جهان در 2023 و اُفق 2024 : خون، تکنولوژی و مردم

نورنیوز - گروه سیاست:‌ سال 2023 میلادی پایان می‌یابد و سال جدیدی با ژانویه2024 آغاز می‌گردد. سال 2023، همچون سال‌های پیشین پرماجرا، پر روند و پر پرونده بود. چگونه می‌توان جهان در 2023 را ارزیابی کرد؟ و افق سال آینده را چگونه می‌توان ترسیم کرد؟ مرور حوادث و رخدادهای 2023، نیازمند به اوراق و نوشتارهای حجیم دارد. اما می‌ توان تصویری کلان را بادر نظر گرفتن حداقل سه واقعیت را مشاهده کرد.

واقعیت اول آنکه جهان در 2023، شاهد تداوم و تغییر بود. بدین معنا که رخدادها و وقایع از یک سو تداوم گذشته بودند و از سوی دیگر، تغییرات و دگرگونی‌ها را به نمایش گذاشتند. این واقعیت در 2024 نیز جاری و ساری خواهد بود. بسیاری از پدیده‌ها، تداوم خواهند یافت و البته همراه با تداوم قالب‌های نوینی می‌یابند.

واقعیت دوم، زندگی عادی در سراسر جهان ادامه داشت و ادامه خواهد یافت. درست است که وقایع و رخدادهای طبیعی یا انسان ساخته زندگی مردم عادی را از خود متأثر می‌سازند ولی زندگی عادی در جهان ادامه دارد. این زندگی عادی، الزاماً سیاسی نیست ولی عادی بودن، جهانی است.

واقعیت سوم آنکه علیرغم اخبار بسیار دردناک برخوردهای نظامی یا بروز فجایع طبیعی، اکثریت جهان در صلح زندگی کرده و 2023 شاهد تنش‌های گوناگون بود، اما به جز دو منطقه اروپای غربی و غرب آسیا، صلح برقرار بود و دولت‌ها عمدتاً از طریق همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه، در حفظ صلح کوشیدند البته این صلح، به معنای امنیت همه جانبه نبود، بلکه وجود حداقل جنگ‌ها و منازعات بین دولت‌ها در اکثر نقاط جهان در 2023، برجسته بود و در سال 2024، احتمال ادامه این روند را می‌توان انتظار داشت اما در عین حال می‌توان،‌در یک نگاه بسیار کلان، در پاسخ به ارزیابی جهان در 2023 و چشم‌انداز 2024 سه پدیده بسیار مهم را شناسائی کرد و مورد بررسی قرار داد. 
این سه پدیده عبارتند از «خونریزی»، « برآمدن بیشتر و موثرتر تکنولوژی» و «محرومیت یافتن و تأثیرپذیری مردم در گوشه و کنار جهان».

در سال 2023 خونریزی در جهان ادامه یافت. دو جنگ خونین جهان را از خود متأثر ساخت؛اوکراین و غزه. اوکراین ادامه منازعه جنگی بود که در 2022 آغاز شد و در سال 2023 ادامه یافت. در سال 2023، وضع اوکراین در این جنگ علائمی از بهبود را نشان نداد و روسیه توانست موقعیت خود را در بین تثبیت کند هرچند که برای روسیه هم جنگ اوکراین در 2023 پرچالش بود. اما در نیمه دوم سال میلادی، اعتماد به نفس روسیه بیشتر و مخصوصاً در سه ماهه آخر سال 2023 با جنگ غزه، جنگ اوکراین تا حدود قابل توجهی به حاشیه رفت. جنگ غزه و کشتار مردم بی‌دفاع فلسطین توسط رژیم صهیونیستی یکی از بزرگترین فجایع بشری نه فقط در تاریخ معاصر بلکه در تاریخ جهان را شکل داد. سال 2023 با خون مردم غزه، سرخ شد. جنگ غزه، آئینه‌ای از روابط بین‌المللی معاصر از نظر کثرت بازیگران، ماهیت جنگ‌های نامتقارن و ترکیبی و محیط بسیار شکننده، پرآسیب و غیرقابل پیش‌بینی بود. 
چشم‌انداز روشنی از پایان خونریزی در این دو بحران، در کوتاه مدت احساس نمی‌شود. علیرغم ماهیت بسیار متفاوت، هر دو خونریزی، ریشه‌ای و مزمن هستند مخصوصاً بحران غزه که بر بستری از سرکوب حدود 100ساله آرمان فلسطین شکل گرفته است . خونین بودن 2023 و احتمال تداوم آن در 2024 را نباید منحصر در اوکراین و غزه دید. هرچند که این دو برجسته‌ترین‌اند. صنعت فروش اسلحه در دنیا، که از پرسودترین تجارت‌هاست، با ریختن خون پیوند دارد و زمستان حیات انسان‌ها مرگ آن‌ها در جنگ، بهار پررونق کنشگران مجموعه و منظوم صنایع نظامی جهانی است.

