غلبه «فردوسی» بر «لنین» در تاجیکستان

کشور تاجیکستان را می‌توان از جمله کشورهای فارسی‌زبان به شمار آورد که طی سال‌های گذشته در زمینه پاسداشت زبان فارسی گام‌های مؤثری برداشته است. پس از فروپاشی شوروی و استقلال تاجیکستان، مسئولان این کشور، عزمشان را جزم کردند تا دوباره به اصل و ریشه خود که همان فرهنگ پارسی است، برگردند. از مدتی پیش با برقراری دوباره روابط سیاسی، فرهنگی و هنری ایران و تاجیکستان و ریل‌گذاری‌های مناسب دو کشور، رویدادهای کم‌نظیری به‌منظور پاسداشت زبان و ادب پارسی را شاهدیم.

یکی از این اقدامات، برگزاری همایش «جغرافیای تاریخی و فرهنگی شاهنامه» در هفته‌های گذشته در شهر دوشنبه تاجیکستان است. همایشی که با حضور محققان روسی‌زبان، انگلیسی‌زبان و فارسی‌زبان از 11 کشور برگزار شد. پژوهشگرانی از سه استان کرمان، شیراز و خراسان نیز در این نشست مشترک حضور یافتند. استادانی مانند دکتر محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دکتر کافی، دکتر قیامتی، استاد زبان و ادبیات فارسی، مهندس زمانی، دکتر حائریان، دکتر الهامی و ... ازجمله پژوهشگران خراسانی حاضر در این همایش بودند. برای باخبر شدن از آن چه در این همایش بزرگ رخ‌ داده و همچنین وضعیت امروز زبان فارسی در تاجیکستان با دکتر علیرضا قیامتی گفت‌وگو کرده‌ایم.
 
مجسمه «فردوسی» به‌جای «لنین»
این پژوهشگر ادبی در ابتدا ضمن تشریح مباحث سخنرانی برخی استادان ایرانی در این همایش گفت: این همایش بین‌المللی با حضور محققان روسی، انگلیسی و فارسی‌زبان از 11 کشور برگزار و حدود 60 مقاله و سخنرانی در آن ارائه شد، چند برنامه جنبی هم داشت که برگزاری نمایش‌های «رستم و اسفندیار» و «کاوه و ضحاک» ازجمله آن‌ها به شمار می‌آید. در روزهای حضورمان در تاجیکستان، به چشم خود دیدیم که مردم این کشور با زبان فارسی و شاعران و نویسندگان ایرانی انس و الفت بسیاری دارند با وجود این، شاهنامه فردوسی در تاجیکستان جایگاه ویژه‌تری دارد. ارادت تاجیکستانی‌ها به فردوسی به‌قدری زیاد است که بعد از فروپاشی شوروی مجسمه لنین را در شهر دوشنبه پایین کشیدند و به‌جای آن مجسمه فردوسی را جایگزین کردند. در روزگار ما مردم تاجیکستان نام بسیاری از فرزندانشان را از روی نام قهرمانان شاهنامه برگزیده‌اند.
 
مهربانی تاجیک‌ها با ما و زبان فارسی
استاد قیامتی درباره وضعیت زبان فارسی در تاجیکستان گفت: در کوچه و بازار با مردم این کشور دیدارهایی داشتیم. وقتی نام ایران و خراسان می‌آمد با تمام وجود اظهار محبت می‌کردند. علاقه‌مندی آن‌ها به ایران و فرهنگ کشورمان و همچنین آشنایی‌شان با فرهنگ و ادبیات ما شگفت‌انگیز است. در این سفر این انگیزه برای ما به وجود آمد که باپشتکار بیشتر ادبیات، هنر و فرهنگ تاجیکستان را به مردم کشورمان معرفی کنیم.
 
حفظ گویش‌ها و رسوم اصیل فارسی
این پژوهشگر ادبی خاطرنشان کرد: به باور بنده گویش تاجیک‌ها نسبت به گویش بسیاری از کشورهای فارسی‌زبان به فارسی اصیل نزدیک‌تر است. مردم این کشور به‌خوبی توانسته‌اند گویش‌ها و رسوم اصیل فارسی ازجمله جشن مهرگان را تا امروز حفظ کنند.
 
 هنر سینما در خدمت گسترش فرهنگ و زبان فارسی
وی گفت: مسئولان تاجیکستان به‌خوبی ضرورت ورود آثار بزرگ ادب فارسی به عرصه هنرهای تصویری را درک کرده‌اند. کشور تاجیکستان تا امروز، 10 فیلم از داستان‌های شاهنامه را به‌صورت سینمایی تولید کرده و ده ها نمایش‌نامه و رمان با همین موضوع توسط نویسندگان برجسته این کشور، نگارش شده است. «ساتم الغ زاده» را می‌توان به‌عنوان یکی از نمایش نامه نویسان سرشناس این حوزه در تاجیکستان به شمار آورد.او نمایش نامه زندگی فردوسی را نوشته و اجرای این اثر فاخر بر صحنه نمایش با استقبال چشمگیر مردم روبه‌رو شده است.
 
کمان رستم در آسمان تاجیکستان
دکتر قیامتی درباره جایگاه زبان فارسی اصیل میان مردم تاجیکستان تشریح کرد: مردم این کشور حتی در گفت‌وگوهای روزانه خود به زبان فارسی کهن وفادار مانده‌اند. به‌عنوان‌مثال وقتی با فردی برخورد می‌کنند که کار ویژه‌ای را انجام داده به او می‌گویند کاری رستمانه کردی یا اگر فردی بسیار اهل بخشش باشد می‌گویند او فریدون منش است. در تاجیکستان، مردم به رنگین‌کمان، کمان رستم می‌گویند.
 
جای خالی نهاد بین‌المللی فارسی‌زبانان
دکتر قیامتی در ادامه ضمن اشاره به برگزاری دو نشست در آکادمی علوم تاجیکستان و انستیتو رودکی در حاشیه همایش جغرافیای تاریخی شاهنامه گفت: تاجیکستان دارای آثار ادبی فاخر فراوانی است. خط مردم این کشور هم اکنون «سیریلیک» است و این نیاز اساسی احساس می‌شود که علاوه بر در دستور کار قرار گرفتن ترجمه آثار فاخر نویسندگان و شاعران تاجیکستان به فارسی، به دنبال ایجاد مسیرهای برقراری ارتباط بیشتر مردم دو کشور با یکدیگر باشیم.
وی تصریح کرد: امروز، زبان فارسی دشمنان زیادی دارد که کمر به نابودی آن بسته‌اند نمونه آن اقدامات مخرب طالبان در افغانستان است، در ازبکستان نیز زبان فارسی وضعیت بسامانی ندارد، در هند و پاکستان هم انجام اقداماتی برای تقویت زبان فارسی ضروری به نظر می‌رسد. بنا به اجماع اندیشمندان فارسی‌زبان، برای مقابله با فارسی ستیزی باید نهادی بین‌المللی، متشکل از همه کشورهای ایران فرهنگی بزرگ تشکیل شود تا با چاره‌جویی‌های به‌موقع برای حفظ و گسترش  زبان فارسی، گام برداریم.