دام‌های محترم! چرا گرانید؟

نورنیوز - گروه اقتصاد: در روزهای گذشته مرکز آمار ایران داده‌های تورم مصرف‌کننده منتهی به آذرماه را منتشر کرد. طبق این گزارش، عدد شاخص کل در آذرماه به 217 رسیده است که نسبت به ماه قبل 2.9 درصد افزایش، نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه‌به‌نقطه)، 40.2 درصد افزایش و در 12 ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه)، 44.4 درصد افزایش داشته است. این ارقام علاوه‌بر اینکه یک هشدار تورمی به دولت برای کاهش امیدها به تحقق هدف‌گذاری تورم 30 درصدی تا پایان سال بوده، نشان می‌دهد درحالی‌که طی چندماه گذشته بازار اجاره مسکن محرک اصلی تورم ماهانه بوده، اما در آذرماه این میدان‌داری از آن اقلام خوراکی شده است. همچنین گزارش مرکز آمار ایران از تغییرات متوسط قیمت حدود 50 قلم کالاهای خوراکی منتخب در مناطق شهری کشور نشان می‌دهد در آذر ١٤٠٢ به جز گوجه‌فرنگی که جهش قیمت فصلی و نقطه‌ای را تجربه کرده (مشکلات مربوط به برداشت، بارندگی و سرما)، میدان‌دار افزایش قیمت‌ها در بین اقلام خوراکی طی دوره یک‌ساله (آذرماه 1401 تا آذرماه 1402) در دست اقلام خوراکی همچون گوشت گوسفندی با 137 درصد افزایش قیمت، گوشت گاو با 130 درصد، ماهی تن با 114 و ماهی قزل‌آلا نیز با 89 درصد بوده است. فعالان بازار می‌گویند قیمت مرغ که اتفاقا رشد آن نسبت به گوشت قرمز هم کمتر بوده، در دو ماه آتی روند کاهشی را تجربه خواهد کرد. اما وضعیت در بازار گوشت قرمز نسبتا پیچیده است.
   گوشت و ماهی در صدر جهش قیمت‌ها
آخرین گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت قیمت اقلام سفره خانوار در آذرماه نشان می‌دهد طی یک سال اخیر بالاترین رشد قیمت‌ها پس از گوجه‌فرنگی (که در یک ماه اخیر دچار نوسان فصلی شده)، مربوط به گوشت قرمز و ماهی است، به‌طوری‌که پس از رشد 156 درصدی قیمت گوجه‌فرنگی در آذرماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، قیمت گوشت گوسفندی طی دوره یک‌ساله 137 درصد و قیمت گوشت گوساله یا گاو نیز 130 درصد رشد داشته است. طی یک سال اخیر قیمت کنسرو ماهی‌تن 114 درصد، ماهی قزل‌آلا 89 درصد و هندوانه نیز 85 درصد بوده است. قارچ با 75 درصد، بادمجان با 73، پسته با 69، کدو سبز با 68، کشمش پلویی با 67، مرغ با 57، خیار با 53، موز با 50، چای خارجی با 48، شکر با 46 و برنج خارجی با 44 درصد، ازجمله اقلام سفره خانوار بوده‌اند که بیشترین جهش قیمت را در دوره یک‌ساله آذرماه 1401 تا آذرماه 1402 تجربه کرده‌اند. اما داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد روغن نباتی جامد و روغن مایع با کاهش قیمت هفت درصد، برنج ایرانی با کاهش شش درصدی، سیب‌زمینی با کاهش پنج درصدی، ازجمله اقلامی بوده‌اند که در آذرماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش قیمت روبه‌رو شده‌اند. قیمت ماکارونی طی یک سال منتهی به آذرماه امسال تنها پنج درصد، پیاز 13 درصد، رب گوجه‌فرنگی 15 درصد، عدس 19 و لپه نیز 21 درصد طی یک سال اخیر رشد قیمت داشته‌اند. درخصوص اقلامی همچون ماکارونی به نظر می‌رسد علاوه‌بر موضوع مجوز افزایش قیمت عامل مهم افزایش ناچیز قیمت (کمتر از تورم عمومی) مربوط به عدم افزایش قیمت آرد صنعتی بوده است، به‌طوری‌که در سال جاری دولت درحالی گندم را در هر کیلو 15 هزار تومان از کشاورزان خریداری کرده که قیمت آرد صنعتی بدون تغییر از اردیبهشت 1401 و هر کیلو 12 هزار تومان مانده است.

