارش زانو می‌زنم، مهتاب، آدم خوب، لبخند هم رنگ دارد، گاهی سبز می‌شود، بی‌ًقراری، سلفی با مهمان ویژه، هم سفره و هم سفر، تابلوهای ریشه‌دار،کسی دست نمی‌گذارد روی شانه‌ام، این اقا کیست؟ و داستانی با عنوان مرد است.
3. سلام سردار: کتاب «سلام سردار: گزیده اشعار شاعران ارادتمند به سردار شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی» اثری به همت محمد برزوئی است که توسط انتشارات آموزشی تالیفی ارشدان آماده شده و این کتاب 148 صفحه‌ای شامل اشعار مختلفی بوده که در کنار هم گردآوری شده است.
4. من قاسم سلیمانی‌ام: کتاب «من قاسم سلیمانی‌ام» توسط مرتضی شاه کرم به شکل نمایشنامه نوشته شده است. این اثر توسط انتشارات سوره مهر در 86 صفحه روانه بازار نشر شده است. عناوین بخش‌های پنجگانه کتاب به این شرح است: مهندس مین، مفقود دوم، سرباز سردار، کاخ ریاست جمهوری و من قاسم سلیمانی‌ام.
5. غزل اقتدار: کتاب «غزل اقتدار» توسم ام‌البنین بهرامی به زبان شعر سروده و نوشته شده است. شاعر اثر خود را به روح پاک و ملکوتی سید الشهدای مقاومت سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی تقدیم کرده، این کتاب توسط انتشارات راه ماندگار وابسته به مرکز حفظ آثار سپاه ولی عصر (عج) منتشر شده است.
د) کودک و نوجوان
1. برسد به دست حاج قاسم: کتاب «برسد به دست حاج قاسم: نامه جوانان و نوجوانان به شهید حاج قاسم سلیمانی» در موسسه روایت فتح چاپ شده است. این کتاب را لیلی زهدی آماده کرده و جلد کتاب طرحی همچون پاکت‌های پستی قدیمی دارد. این کتاب ویژه نوجوانان و جوانان است. کلمات این کتاب گوشه‌ای از محبت و علاقه فرزندان این سرزمین به سردار سلیمانی است.
2. حاج قاسم سلیمانی از ولادت تا شهادت: کتاب «حاج قاسم سلیمانی از ولادت تا شهادت» اثری ویژه مخاطب کودک است که انتشارات استقامت آن را در 44 صفحه آماده کرده است. پدیدآورندگان این کتاب علی باباجانی و طاهر خوش هستند. این کتاب به زبانی که برای کودکان قابل درک باشد سرگذشت سردار سلیمانی را روایت می‌کند.
3. عمو قاسم: کتاب «عمو قاسم» اثری در ژانر داستانی به قلم محمد علی جابری است که انتشارات کتابک آن را در سال 1399 منتشر کرده است. برای این کتاب میکائیل براتی کار تصویرگری را انجام داده و کتاب را علاوه بر خواندنی بودن، دیدنی هم کرده است.ظاهر کتاب و نوع متن نشان می‌دهد که اثر برای مخاطبان در گروه سنی کودک و نوجوان مناسب‌تر است. عناوین برخی از داستان‌های کتاب به این شرح است: دعای آهوها، کسی پایین نیاید، مادر، عاشق پدر، جنگنده‌ها، ساعت کوکی، زود آزادش کنید، نظافتچی، فقط درس بخوانید، نماز در کاخ رئیس جمهور، عذرخواهی، فقط تا فردا صبح، روی زمین، تنبیه سرباز، فقط پنج دقیقه، تنبلی ممنوع، من هم یکی مثل همه، نامه، عمو قاسم، آروز شهادت.
نورنیوز