نورنیوز- گروه فرهنگ و جامعه: هوش مصنوعی؛ ابزاری که این روزها بسیاری از دانش‌آموزان برای کسب نمره بالا در آزمون آنلاین به خدمت می‌گیرند تا با کمک آن نمرات خوبی را وارد کارنامه درسی خود کنند. البته این روبات فقط کارش شرکت در امتحانات نیست و خیلی وقت‌ها برای انجام تکالیف هم یار و یاور دانش‌آموزان است. برای همین یار شفیق اغلب نوجوانان محسوب می‌شود. شاید در ظاهر این دوستی دردسرساز به چشم نیاید اما اگر در چارچوب تعریف شده‌ای صورت نگیرد، بچه‌ها به مرور زمان کمتر تن به مطالعه و درس خواندن می‌دهند و همه زحمات خود را بر دوش دوست روباتشان می‌اندازند. دغدغه اولیای مدرسه و والدین هم همین است. آنها نگران نسل جوانی هستند که قرار است آینده کشور را بسازند و سکاندار امور مملکتی باشند. اینکه هوش مصنوعی مضر است یا خیر و استفاده نامناسب از آن تا چه اندازه می‌تواند به حوزه آموزشی‌مان آسیب بزند موضوع گفت‌وگوی ما با حسین حق‌پناه کارشناس سواد رسانه‌ای است.
برنامه‌ریزی را به هوش مصنوعی نسپاریم
به باور کارشناس سواد رسانه، هوش مصنوعی به نوبه‌خود پدیده نامطلوبی در زندگی روزمره ما نیست. اما اگر از آن شتاب گرفته نشود، این وسیله فناوری می‌تواند امور کاری و تحصیلی ما را تحت الشعاع خود قرار دهد. او ادامه می‌دهد: «هوش مصنوعی هم مثل یکی از صدها وسیله‌ای که برای رفاه بشر ایجاد شده است. منتها نباید اجازه دهیم از عملکرد ما شتاب بگیرد. دغدغه امروز خیلی از معلمان و والدین این است که فرزند ما تکالیف خود را با کمک هوش مصنوعی انجام می‌دهد. یا در آزمون آنلاین شرکت می‌کند. نه معلم و نه پدر و مادر نمی‌تواند مانع این کار شود. دانشجویان از سایت‌ها و ویکی پدیا اطلاعات مورد نیاز خود را برداشت کرده و می‌کنند. پس این کار اشتباهی نیست. اما آنچه باید توجه داشت اینکه به فرزندان خود یاد دهیم اجازه ندهند هوش مصنوعی برایشان برنامه‌ریزی کند.»
این روبات همیشه راست نمی‌گوید
همانطور که گوشی تلفن همراه و فضای مجازی جای کتاب خواندن را گرفته، دور از ذهن نیست در آینده نزدیک هوش مصنوعی دانش‌آموزان را مبتلا به کم کاری کند. بنابراین اگر راه کار مناسبی برای این مشکل پیدا نشود، می‌توان پیش‌بینی کرد در آینده نزدیک با جامعه‌ای کم سواد مواجه می‌شویم. دکتر حق‌پناه در ادامه به نقش مهم مدرسه اشاره می‌کند و اینکه نظام آموزشی ما باید همزمان با پیشرفت فناوری قدم بردارد. او تنها راه‌حل استفاده درست از این روبات را دادن آگاهی به دانش‌آموزان می‌داند: «نظام آموزشی ما نیاز دارد تا برای به کارگیری روبات هوش مصنوعی به دانش‌آموزان اطلاع‌رسانی کند. البته در بعضی از مدارس این موضوع به نوجوانان یاد داده می‌شود. این روبات حتی سامانه تقلب یاب را دور می‌زند. معلمان ما وظیفه دارند به دانش‌آموز بگویند هوش مصنوعی همیشه پاسخ درست نمی‌دهد. گاهی اوقات اشتباهات فاحشی را نشان می‌دهد.» جواب نادرست یک جمع و تفریق ساده یا آیه‌ای که اصلا در قرآن وجود ندارد از خطاهای هوش مصنوعی است.
هوش مصنوعی در خدمت ما
حق‌پناه به دانش‌آموزان توصیه می‌کند: «چه خوب که دانش‌آموز برای انجام تکالیف درسی یا آزمون خود از هوش مصنوعی کمک بگیرد. زمان اضافه را صرف کارهای تحقیقاتی کند. مهارت بیاموزد. در واقع از زمان خود برای کارهای مهم‌تری استفاده کند. به‌طور مثال هوش مصنوعی می‌تواند یک کتاب تاریخ 400صفحه‌ای را در مدت زمان کمی خلاصه‌نویسی کند. درصورتی که اگر دانش‌آموز بخواهد این کار را خودش انجام دهد زمان زیادی صرف می‌شود. خوب بقیه زمان را برای تحلیل یک موضوع استفاده می‌کند.» دکتر حق‌پناه نکته مهمی را متذکر می‌شود: «دانستن اینکه کدام پادشاه در چه سالی به دنیا آمده و کی از دنیا رفته برای همه جذاب نیست. اما دانش‌آموز می‌تواند درباره دلایل شکست پادشاه یا موفقیت او تحقیق کند. باید توانایی تحلیل را به دانش‌آموز یاد دهیم.» آنچه مسلم است، هوش مصنوعی نمی‌تواند گزارش‌های ارزشی، تحلیل اجتماعی و سیاسی و خلاقیت انسانی مثل شعر را انجام دهد چرا که نمی‌تواند فکر کند و درست و نادرست را از هم تشخیص دهد.حق‌پناه به جمله‌ای از مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه باید یکی از 10کشور برتر جهان در زمینه تکنولوژی باشیم، اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای پیشی گرفتن از هوش مصنوعی باید سازنده فناوری نوین هم خود ما باشیم. کسی در استفاده از هوش مصنوعی موفق است که با کمک آن دانسته‌های خود را افزایش دهد. این درصورتی محقق می‌شود که خودش از آگاهی کافی برخوردار باشد. دانش‌آموزان توجه کنند این روبات شبیه مشاور نیمه‌کارآزموده عمل می‌کند. »
حضور هوش مصنوعی در زندگی
اغلب تصور می‌کنیم ورود چشمگیر هوش مصنوعی به زندگی‌مان درست از زمانی چشمگیر شد که بیماری کرونا شیوع پیدا کرد و در پی آن کلاس درس مدارس به‌صورت مجازی برگزار شد بی‌آنکه خبر داشته باشیم بسیاری از ابزار دیجیتال و وسایلی که با اینترنت کار می‌کند مثل ماشین حساب، ساعت هوشمند، تلویزیون هوشمند، رایانه و حتی تلفن همراه مجهز به هوش مصنوعی هستند. به‌گفته حق‌پناه، هوش مصنوعی حضور جدی در زندگی همه ما دارد بی‌آنکه خودمان متوجه شویم. او در این‌باره می‌گوید: «شاید در ابتدا خیلی حضور پررنگی نداشت و تعداد اندکی از بودنش آگاه شدند، اما حالا کمتر کسی است خبر از چنین فناوری‌ای نداشته باشد. بیشتر از همه دانش‌آموزان به آن وابسته‌اند چون کارایی این روبات کمک حال خوبی برای درس خواندن آنهاست. فناوری هوش مصنوعی فقط مختص ارائه اطلاعات درسی نیست. نسل جوان ما با کمک گرفتن از موتور جست‌وجو تحقیقات درسی خود را انجام می‌دهند یا از چت‌بال استفاده و سؤالات خود را مطرح می‌کنند.»
روزنامه همشهری