   کاهش 30 درصدی عرضه گوشت قرمز داخلی
گرچه مسئولان دولتی اظهارنظر رسمی درخصوص دلایل افزایش قابل توجه قیمت گوشت قرمز نداشته‌اند، اما آن‌طور که مسئولان بخش خصوصی می‌گویند، ازجمله دلایل مهم افزایش قیمت گوشت قرمز کاهش عرضه داخلی است. برای نمونه علی‌اصغر ملکی، رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی گفت: «هرچند گوشت وارداتی به چرخه بازار وارد شده و تا اندازه‌ای بازار را تعدیل کرده است اما پاسخگوی تقاضای بازار نیست. در ابتدای آذر تقاضا برای گوشت گوسفندی بالا رفت و همین افزایش تقاضا قیمت‌ها را رشد داد.» ملکی در ادامه گفت: «دام در ایران به تعداد کافی وجود ندارد و این امر امکان ورود دامدارها به نرخ‌گذاری را فراهم کرده است.» به گفته ملکی تنها درصورتی قیمت گوشت گوسفند پایین می‌آید که واردات آن افزایش یابد وگرنه جریان افزایش قیمت ادامه پیدا خواهد کرد. وی درباره دلایل کاهش عرضه گوشت قرمز در ایران گفت: «خشکسالی‌های سه سال گذشته سبب شده بسیاری از دامداران دام‌های مولد خود را راهی کشتارگاه کنند.» برخی دیگر از فعالان صنعت دامداری می‌گویند در دو سال اخیر در کنار حذف ارز 4200 که منجر به آزادسازی قیمت‌ها در بازار دام شد، مهم‌ترین دلیل رشد قیمت گوشت در بازار، خشکسالی‌های پی‌درپی و فشار هزینه‌های تولید به دامداران سنتی (دامداران ساکن روستاها که از مرتع استفاده می‌کنند) بوده که همین امر منجر به فروش دام مولد در سال‌های 1400 و 1401 شده و ردپای آن در کاهش فعلی عرضه دام به بازار دیده می‌شود. اما براساس داده‌های مرکز آمار نیز، مقدار عرضه ماهانه گوشت قرمز (وزن لاشه کشتارشده در کشتارگاه‌ها) روند کاهشی را به خود دیده است؛ به‌طوری‌که وزن لاشه قابل مصرف عرضه‌شده در کشتارگاه‌ها از 50 تا 57 هزار تن در خردادماه 1400 تا آذرماه 1401، به 37 هزار تن در آبان امسال رسیده است. همچنین وزن لاشه قابل مصرف عرضه‌شده از سوی کشتارگاه‌های کشور از 53.4 هزار تن در آبان سال گذشته با کاهش 30.5 درصدی به 37.1 هزار تن در آبان امسال رسیده است. گرچه این رقم شبیه به مقدار عرضه ماهانه سال 1399 است، اما فعالان بازار اصرار دارند که کاهش عرضه فعلی با سال 1399 متفاوت است.

   عرضه گوشت قرمز 66 هزار تن کمتر از 8ماهه 1401
براساس گزارش‌های وزارت جهادکشاورزی در هشت‌ماهه امسال 59 هزار تن گوشت قرمز به قیمت 315 میلیون دلار وارد کشور شده که به‌لحاظ وزنی رشد 32 درصدی و به‌لحاظ ارزش رشد 143 درصدی داشته است. در نگاه اول ظاهرا امسال وضعیت عرضه گوشت در کشور بهتر شده است، اما تجمیع تولید داخل و واردات گوشت قرمز نشان می‌دهد وضعیت به گونه دیگری است، به‌طوری‌که در هشت‌ماه مجموع عرضه تولید داخل در کشتارگاه‌های کشور نزدیک به 331 هزار تن بوده که 92.4 هزار تن کمتر از مقدار عرضه‌شده در هشت ماه سال گذشته است. همچنین با اضافه کردن واردات، رقم کلی عرضه گوشت قرمز (واردات + تولید داخل) حدود 390 هزار تن بوده که 66 هزار تن معادل 14.5 درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته است.