پدیده دوم جهانی در 2023، تحول آفرینی تکنولوژی و ایجاد دگرگونی در همه عرصه‌های زندگی است. تکنولوژی در  2023 یکی از پیشران‌های عمده در تحولات من جمله در جنگ‌ها بود در این میان هوش مصنوعی، حساس‌ترین و دگرگونی آخرین‌ترین‌ها بود. جهان به دوران پیش و بساهوش مصنوعی تقسیم می‌شود و  2023 در نقطه عطفی در این سیر است و احتمال شتاب این پیش‌ران در 2024 بسیار جدی می‌باشد. رشد تحول آفرین تکنولوژی هوش مصنوعی این پرسش‌ را فراروی جهان قرار دادکه آیا بشر می‌تواند هوش مصنوعی را مدیریت کند یا هوش مصنوعی، زندگی بشری را مدیریت خواهد کرد. در سال 2023، ده‌ها نشست علمی و سیاسی در این خصوص برگزار شد و این روند در سال 2024 نیز ادامه خواهد یافت در ماه مه 2024 (اردیبهشت 1403)، سوئیس، میزبان نشستی در بالاترین سطح در این خصوص
 خواهد بود.
اما همین تکنولوژی مردم را در همه شئون زندگی از خود متأثر کرده است. تکنولوژی، ماهیت داده و اطلاعات قابل دسترسی را دگرگون کرده است. تکنولوژی و مخصوصاً هوش مصنوعی، سیاست و به ویژه در بعد انتخاباتی را طبیعت نوینی، بخشیده است. امکان دست‌کاری اطلاعات پخش اطلاعات دروغین روایت پردازی‌های پیچیده، بازی، احساسات، لحظه‌ای ساختن تصمیم‌گیری‌ها و به هم ریختگی ذهنی و شناختی مردم، محصول این دگرگونی‌هاست.سال 2023 سال جنگ روایت‌ها و برساخته‌های بودکه در اثر تکنولوژی ارتباطات به تولید شکاف‌های اجتماعی در سراسر جهان انجامید. این پدیده در سال 2024، اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد چرا؟ چون در 2024 در 64 کشور انتخابات سرنوشت ساز برگزار خواهد شد، حدود نیمی از مردم جهان از آمریکا گرفته تا آفریقای جنوبی و از روسیه گرفته تا هند و پاکستان و از اندونزی گرفته تا فنلاند، با انتخابات روبرو خواهند شد که در تاریخ بشری بی‌سابقه‌ است،اما آیا واقعاً نیاز و نظر مردم، خروجی این انتخابات خواهد بود و یا تکنولوژی‌های نوین، ذهن‌ها را مشوش و پرآشوب خواهند ساخت.
پیوند بین سه پدیده خونریزی، تکنولوژی و مردم، تحولات و دگرگونی‌های فراوانی را به همراه خواهد آورد ولی باز باید گفت در این حوزه‌ها نیز تداوم و تغییر را در سال 2024 شاهد خواهیم بود. هر چند که در سال 2023 پلشتی‌ها و زشتی‌های متعددی، زندگی مردم و جوامع بشری را با ناگواری روبرو ساخت و بعضاً پدیده‌های شوم 2023، در 2024 در جهان ادامه خواهد یافت. اما باید درنظر داشت که امیدواری به فردای بهتر، خمیرمایه و جوهر الهی زندگی بشری است. اجازه دهید که امیدوار باشیم به سال بهتری برای همه مردمان جهان از پروردگار جهانیان، بهترین‌ها را برای ساکنین گیتی بخواهیم علیرغم همه نشیب و فرازها در طی اعصار و قرون و سال‌ها بعد از سال‌ها به نهایت جهان، به وعده الهی، پرنور و روشن خواهد بود.

* کارشناس مسائل بین الملل