نورنیوز ـ گروه سیاست: سه روز پس از سخنان انتخاباتی مقام معظم رهبری در دیدار مردم خوزستان و کرمان، تحرک مشهودی در فضای سیاسی و رسانه‌‌‌ای کشور به چشم می‌آید. احزاب و تشکل‌‌های سیاسی، با رویکردها، اولویت ها، رویّه‌ها و راهبردهای متفاوت، آرام آرام از سیاست صبر و انتظار بیرون آمده و با زبانی عریان تر، تحلیل هایی درباب موضوعات مرتبط با انتخابات عرضه می‌کنند. طبعا هرچه به موعد 11 اسفند نزدیک تر شویم ماهیت رقابتی این موضعگیری‌ها تقویت می‌شود و به تعبیر رهبری جنبه "مسابقه ای" به خود می‌گیرد. نظام سیاسی، قضایی، امنیتی، و مدیریتی کشور باید با اتخاذ رویکردهای جدید، از هم اکنون خود را برای وضعیتی آماده کنند که رقابت‌‌های انتخاباتی، هم در سطح انتخاب شوندگان و هم در سطح انتخاب کنندگان، به حدّ جوش می‌رسد. طبیعت زیست بوم انتخاباتی آن است که روند رقابت‌ها به طور روزافزون تقویت، و آتش مباحثات و مناظرات و بلکه منازعات سیاسی و حزبی تیزتر خواهد شد. به اقتضای این شرایط نوپدید، رفتارهای مرسوم نهادهای دخیل هم باید در انطباق با این شرایط تغییر کند. این یک پیش یابی منطقی از حال و هوای انتخاباتی روزهای باقیمانده تا انتخابات است. در این پیش یابی، توجه به چند واقعیت، ضرورت دارد.
تاب آوری و بی طرفی، شرط مسابقه سالم
هیچ مسابقه‌‌‌ای نیست که خالی از قانون و قاعده باشد. سلامت و کمال هر مسابقه‌‌‌ای به پایبندی طرفین رقابت به این قواعد و قوانین است. مسابقه انتخابات نیز بیرون از شمول این حکم نیست. با اینهمه اگر مجریان و ناظران و متولیان یک مسابقه، در اِعمال قوانین، سختگیری ناموجه داشته باشند یا شرط انصاف و بی طرفی را به جا نیاورند یا در مقابل برخوردها و تصادم هایی که اقتضای ذاتی یک مسابقه جدی است تحمل و تاب آوری معقول نداشته باشند نمی توان انتظار رقابتی شاداب و بانشاط داشت. اگر مسابقه دهندگان، بیش از آنکه بر انجام مسابقه واقعی و رقابت پرشور تمرکز کنند حواس شان معطوف به حاشیه‌ها باشد و مدام به این بیندیشند که بابت فلان حرف یا حرکت باید پاسخگوی نهادهای مختلف باشند، نتیجه‌‌‌ای بهتر از مسابقات ملال آور استقلال و پرسپولیس در برخی دیدارهای حساس حاصل نخواهد شد. تاب آوری و تحمل نهادهای مسئول، شرط حیاتی برای شورمند شدن و دیدنی شدن رقابت و مسابقه انتخابات است. معنای این سخن البته،اغماض و سهل انگاری در ایفای وظایف و تکالیف قانونی نیست بلکه دعوت به شرح صدر معقول،متناسب با شرایط و حال و هوای ویژه انتخاباتی است. پرهیز از سختگیری‌‌های موشکافانه می‌تواند مسابقه‌‌‌ای شاداب و روان و افتخارآفرین بیافریند.
مهار وسوسه افشاگری و پرونده سازی
به همان میزان که بر مسئولان و نهادهای مرتبط فرض است که روحیه تحمل و تاب آوری را در خود تقویت کنند بر فعالان و کنشگران میدان انتخابات نیز فرض است که در فضای رقابت‌‌های انتخابات، دچار وسوسه افشاگری یا پرونده سازی نشوند. چنین عارضه‌‌‌ای رقابت را از پدیده‌‌‌ای اخلاقی و فرصت شناسانه به موقعیتی ضداخلاقی و فرصت طلبانه بدل می‌کند. تجربه نشان داده است که توسل به ابزارها و روش‌‌های ناموجه برای کسب رأی، نقض غرض است و بیش از آنکه مردم را به مشارکت تشویق کند آنها را از صندوق می‌رماند. عین ساده انگاری است که فرد یا جناحی گمان ببرد رفتارهای افشاگرانه نسبت به رقیب، می‌تواند سبد رأی او را بزرگ تر کند. طبیعی ترین رفتار مردم در قبال پرونده سازی و افشاگری، بیزار شدن از هردو طرف رقابت است. به این اعتبار فعالان عرصه انتخابات، باید مرز صراحت و جدیّت را با افشاگری و پرونده سازی به دقت مراعات کنند و از محدوده‌‌های یک رقابت اخلاقی و قانونی و منطقی بیرون نروند.