 
   قیمت مرغ در مسیر کاهشی است
داده‌های مرکز آمار ایران در آذرماه نشان می‌دهد قیمت هر کیلو مرغ به 90 تا 95 هزار تومان رسیده است. این مقدار رشد 57 درصدی را نسبت به آذرماه سال گذشته نشان می‌دهد. البته این آمار مربوط به میانگین آذرماه بوده و طی یک هفته اخیر در برخی مناطق تهران و برخی استان‌ها قیمت مرغ در هرکیلو به بیش از 100 هزار تومان هم رسیده است. فعالان بازار طیور می‌گویند در ماه‌های گذشته اتفاقاتی رخ داده بود که کار را به اینجا رساند اما حالا وضعیت جوجه‌ریزی و همچنین میزان واردات نهاده‌های دامی بسیار بهتر شده و باید شاهد کاهش قیمت‌ها و کاهش نوسان قیمت در این بازار باشیم.
رضا مبصری، عضو انجمن تولیدکنندگان زنجیره گوشت مرغ کشور در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «دو ماه قبل بود که با مسائلی در زمینه جوجه‌ریزی و نهاده‌ها روبه‌رو بودیم؛ اثرات آن موضوع اکنون در بازار مشخص شده است. به بیان بهتر اثر اتفاقاتی که دو ماه قبل رخ داده است با توجه به‌طور دوره جوجه‌ریزی امروز در بازار مشاهده می‌شود. خوشبختانه اکنون اوضاع عرضه نهاده دام و طیور بهبود یافته و تقریبا می‌توان گفت مشکلات قبلی دیگر وجود ندارند. در دو ماه آتی با افزایش عرضه، روند نزولی قیمت گوشت مرغ و ایجاد تعادل در بازار را خواهیم داشت.» وی افزود: «زمانی که کالای جایگزین به‌شدت گران می‌شود تقاضا به سمت آن ماده غذایی که ارزان‌تر است می‌رود؛ برای مثال در ماه‌های اخیر به‌واسطه جهش قیمت‌ها در بازار گوشت قرمز، تقاضا از سمت گوشت قرمز به سمت گوشت مرغ حرکت کرده است (شکاف پنج تا شش برابری در قیمت گوشت و مرغ وجود دارد.) در حال حاضر قیمت گوشت مرغ در هر کیلو بین 95 تا بیش از 100 هزار تومان گزارش می‌شود اما انتظار می‌رود این میزان به حول و حوش 80 هزار تومان برگردد. از سوی دیگر نیز وقتی پروتئین‌های گیاهی مثل نخود و لوبیا کمتر از 80 هزار تومان برای هر کیلوگرم به فروش نمی‌رسند، تقاضا برای گوشت مرغ افزایش پیدا می‌کند. این افزایش تقاضا در کنار کاهش جوجه‌ریزی که در ماه‌های قبل رخ داده بود، اثرش را در دو یا سه هفته اخیر نشان داده اما پیش‌بینی می‌شود در بازه زمانی 15 دی تا 15 بهمن حتی ممکن است قیمت گوشت مرغ برای مصرف‌کننده به کمتر از 85 تا 86 هزار تومان در هر کیلو نیز برسد. از ابتدای امسال تاکنون بالغ بر 144 میلیون قطعه جوجه‌ریزی را شاهد بودیم. از سوی دیگر نیز نهاده به قدر نسبتا کافی عرضه شده است. این آمار نشان می‌دهد بالغ بر 25 تا 30 هزار تن مازاد تولید نسبت به ماه‌های قبل خواهیم داشت. طبق گزارش‌های مرکز آمار میزان عرضه در آبان‌ماه 178 هزار تن بوده است و پیش‌بینی می‌شود در این ماه به 216 هزار تن برسد. انتظار می‌رود عرضه در دی‌ماه به‌تنهایی حدود 205 هزار تن باشد. شایان ذکر است که میانگین ماهانه نیاز کشور حدود 200 هزار تن است.»
برخی فعالان بازار طیور درخصوص رشد 20 درصدی تولید گوشت مرغ می‌گویند کاهش مداخلات دولت در بازار طیور باعث شده تولیدکنندگان آزادی عمل بیشتری داشته باشند که این موضوع درنهایت منجر به افزایش عرضه و تعادل قیمت‌ها در بازار خواهد شد.

   یورش خوراکی‌ها به هدف‌گذاری تورم
براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران، در آذرماه تورم ماهانه به 2.9 درصد رسید که ازجمله نرخ‌های بالا از فروردین 1402 تاکنون بوده است. تورم نقطه‌به‌نقطه نیز که از تیرماه امسال به زیر 40 درصد رسیده بود، در آذرماه به 40.2 درصد رسید. در آذرماه تورم سالانه به 44.4 رسیده که کاهش نیم واحد درصدی نسبت به آبان داشته است. برخی از کارشناسان معتقدند ورود تورم نقطه‌ای به کانال 40 درصدی در آذرماه، تحقق تورم هدف‌گذاری‌شده تا 30 درصد تا پایان سال را با تردید روبه‌رو می‌کند اما بررسی جزئیات تورم در بخش‌های اصلی و برخی گروه‌ها و طبقات کالایی نیز نشان می‌دهد گرچه در ماه‌های گذشته بازار اجاره مسکن که ازجمله اقلام با ضریب اهمیت بالا در سبد خانوار بوده؛ تعیین‌کننده بزرگ و محرک اصلی تورم بود، اما در آذرماه اقلام خوراکی و آشامیدنی و دخانیات میدان‌دار تورم ماهانه و جهت کلی تورم عمومی بوده است، به‌طوری‌که در آذرماه درحالی شاخص کل 2.9 درصد رشد داشته که تورم بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها 4.1 درصد، تورم ماهانه اقلام غیرخوراکی و خدمات 2.3 درصد، تورم بخش اجاره 36 درصد و تورم گوشت قرمز و گوشت ماکیان 4.4 درصد بوده است. نگاهی به تورم ماهانه سه سال اخیر نشان می‌دهد تورم ماهانه گوشت قرمز و گوشت ماکیان علاوه‌بر جهش خرداد 1401 که به‌واسطه حذف ارز 4200 نهاده‌های دامی رخ داد، از دی 1401 تا مردادماه 1402 ازجمله اقلام با تورم بالا بوده است. در ماه‌های شهریور تا آبان تورم این بخش نهفته بوده و بار دیگر خود را در آذرماه به رخ کشیده است. آن‌طور که در ادامه می‌آید، افزایش قیمت در بازار گوشت مرغ به احتمال بالا (به اذعان فعالان حوزه طیور) کاهشی خواهد بود اما از وضعیت گوشت قرمز چندان اطلاعی در دست نیست؛ چراکه وضعیت این بخش بسیار متفاوت بوده است، از یک سو فعالان بازار می‌گویند با کاهش تقاضا و کاهش شدید قدرت خرید مردم، خریدها بسیار کمتر شده و بخشی از تقاضا به سمت گوشت وارداتی رفته است که به‌صورت ماهانه میزان واردات در حال افزایش است. از سوی دیگر نیز یک روند افزایشی در ماه‌های پایانی سال معمولا تجربه می‌شود که مشخص نیست در سال جاری نیز این موضوع رخ خواهد داد یا خیر. درمجموع کارشناسان هشدار می‌دهند با توجه به ماندگاری رشد اجاره‌بها و اتفاقات حوزه اقلام خوراکی، اولا این دو به ماندگاری تورم بالا کمک خواهد کرد و در سویی دیگر، بازندگان این دو بخش شوربختانه گروه‌های کم‌درآمد هستند که سهم اقلام خوراکی و اجاره مسکن در هزینه‌های آن نسبتا بالاست.