صدا و سیما و راه رفتن روی تیغ
موسم انتخابات، بهار رسانه‌ها و مطبوعات است؛ فصلی که با غلظت پیدا کردن سیاست در عرصه عمومی، نیازهای خبری و تحلیلی مردم هم بالا می‌گیرد. در چنین وضعیتی، مخاطبان و مُراجعان و مشتریان رسانه‌ها با جهشی مشهود افزایش پیدا می‌کند. هرچند تمام رسانه‌ها برحسب بضاعت و بنیه خاص خود در این چرخه می‌توانند نقش آفرینی کنند اما صدا و سیما به جهت امکانات فنی و نیز انتساب هایش به حاکمیت، موقعیتی ویژه و شاخص دارد.
یکی دو شب است که آنتن این رسانه ماهیت انتخاباتی تر گرفته و طبعا این رویه، به مرور عمق و پهنه بیشتری هم خواهد یافت. چیزی که اهمیت غیرقابل انکاری دارد این واقعیت است که شأن و موقعیت صداوسیما با هیچ رسانه دیگری قابل مقایسه نیست و به این اعتبار مدیران و سیاستگذاران و برنامه سازان این نهاد باید با دقت و وسواسی مضاعف، صداقت و بیطرفی خود را به مردم و مخاطبان بباورانند. کمترین انحراف یک مجری به سمت یکی از طرفین مناظرات تلویزیونی، از چشم مخاطب پنهان نمی ماند. به مجرد اینکه مخاطب احساس کند برنامه سازان یا مجریان درصدد هستند به نحوی از انحاء، وزن یک جناح یا جریان را بالا ببرند بی درنگ نه فقط نسبت به آن برنامه خاص یا حتی نسبت به صداوسیما بلکه به کل نظام انتخاباتی ظنین و بدگمان می‌شود و خود را از گردونه مشارکت بیرون می‌کشد. رفتار سلیم رسانه‌‌‌ای در مواقع انتخابات، عین راه رفتن روی لبه تیغ است. چنین راه رفتنی فقط در صورتی به سلامت راه می‌برد و مقبول طبع مخاطب می‌افتد که اعتماد مخاطب را عمیقا جلب کند. رسیدن به این مقصود، البته چندان ساده نیست اما نباید آن را دور از دسترس هم تلقی کرد. بیرون کشیدن آنتن از دست افرادی که قائل به بی طرفی رسانه‌‌‌ای نیستند احتمالا اولین گام در احیای این اعتماد است.
دانشگاهی شدن رقابت‌‌های انتخاباتی
هرچند به دلایل متعدد، صحن دانشگاه‌‌های کشور به عنوان عقل منفصل جامعه، متاسفانه از هیجان و ضربان قابل قبول سیاسی محروم است و کمترین علائم حیات و تحرک انتخاباتی را دارد اما می‌توان امیدوار بود که با ورود جریان‌ها و افراد متنفذ، سطح کنشگری انتخاباتی دانشجویان و دانشگاهیان هم ارتقا پیدا کند. این واقعیتی انکارناپذیر است که شواهد نشان نمی دهد که انتخابات، از موضوعات مورد علاقه و پیگیری عموم مردم باشد. پیمایش‌‌های مختلف نیز این واقعیت را تأیید می‌کنند. با اینهمه به تجربه آموخته ایم که آنچه بهتر از هر عامل دیگر می‌تواند حساسیت عمومی را نسبت به انتخابات تحریک کند نشاط دانشگاه‌ها و دانشجویان است. در شرایطی که نزدیک به 3.5 میلیون دانشجو و تقریبا 100 هزار عضو هیأت علمی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی حضور دارند، هر درجه‌‌‌ای از تحرک در بدنه دانشجویی، امواج بلندی در ساختار اجتماعی کشور را رقم می‌زند. ترمیم عارضه انفعال در دانشگاه‌ها البته کار چندان ساده‌‌‌ای نیست و چه بسا به سال‌ها برنامه ریزی نیاز داشته باشد اما هر اقدامی که در فصول انتخابات در محیط‌‌های دانشجویی صورت بگیرد به شرط دوام و پایداری، زودتر از هرجای دیگر به ثمر می‌نشیند. با این اوصاف یکی از اصلی ترین مأموریت‌‌های نهادهای مسئول، برنامه ریزی عاجل برای دامن زدن به فضای انتخاباتی در دانشگاه هاست. لازمه چنین چیزی، پرهیز اکید از "هدایت گری" و توجه دقیق به "حمایت گری" صادقانه از برنامه‌‌های دانشجویی است.
نورنیوز